فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, پروفەسسور دانداي ىسقاقۇلىن ادەبيەت سۇيەر قاۋىم جاقسى بىلەدى. عالىمنىڭ قازاق ادەبيەتتانۋ عىلىمى مەن سىنىنداعى ءاربىر ەڭبەگى ۇلكەن سۇرانىسقا يە. قوعامدى وياتۋ جولىندا جازعان 300-دەن استام وزەكتى ماقالالارى كوزى قاراقتى وقىرماندى بەيجاي قالدىرعان ەمەس. تاياۋدا دانداي ىسقاقۇلىمەن كەزدەسىپ, «جاڭا قازاقستانداعى» جاڭا مىندەتتەر تۋرالى سۇحباتتاسقان ەدىك.
ينتەرنەت جايلى ارنايى زاڭ كەرەك
– كىتاپ دۇكەندەرىندە شوۋ-بيزنەس وكىلدەرىنىڭ كىتاپتارى جاپپاي ساتىلىپ جاتىر. جالپى ونەر ادامدارىنىڭ جازىپ جۇرگەنى كوركەم ادەبيەت پە؟
– 2018 جىلى وقىرماندار اراسىندا كوپ وقىلاتىن ون جازۋشىنى انىقتاۋ ماقساتىندا تاۋەلسىز ساۋالناما جۇرگىزىلىپتى. سوندا ءبىرىنشى ورىندى بايان ماقساتقىزى السا, قالعان 8 ورىندى شەتەلدىڭ جازۋشىلارى الىپتى. ونىنشى بولىپ دۋلات يسابەكوۆ تۇر. سوندا قازاق ادەبيەتىندە ەڭ كوپ وقىلاتىن جازۋشى بايان ماقساتقىزى بولعانى ما؟ مۇنىڭ بارلىعى – ۋاقىتشا قۇبىلىس. قازىر جۇرتقا دەتەكتيۆ جانرىن وقۋ, جەكەلەگەن ادامداردىڭ ءومىرىن زەرتتەۋ قىزىق. مۇنىڭ سوڭى اقپارات مايدانى – الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى نەبىر كەلەڭسىزدىكتەرگە اكەلىپ سوعۋدا. ەركىندىك جاقسى, بىراق ءار نارسەنىڭ شەگى بار. بۇل جاعداي وتباسىنىڭ بۇزىلۋىنا, ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدىڭ, ادەبيەتىمىزدىڭ داعدارىسىنا الىپ كەلۋدە. مەن جاقىندا عانا تۇركياعا مەديا-فورۋمعا بارىپ, بايانداما جاسادىم. تۇركيادا ينتەرنەت جايلى ارنايى زاڭ قابىلدانىپتى. زاڭ بويىنشا ەلدىڭ مۇددەسىنە, رۋحاني قۇندىلىقتارىنا, اتاقتى ادامداردىڭ جەكە باسىنا قارسى جازىلعان حابارلار الەۋمەتتىك جەلىلەرگە جىبەرىلمەيدى. ەگەر باق وكىلدەرى وسى زاڭدى بۇزسا, ايىپپۇل تولەۋى, ءتىپتى جابىلىپ قالۋى مۇمكىن. ال ءبىزدىڭ اقپاراتتىق نارىقتا مۇنداي سۇزگى جوق. ءبىز ءالى كۇنگە دەيىن ورىستىڭ اقپاراتتىق الەمىندە ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. قازاقتىڭ اقپاراتتىق جۇيەسى قالىپتاسقان كەزدە عانا ءبىز تۇزەلەمىز. سول فورۋمدا تۇركىلىك اقپاراتتىق الەم جاساۋ ماسەلەسى كوتەرىلدى. كەشە عانا قازاق ايەلىنىڭ جەتى اتانى بىلۋگە قارسى شىققانى جايلى ماقالا وقىدىم. قازىر قازاقستاندا ءوسىپ جاتقان بالالاردىڭ ءتورتىنشىسى اكەسىز ەكەن. مەكتەپتە مۇعالىمدەر وقۋشىلاردان جەتى اتاسىن سۇراعاندا سول بالالاردىڭ كوبى ۇيگە جىلاپ كەلەتىن كورىنەدى. ءبىراز ادامدار