تاۋەلسىزدىك سارايىندا ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قاتىسۋىمەن «قازاقستاندى جاڭا يندۋستريالاندىرۋ: 2014 جىلدىڭ جانە ءبىرىنشى بەسجىلدىقتىڭ ناتيجەلەرى» اتتى ونلاين رەجيمىندە جالپىۇلتتىق تەلەكوپىر ءوتىپ, سونىڭ اياسىندا جىل سايىنعى ءداستۇرلى «پارىز», «التىن ساپا» سىيلىقتارىنىڭ لاۋرەاتتارىن ماراپاتتاۋ ءراسىمى بولدى.
وسىدان بەس جىل بۇرىن مەملەكەت باسشىسى ەل ەكونوميكاسىنا سەرپىن بەرەتىن يندۋستريالاندىرۋ كارتاسىن ىسكە قوسۋعا پارمەن بەرگەنى بەلگىلى. وسى باعدارلاما قولعا الىنعالى ەلىمىزدە 770 ءوندىرىس ورنى پايدالانۋعا بەرىلگەن. بۇگىندە «قازاقستاندا جاسالعان» دەگەن بەلگىسى بار ەلەكتروۆوزدار, لوكوموتيۆتەر, تىكۇشاقتار, ودان قالدى نەبىر ساپالى ءونىم تۇرلەرى كوبەيگەنىن ءوزىمىز دە كورىپ ءجۇرمىز. ءبىر عانا مىسال, كەزىندە تەمىرجول سالاسىنداعى ماشينا جاساۋ كاسىپورىندارى, نەگىزىنەن, رەسەي مەن ۋكراينادا سالىنىپ, جۇمىس ىستەگەنى بەلگىلى. ال ەلىمىز ءوز الدىنا تاۋەلسىز مەملەكەت بولعاننان كەيىن جولاۋشىلارعا ىڭعايلى تەمىرجول كولىكتەرى وزىمىزدە شىعارىلا باستادى. مىنە, مۇنداي يگىلىكتەر – وسى يندۋستريالاندىرۋ كارتاسىنىڭ ناتيجەسى. كۇنى كەشە وتكەن تەلەكوپىر كەزىندە وندىرىستەردىڭ قاتارىنا تاعى 15 جاڭا جوبا قوسىلدى. وسىلايشا, قازاق ەلى وزىندەگى شيكىزاتتى سىرتقا جىبەرمەي, وزىندە وندىرۋگە شىنداپ بەت بۇرا باستادى.
ء–بىز ءاۋ باستا قازاقستان – باي, جەرىنىڭ قويناۋىندا تەمىر دە, كومىر دە, مۇناي دا, گاز دا بار, التىن-كۇمىس, مىرىش تا بار دەپ جۇردىك. بىراق تا سول بايلىقتىڭ بارلىعى شيكىزات رەتىندە باسقا ەلدەرگە تاسىمالدانىپ جاتتى. قىزىعىن دا سولار كوردى. مىنەكەي, قازىر عانا ءبىزدىڭ مۇمكىنشىلىگىمىز سول سىرتقا تاسىمالدانىپ جاتقان پايدالى قازبالاردى وزىمىزدە وڭدەپ, ەل يگىلىگىنە جاراتۋعا بەت بۇردىق. بۇل – تاۋەلسىزدىكتى جاريالاپ, ونى ۇستاپ قالۋمەن بىردەي قيىن شارۋا. سەبەبى, بىزدە ءوزىم دەگەن ءوندىرىس بولعان جوق. كەڭەس وداعىنداعى وزگە رەسپۋبليكالاردا بولدى. قازىر ءبىز سونى قايتارماقشىمىز, – دەدى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى. يندۋستريالدىق جوبالاردىڭ ماقساتى دا سول – ەكونوميكانى وركەندەتۋ, جاڭا جۇمىس ورىندارىن قۇرىپ, قازاقستاندىقتاردىڭ ءال-اۋقاتىن جاقسارتۋ. ەلباسىنىڭ ايتۋىنشا, يندۋستريالاندىرۋ كارتاسىنا جۇمسالعان قاراجات الدەن-اق ەل بيۋدجەتىنە تريلليونداعان تەڭگە تۇرىندە قايتىپ جاتىر. وسى ارقىلى ەلىمىز بۇكىل ەكونوميكانىڭ قۇرىلىمىن وزگەرتۋ باعىتىندا باتىل قادام جاساپ وتىر. قازاقستانداعى ءارتاراپتاندىرۋ ءسوز جۇزىندە ەمەس, ءىس جۇزىندە دامۋ ۇستىندە. وڭدەۋشى ونەركاسىپ كولەمىنىڭ ءوسۋ قارقىنى ءداستۇرلى ءوندىرۋشى سالالارعا قاراعاندا الدەقايدا جوعارى بولۋعا دەن قويىلدى. ءسوزىن ناقتى كورسەتكىشتەرمەن ايشىقتاعان ەلباسى بەس جىلدىڭ ىشىندە ەلىمىزدە بۇرىن-سوڭدى وندىرىلمەگەن مۇلدە جاڭا 400 ءونىم ءتۇرى يگەرىلگەنىن اتاپ ءوتتى. وسى ۋاقىت ارالىعىندا جاڭادان 75 مىڭ جۇمىس ورنى اشىلعان. ءار ازاماتقا شاققانداعى ەڭبەك ونىمدىلىگى 20 مىڭ دوللارعا دەيىن وسكەن. بۇگىندە ونەركاسىپتىك سەكتوردا جۇمىس ىستەيتىن قازاقستاندىقتاردىڭ جالپى سانى 1 ميلليوننان اسقان.