بۇل پىكىردى قولداسا, ءبىرازى ءاربىر ءتورتىنشى بالانىڭ مۇددەسى ءۇشىن ۇلتتىق مۇددەنى اياققا تاپتامايىق دەپ جاتىر. مەنىڭ ويىمشا, بۇدان شىعۋدىڭ جالعىز جولى – وتباسىن ساقتاۋ, وتباسى ينستيتۋتىن نىعايتۋ. تۇركى ەلدەرىنىڭ ىشىندە باسقا ۇلتتاردىڭ رۋحاني قۇندىلىقتارىمەن ءومىر سۇرەتىن ەل رەتىندە الدا تۇرمىز. الماتى مەن نۇر-سۇلتان قالالارىندا شاڭىراق كوتەرگەن ءاربىر ءۇشىنشى وتباسى, شامامەن 46 پايىزى اجىراسادى. وزبەكستاندا بۇل كورسەتكىش – 12 پايىز, تاجىكستاندا – 2 پايىز. سوندا «مۇنىڭ باستى سەبەبى نە؟» دەپ زەرتتەپ كورسەم, ءبىزدىڭ ەلدىڭ 70-80 پايىزى ينتەرنەتپەن قامتىلعان ەكەن. ال وزبەكستاندا – 50 پايىز, تاجىكستاندا تەك ءىرى قالالاردا عانا ينتەرنەت بار. سوندا اقپاراتتىق شابۋىلعا ۇشىراماعان حالىقتار ءوزىنىڭ ۇلتتىق بولمىسىن ساقتاپ وتىر. عىلىم مەن تەحنيكا دامۋىنىڭ جاقسى جاعىمەن قوسا, وسىنداي كەرى اسەرى دە بار. ءبىز تۇركيا سياقتى اقپارات الەمىن رەتتەيتىن ارنايى زاڭ قابىلداپ, ءتيىمدى جاققا جۇمىس ىستەۋىمىز كەرەك. ادەبيەت – رۋحاني قۇندىلىقتىڭ كوشباسشىسى. قازاقستانداعى كىتاپ وقۋ مادەنيەتىنىڭ جاعدايىن جوعارىدا ايتقان ستاتيستيكادان دا كورۋگە بولادى. كىتاپ – قازىنامىزدىڭ نەگىزگى ءومىر ءسۇرۋ ارناسى. كىتاپ وقىعان ءاربىر ازاماتتىڭ باقىتتى بولاتىنى, ۇلتتىق بولمىسىنان اجىرامايتىنى عىلىمي دالەلدەنگەن. قازاق «اتا جولىن قۋعان ۇرپاق باقىتتى» دەيدى. ءبىز اتا جولىنان باسقا جولعا ءتۇسىپ كەتتىك. ۇلتتى ساقتاۋ ءۇشىن رۋحاني قۇندىلىقتاردىڭ اياسىندا ءومىر ءسۇرۋىمىز قاجەت. ول ءۇشىن سانامىزداعى اقپاراتتاردى ۇلتتىق تىلدە قابىلداپ, ۇلتتىق ويلاۋ جۇيەسىمەن ويلاپ, ومىرگە ۇلتتىڭ كوزىمەن قاراپ, ۇلتتىق دۇنيەتانىممەن اقىل-يدەيالار جاساپ, سولاردى جۇزەگە اسىرىپ, ۇلتتىڭ مۇددەسىنە قىزمەت ەتسەك, سوندا عانا ءبىز باقىتتى بولامىز. گازەت-راديو مەن تەلەارنالاردىڭ دا الدىندا تۇرعان ماقسات وسى. قازىر قازاقتىڭ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى دا سىن كوتەرمەيدى. رەيتينگ كوتەرەمىز, كورەرمەن تارتامىز دەگەن باعدارلامالار سەنساتسيا قۋىپ, نەگاتيۆ اسەر ەتەدى. ونى جاستار قىزىق كورىپ تاماشالايدى. تەرىس اقپاراتتار جينالا-جينالا, ءومىردىڭ ءتۇرلى سىن ساعاتتارىنا كەلگەندە نەگاتيۆ اقپاراتتار ىسكە اينالادى. سونىڭ سالدارى قىلمىسقا, تۋرا جولدان تايۋعا اپارادى. سوندىقتان ادامنىڭ قالىپتاسۋىنا كىتاپ وقۋ اسەر ەتەدى. عالىمداردىڭ ايتۋىنشا, كىتاپتى كوپ وقيتىن ادام دەپرەسسياعا بوي الدىرمايتىن كورىنەدى.
كۇنى كەشە عانا تەلەارنادان پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ سويلەگەن ءسوزىن ەستىدىم. پرەزيدەنت ديپلوماتتارمەن وتكەن جيىندا باستان-اياق قازاقشا سويلەدى. بۇل دا قازاق ءتىلى, قازاق ادەبيەتى بولاشاعىنىڭ ايقىندىعىن كورسەتەدى. بۇگىندە حالىقتىڭ 70 پايىزعا جۋىعى – قازاق. مەنىڭ ويىمشا, سول حالىقتىڭ 90 پايىزى قازاقشا تۇسىنەدى. جيىندا پرەزيدەنتىمىز ەندى شەتەلگە باراتىن ديپلوماتتاردىڭ بارلىعى قازاق ءتىلىن ءبىلۋى كەرەك دەپ تالاپ قويدى. بۇرىننان وسىلاي بولۋى ءتيىس ەدى…
اۋدارماعا اسىعىستىقپەن قارامايىق
– اعا, ەندى ءوزىڭىز ۇلتتىق مۇددە دەپ ايتىپ جاتىرسىز عوي, قازىرگى كەزدە الەم كلاسسيكتەرىن قازاقشالاۋعا بايلانىستى بىرنەشە جوبا جۇزەگە اسىپ جاتىر. بىراق وقىرماننىڭ ايتاتىن نازى ءبىر. «اۋدارما تۇسىنىكسىز» دەيدى. كەلىسەسىز بە؟
– بۇگىنگە دەيىن ءبىزدىڭ ۇلكەن كەمشىلىگىمىز – ناۋقانشىلىق. ءبىر جىلدىڭ ىشىندە بولىنگەن قارجىعا اسىعىپ ءبارىن بىردەن اۋدارىپ تاستايمىز. قالىپتاسقان تاجىريبەلى مامانداردى تارتپايمىز. فيزيكا عىلىمىنىڭ كىتابىن فيزيكتەر, ادەبيەتتانۋدىڭ ەڭبەكتەرىن تەوريادان حابارى بار ادەبيەتشىگە تاپسىرمايمىز. اۋدارماعا اسىعىستىقپەن قاتار تەندر ويناتۋ دا اسەرىن تيگىزۋدە. مىسالى, ابايدىڭ مەرەيتويىنا قانشاما قارجى ءبولىپ, عۇلاما ەڭبەكتەرىن جەر-جەردە شىعاردىق. ال مەرەيتوي وتكەننەن كەيىن بۇل ءۇردىس سايابىرسىپ قالدى. ءبىز كىتاپتى شىعارامىز, بىراق ءارى قاراي حالىقتىڭ قولىنا جەتكەنىنە دەيىن جاۋاپكەرشىلىك المايمىز. اباي شىعارمالارىن ءبىر جىلدا ەمەس, بىرتە-بىرتە باسىپ شىعارساق تا كەش ەمەس قوي. مۇندايدا سانعا ەمەس, ساپاعا جۇمىس ىستەۋىمىز ءتيىس. تەك مەرەيتويدىڭ كەزىندە عانا تۇلعالاردى ۇلىقتاپ, قالعان كەزدە ۇمىت قالدىرامىز. سوندىقتان ەڭ ءبىرىنشى وسىنداي ناۋقانشىلىقتان ارىلۋىمىز قاجەت. قازىر پرەزيدەنت تاپسىرما بەرمەسە, شارا ىستەلىنبەيتىن دارەجەگە جەتتىك. ءار سالانىڭ باسشىلارى پرەزيدەنت ايتسا عانا قوزعالادى. ال مۇنىڭ ءبارى جوسپارلى تۇردە جۇزەگە اسۋى كەرەك. ءار سالانىڭ باعىتى ايقىن بولۋى ءتيىس. سول سالانىڭ باسشىلارى ىزدەنىپ, ۇزاق مەرزىمگە جوسپار قۇرسا قانداي كەرەمەت! اۋدارما بيۋرولارى ءبىر جىل جۇمىس ىستەگەننەن كەيىن اۋدارماشىلار دالادا قالادى. سوندىقتان اۋدارما كەمى 5-10 جىلعا جوسپارلانىپ, ماماندار تۇراقتى تۇردە جۇمىسپەن قامتىلۋى ءتيىس. اۋدارما وڭاي ەمەس. مىسالى, ابايدىڭ ەڭبەگىن مەرەيتويىندا وننان استام ەلگە اۋدارىپ تاراتساق تا, اباي پوەزياسىن الەم ءالى تاني الماي جاتىر. ويتكەنى ابايدى اۋدارۋ وڭاي ەمەس. ابايدى اۋداراتىن اۋدارماشىنىڭ اقىندىق تالانتى, اۆتوردى ءتۇسىنۋ دارەجەسى ابايدان كەم بولماۋى كەرەك. ابايدى قايتالاپ وقىعان سايىن باسقا قىرىنان اشامىز. ابايدىڭ ءار ءسوزىنىڭ ار جاعىندا تۇتاس ءومىر جاتىر. بۇگىننىڭ ماسەلەلەرىن اباي ءوز زامانىندا كوتەرىپ كەتكەن. مىسالى, ۇلى دانىشپان «بىرلىك دەگەن ءسوزدى كوپ ايتامىز. سوندا مالعا بىرلىك ايتا بەرگەنمەن ول بىرلىك بولمايدى. اقىلعا بىرلىك بولۋى كەرەك» دەيدى. اقىل دەگەن – يدەيا بىرلىگى. ۇلتتى بىرىكتىرەتىن – ۇلى ويلار, ۇلتتىق يدەولوگيا. مىنە, بىزدە بۇگىنگە دەيىن وسى جوقتىڭ قاسى. تىلگە, ويعا بىرلىك بولعان كەزدە عانا ۇلت بىرلىگى بولادى. بىزگە ۇلتتىق يدەولوگيانى جۇزەگە اسىرۋ جاعى جەتىسپەيدى. اباي ءىلىمى – ۇلتقا قىزمەت ەتۋدىڭ ويلارىن جيناستىراتىن, توپتاستىراتىن ۇلى ويلاردىڭ ءبىرتۇتاس جۇيەسى.
قازىر پرەزيدەنت تاپسىرما بەرمەسە, شارا ىستەلىنبەيتىن دارەجەگە جەتتىك. ءار سالانىڭ باسشىلارى پرەزيدەنت ايتسا عانا قوزعالادى. ال مۇنىڭ ءبارى جوسپارلى تۇردە جۇزەگە اسۋى كەرەك. ءار سالانىڭ باعىتى ايقىن بولۋى ءتيىس. سول سالانىڭ باسشىلارى ىزدەنىپ, ۇزاق مەرزىمگە جوسپار قۇرسا قانداي كەرەمەت!
حالىقتىڭ سانى ەمەس, ءدىلى مىقتى
– عالىم رەتىندە قازاق ءتىلىنىڭ بولاشاعىنا قانشالىقتى سەنەسىز؟ عىلىم تىلىنە اينالا الا ما؟
– ءتىلدىڭ مىقتىلىعى حالىقتىڭ سانىنا بايلانىستى ەمەس. از عانا ۇلت بولا تۇرا ءتىلى مىقتى بولسا, ول حالىق الەمدىك وركەنيەتتەن ءوز باعاسىن الادى. مىسالى, ەستوندار 100 پايىز انا تىلىندە سويلەيدى. 1967 جىلى يزرايل مەملەكەتىندە حالىقتىڭ ۇشتەن ءبىرى عانا ەۆرەي, قالعانى اراب بولدى. سول از عانا ەۆرەيلەر 70 پايىز ارابتاردى بيلەپ, توستەپ وتىردى. سوندا حالىقتىڭ سانى ەمەس, ءتىلى مىقتى, سول تىلدەگى يدەيا مىقتى, سول تىلدە جاسالعان عىلىم مىقتى. مۇنىڭ ءبارى ادامنىڭ سانا-سەزىمىنىڭ مىقتىلىعىنا الىپ كەلەدى. ءار ادام – الىنباس قامال. ادامدى بيلەيتىن – اقشا دا, بايلىق تا ەمەس, يدەيا, وي. ءتىل دەگەنىمىز – سول ويدىڭ سىرتقى كورىنىسى. ءبىزدىڭ تۇپسانامىزداعى ويلار ۇرپاقتان-ۇرپاققا گەن ارقىلى بەرىلەدى. اركىمنىڭ بويىندا جەتى اتاسىنان بەرى كەلە جاتقان ويلار بار. قازىر عىلىم تۇپساناداعى ويلاردىڭ ءجۇز اتا بويى ساقتالاتىنىن دالەلدەپ وتىر. سوندا ءبىزدىڭ سانامىز انا تىلىمىزدە, ۇلتتىق ويلاۋ جۇيەسى ارقىلى قالىپتاسقان. قازىر ءبىز قانداي