يندۋستريالاندىرۋ جوبالارى ەلىمىزدە تىڭ سالالاردى جاڭعىرتىپ قانا قويماي, ينفراقۇرىلىمداردى جاڭالاۋعا دا ىقپال ەتكەن. مەملەكەت باسشىسى اتاپ وتكەندەي, يندۋستريالاندىرۋدىڭ ينفراقۇرىلىمدىق بازاسى ەداۋىر ۇلعايىپ, 4 مىڭ شاقىرىمعا جۋىق اۆتوكولىك جولى مەن 1700 شاقىرىم تەمىرجول قايتا جوندەلىپ, سالىنعان. بۇل سوڭعى بىرنەشە جىل كولەمىندە الەمنىڭ ەشبىر جەرىندە سالىنباعان ۇزىن كولىك كوممۋنيكاتسياسى.
ەلباسى يندۋستريا, يننوۆاتسيا باعىتىنداعى وسى قارقىن جاھاندىق داعدارىس كەزەڭىندە دە باسەڭدەمەۋ كەرەكتىگىن العا تارتتى. كەلەسى جىلدان باستالاتىن يندۋستريالاندىرۋدىڭ ەكىنشى بەسجىلدىعىنا ءتيىستى بولىنگەن, باسىمدىق بەرىلەتىن سالالار دا ايقىندالدى. ەندى تەك باعدارلامانىڭ ورىندالۋىنا ماڭىز بەرۋ كەرەك. بۇعان ۇكىمەت قانا ەمەس, حالىق تا بەلسەنە اتسالىسۋ قاجەتتىگىن ەلباسى اتاپ كورسەتتى. جالپى جۇرتشىلىق كاسىپتى ءناسىپ ەتۋگە قازىردەن داعدىلانۋى كەرەك. كاسىپكەرلىك ءار وتباسىنىڭ ءداستۇرلى قۇندىلىعىنا اينالۋى ءۇشىن اركىم ەرىنبەي ەڭبەك ەتكەنى ءجون. ال ەڭبەگىمەن ەلەنىپ, وزگەلەرگە ۇلگى-ونەگە بولعان ازاماتتار ارنايى ىنتالاندىرۋ سىيلىعىن يەلەنبەك. ونىڭ وزىندىك سەبەبى بار. ەلباسى اتاپ وتكەندەي, تىڭ يدەيالار ويلاپ تاپقان يننوۆاتورلار نازاردان تىس قالماۋى ءتيىس. ويتكەنى, يننوۆاتورلارسىز يننوۆاتسيا جوق. سوندىقتان ولارعا ارنالعان ارنايى مەملەكەتتىك سىيلىق تا ەرەكشە بولۋى ءتيىس.
– جاھاندىق داعدارىس كەزەڭى – ماسىلداردىڭ ۋاقىتى ەمەس. ءبىز – ەڭبەك ەلىمىز. ءبىزدىڭ مىندەتىمىز حالىقتى جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتۋ بولىپ سانالادى. مەن ەڭبەگىمەن دارالانعان جۇمىسشىلار مەن شارۋاقورلارعا عانا ارنالعان, ءۇش دارەجەدەن تۇراتىن ارنايى «ەڭبەك داڭقى» وردەنىن تاعايىنداۋعا شەشىم قابىلدادىم. ونىڭ ءۇش دارەجەسىن العان ادامنىڭ مارتەبەسى ەڭبەك ەرىنە تەڭەسەتىن بولادى, – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
بۇدان كەيىن نۇرسۇلتان ءابىشۇلى ەكونوميكا سالاسىن وركەندەتە تۇسەتىن الداعى مىندەتتەرگە توقتالدى. اتاپ ايتقاندا, 2020 جىلعا قاراي جوعارى تەحنولوگيالىق ءونىم ۇلەسى ءىجو-ءنىڭ 1,5 پايىزىنان 5 پايىزىنا دەيىن ءوسۋى ءتيىس. كاسىبي, عىلىمي جانە تەحنيكالىق قىزمەتتەر سەكتورى بۇگىنگى 8-دەن 20 پايىزعا دەيىنگى ءوسىمدى قامتاماسىز ەتۋى قاجەت, ەڭ باستىسى – ول جەكەمەنشىك سەكتورداعى يننوۆاتسيانى دامىتۋ ەسەبىنەن جاسالعانى ءجون. بۇل مىندەتتەرگە جەتۋ جولىنداعى نەگىزگى تۇعىر نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ «استانا بيزنەس كامپۋس» عىلىمي پاركى مەن «الاتاۋ» يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالار پاركى بولماق. ۇكىمەت ەلىمىزدەگى جاڭا 5 وڭدەۋ زاۋىتىن سالۋ ءۇشىن قازاقستانعا ەڭ كەمى 5 ءىرى ترانسۇلتتىق كورپوراتسيانى تارتۋى ءتيىس. وسىناۋ ماقساتتارعا جەتۋ ءۇشىن ەڭ باستىسى, بىرلىگىمىزگە بەكەم بولىپ, تاتۋلىعىمىزعا سىزات تۇسپەۋى ءتيىس.
از-كەم انىقتاما
ەلباسىنىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن جالپىۇلتتىق تەلەكوپىر بارىسىندا اقتوبەدەگى رەلس ارقالىق زاۋىتى, ورالدا ترانسفورماتور زاۋىتى, اقمولا, جامبىل, اتىراۋ وبلىستارى مەن الماتى قالاسىندا كىرپىش, تسەمەنت, اينەك, قاسبەتتەر شىعاراتىن زاۋىتتار, «قورعاس-شىعىس قاقپاسى» ارنايى ەكونوميكالىق ايماعىنداعى قۇرعاق پورت, تاعى دا باسقا كوپتەگەن وندىرىستەر ىسكە قوسىلدى.
ونلاين رەجيمگە رەسپۋبليكامىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىمەن 30-عا جۋىق بايلانىس جاسالىپ, ەفيرگە شىققاندار ءوز مەكەندەرىندەگى جاڭا كاسىپورىنداردى تانىستىرعانىن اتاپ وتكەن ءجون.
جيىننىڭ سوڭىندا پرەزيدەنت «التىن ساپا» بايقاۋى جەڭىمپازدارىن ماراپاتتادى. بيىل «2014 جىلعى ۇزدىك يندۋستريالدى جوبا» اتالىمىندا «اقتوبە رەلس ارقالىعى» زاۋىتى, «2014 جىلعى وندىرىستەگى ۇزدىك يننوۆاتسيا» اتالىمىندا «پوسۋك تيتانيۋم» ۇزدىك دەپ تانىلدى. ال «پارىز» بيزنەستىڭ الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگى بايقاۋىنىڭ گران-ءپريى قىزىلوردا وبلىسىنداعى «قازگەرمۇناي» كومپانياسىنىڭ ەنشىسىنە بۇيىردى.
مەملەكەت باسشىسى بايقاۋعا قاتىسۋشىلار ەل ەكونوميكاسىنىڭ نىعايۋىنا عانا ەمەس, قازاقستاندىق ءپاتريوتيزمدى دامىتۋعا دا ۇلەس قوسىپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى. تەك «پارىز» جۇلدەسى بايقاۋىنا قاتىسۋشىلاردىڭ ءوزى جالپى سوماسى 152 ميلليارد تەڭگە بولاتىن 440 الەۋمەتتىك جوبانى ىسكە اسىرعان. «التىن ساپا» جۇلدەسى تاعايىندالعان نەبارى 9 جىلدا بايقاۋعا قاتىسۋشىلاردىڭ جالپى سانى 6 ەسە وسكەن ەكەن.
قىمبات نۇرعالي