حابار وقىساق تا, ول تۇپساناداعى ويلارمەن بايلانىسادى. ال ەگەر ءبىز ورىسشا وقىساق, ورىسشا ويلايمىز دا, بۇل بايلانىس ءۇزىلىپ قالادى. سوندا ادامنىڭ ۇلتتىق تىلدە تاربيەلەنۋى – جاي عانا سويلەۋ ەمەس, ادامنىڭ جالپى ۇلتتىق بولمىسى, ومىرگە دەگەن كوزقاراسى. ءبىز تۇپسانامەن بايلانىستا بولعان سايىن مىقتى بولا تۇسەمىز. ول ءۇزىلىپ قالعان كەزدە ءبىز اقپاراتتى اۋىزشا تۇسىنەمىز دە, سانامىزعا قابىلدامايمىز. سانامىزدى تۇرمىس بيلەپ كەتەدى. ەۋروپادا «بۇگىنمەن ءومىر ءسۇر. وتكەن ءومىر سەنى پەسسيميزمگە اپارادى. ال بولاشاق – جاي عانا ەلەس» دەيدى. سوندا ولار اشىق «رۋحاني تامىر» كەرەگى جوق دەپ وتىر. ال قازاقتىڭ دۇنيەتانىمى باسقاشا. قازاق اتا-باباسىن قادىرلەپ, بۇگىن ءۇشىن ەمەس, ۇرپاعى ءۇشىن ءومىر سۇرەدى. قازىرگى اقپاراتتىق الەم ادامدارعا باسقاشا اسەر ەتىپ جاتىر. الەمدە اقپاراتتىق مايدان ءجۇرىپ جاتىر. بۇل سوعىستا ءار ەل ادامنىڭ ساناسىن جاۋلاپ الۋ ءۇشىن كۇرەسۋدە. قارۋدىڭ قاجەتى جوق. ادامنىڭ ساناسىن بيلەپ السا, ول ادام باسقا ەلدىڭ يدەياسىمەن ءومىر سۇرە بەرەدى. مىسالى, سولتۇستىكتە انا ءتىلىن بىلمەيتىن قازاقتار بار. الەۋمەتتىك زەرتتەۋلەرگە قاراعاندا, ولاردىڭ كوپشىلىگى ورىس ءتىلدى اقپارات قۇرالدارىن وقيدى ەكەن. ال ءبىرازىنىڭ قازاقستاندا نە بولىپ جاتقانىنان حابارى جوق كورىنەدى. ەسەسىنە رەسەيدە نە بولىپ جاتقانىن, قاي ءمينيستردىڭ اۋىسقانىن بەس ساۋساعىنداي بىلەدى. بىزدەگى اقپاراتتىق جۇيەنىڭ السىزدىگىنەن ولار ورىس الەمىنىڭ اياسىندا ءومىر ءسۇرىپ جاتىر. ولاردىڭ ساناسى ءتۇپسانادان اجىراپ قالدى. ويىن تۇرمىس بيلەپ وتىر. اتا-بابامىز مىقتىلىعىنىڭ ارقاسىندا وسىنشاما ۇلانعايىر جەردى مۇراعا قالدىردى. وسىنىڭ ءبارى اقىلمەن, رۋحاني قۇندىلىقتاردىڭ دۇرىس سۇرىپتالۋىمەن بولدى. جەتپىسىنشى جىلدارعا دەيىن ءبىز «جۇيكەم اۋىردى» دەگەندى بىلگەن جوقپىز. قازىر قازاقستاندا حالىقتىڭ 80 پايىزى جۇيكە اۋرۋىمەن اۋىرادى. ادامنىڭ دەنساۋلىعى دا, تاعدىرى دا, بولاشاعى دا نە وقىپ, نەمەن ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىنا, ميىندا قانداي اقپارات قالىپتاسقانىنا بايلانىستى. جاقسى ويلارمەن ويلانىپ جۇرسەڭ, جاقسى ادامدارمەن كەزدەسەسىڭ, جاقسى ادامداردىڭ قولداۋىنا يە بولاسىڭ. ال جامان ويلار زاتتانعان كەزدە ادامدى قيىندىققا اكەلەدى. وسىنىڭ ءبارىن قازىر عالىمدار ايتا باستادى. ءبىر عانا ابايدىڭ ءوزىن وقىپ تۇسىنسەك, دۇرىس ناسيحاتتاساق, كوپ نارسەدەن اۋلاق بولار ەدىك.
بالانى سمارتفوننان الشاقتاتۋ كەرەك
– ابايدى ءسىز بەن ءبىزدىڭ بۋىن ءتۇسىنۋى مۇمكىن. بىراق ەكى مىڭىنشى جىلداردان بەرگى Z ۇرپاق ابايدىڭ ويىنىڭ 60-70 پايىزىن تۇسىنبەيدى. سوزدىك قورى جەتپەيدى. قازىرگى بالالار كىتاپ وقىمايدى. بۇعان ءسىز قالاي قارايسىز؟
– بالالاردىڭ كىتاپ وقۋى, سوعان جەتۋى كەرەك. ول ءۇشىن بالا بالاباقشادان باستاپ انا تىلىندە سويلەۋى قاجەت. ۇيدە ەشبىرىمىز ورىسشا سويلەمەسەك تە, قازاقشا بالاباقشاعا بارسا دا, مەنىڭ نەمەرەم ورىسشا سويلەپ ءجۇر. وعان كۇندەلىكتى سمارتفوننان كورەتىن كونتەنت اسەر ەتتى. بالانى بىلاي قويعاندا, قازىر ابايدى ستۋدەنتتەر دە تۇسىنبەيدى. مىسالى, مەن قازىر ابايدى قايتا الىپ وقىسام, باسقاشا تۇسىنەمىن. ابايدىڭ تۇسىنۋگە اۋىرلىعى ونىڭ ناشارلىعى ەمەس. ابايدىڭ دەڭگەيىنە جەتە الماي جاتىرمىز. الەمگە تانىمال مەملەكەت باسشىلارىنىڭ 90 پايىزدان استامى ۇلتتىق تاربيە الىپ, باسقا شەت تىلدەرىن بىلمەگەن ەكەن. بۇل تىزىمگە نوبەل سىيلىعى لاۋرەاتتارىنىڭ دا 90 پايىزىن كىرگىزۋگە بولادى. ال ەندى قازاقستاندا ماتەماتيكا عىلىمىنىڭ دوكتورلارىنان ورىس مەكتەبىن بىتىرگەن ءبىر-اق ادام شىققان. قالعانى – قازاق مەكتەبىن ءبىتىرىپ, اۋىلدا وسكەندەر. ويلاۋ جۇيەسىن دامىتۋ ءۇشىن باعانا ايتقان ءتۇپسانا ىسكە قوسىلۋى كەرەك.
– ءسىز ۇلت بولاشاعىندا نەدەن قاۋىپتەنەسىز؟
– ەڭ باستى ماسەلە – ءتىلىمىز, رۋحاني قۇندىلىقتارىمىز جوعالماۋى قاجەت. قازىرگى جاستار جاپپاي اقپاراتتىق تەحنولوگيانىڭ, سمارتفوننىڭ سوڭىندا ءجۇر. وسىدان بىرتىندەپ باس تارتۋىمىز كەرەك. ول ءۇشىن بيلىك قازاقشا سويلەۋى, رۋحاني قۇندىلىقتارىمىز ءبىرىنشى ورىنعا شىعۋى ءتيىس. قازىر بىرتىندەپ وسى قاۋپىم سەيىلە باستاعانداي. بۇدان ءبىز تەك قانا تۇركىلىك بىرلىك اياسىندا شىعامىز. جاقىندا عانا تۇركى ەلدەرىنىڭ باسشىلارى اقپاراتتىق, مادەني, ەكونوميكالىق جاقتان بىرىگۋ تۋرالى كەلىسىمگە كەلدى. تۇرىك تىلدەرىنىڭ ىشىندەگى ەڭ تۇركىلىك بولمىسىن ساقتاپ قالعان ءتىل – قازاق ءتىلى.
