پرەزيدەنت زەينەتاقى جۇيەسىن جاڭعىرتۋ تۋرالى زاڭ جوباسىن قايتارعاندا, وسىناۋ الەۋمەتتىك, ەكونوميكالىق ماڭىزى بار وزگەرىستىڭ تۇپكى ءمانىن قاراپايىم حالىققا جەتكىزە الماعانى ءۇشىن ۇكىمەت پەن ۇلتتىق بانككە كىنا ارتتى. ۇكىمەت زاڭ جوباسىن پارلامەنتكە ۇسىنباي تۇرىپ, حالىققا ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىنا كوبىرەك ءمان بەرۋ كەرەك ەدى…
زاڭدى تالقىلاۋ بارىسىندا حالىقپەن كەزدەسۋلەر وتكىزدىك. ۇكىمەتتىڭ سويىلىن سوعايىن دەپ ەمەس, جان-جاقتى زەردەلەي وتىرىپ, اناعۇرلىم ءتيىمدى شەشىم وسى ەكەنىنە كوزىمىز جەتكەننەن كەيىن كوپشىلىككە ۇگىتتەۋگە اتسالىستىق. بايىپپەن تۇسىندىرسە, حالىق اقىلعا كەلەدى ەكەن.
زەينەتاقى جۇيەسىن كۇندەردىڭ كۇنى رەفورمالاۋ قاجەتتىگى بۇگىن عانا تۋىنداعان ماسەلە ەمەس, 1998 جىلى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى زەينەتاقىمەن قامسىزداندىرۋ تۋرالى» زاڭ كۇشىنە ەنگەلى بەرى بەلگىلى بولدى. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر, زەينەتاقىمەن قامسىزداندىرۋ ءۇش باعىتتان تۇرادى. ءبىرىنشىسى – بازالىق زەينەتاقى نەمەسە «پرەزيدەنتتىك» دەپ ايتامىز, ەكىنشىسى – مەملەكەتتىك بيۋدجەت ەسەبىنەن قاراستىرىلاتىن ىنتىماقتى زەينەتاقى, ءۇشىنشىسى – مىندەتتى جارنالاردان, ەرىكتى سالىمنان, جەكە ەرىكتى كاسىبي زەينەت سالىمىنىڭ جيناعىنان تولەنەتىن زەينەتاقى. 1998 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنا دەيىن ەڭ كەمى التى اي جۇمىس ءوتىلى بار ادامدار قازىر اي سايىنعى ىنتىماقتى زەينەتاقىعا يەك ارتا الادى. بىراق, ۋاقىت وتكەسىن, ونىڭ سانى قىسقارا بەرەدى. مىسالى, قازىر ايەلدەردىڭ 17 پايىزى ىنتىماقتى زەينەتاقىعا تولىق قاتىسا المايدى. نەگە دەسەڭىز, ەڭبەك ءوتىلى جەتىسپەيدى. ىنتىماقتى زەينەتاقى تولىقتاي تولەنۋى ءۇشىن ايەلدەردە كەمى 20 جىل, ەر ادامداردا 25 جىل ەڭبەك ءوتىلى بولۋى كەرەك. ناقتى بولجام بويىنشا, بۇل تەك 2018 جىلعا دەيىن جالعاسادى, ياعني, ەندىگى جاس, جاسامىس جاندار بولاشاقتا تەك ەڭ تومەنگى زەينەتاقى مولشەرى مەن جيناقتاۋشى قورىنا سالعان اقشاسىن ساي زەينەتاقى الادى. سول سەبەپتى, قاراپايىم حالىق زاڭدى تامپىشتەپ وقۋى كەرەك ەدى. ال, جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار ولاردى ەگجەي-تەگجەيلى تانىستىرۋ كەرەك ەدى. بىراق, جوعارىدان قوزعاۋ بولمادى ەكەن دەپ, ول جايىندا اشىپ ايتپاعان. پرەزيدەنتتىڭ زاڭدى قابىلداۋدى ءتورت جىلعا شەگەرۋى ءادىل شەشىم دەپ ويلايمىن. حالىققا تۇسىنىستىكپەن قاراپ, زەينەتاقى تولەمىنىڭ تاپشىلىعىنا ەكونوميكادان قوسىمشا رەزەرۆ قاراستىرۋدى تاپسىردى.
بۇل – بارشامىزعا بەرىلگەن مۇمكىندىك. قول قۋسىرىپ قاراپ وتىرماي, جۇمىس ىستەۋىمىز كەرەك. ناپاقامىزدىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگىن جيناقتاۋشى زەينەتاقى قورىنا سالىپ, ۋايىمسىز-قايعىسىز قارتتىعىمىزعا ءوزىمىز كەپىلدىك جاسايىق. وزدەرىڭىزگە ءمالىم, قولدانىستاعى زەينەتاقى جيناقتاۋ جۇيەسىنىڭ ۇلكەن كەمشىلىگى – مىندەتتى سالىمداردىڭ تۇرىقسىزدىعى مەن جارتىكەشتىگى. قازىر بىزدە ءوزىن-ءوزى جۇمىسپەن قامتىعاندار ساناتىنا جاتاتىن 2 ملن 700 مىڭ ادام بار. سولاردىڭ ءبىر ميلليونعا جەتەر-جەتپەستەيى عانا زەينەتاقى سالىمىن بىردە سالىپ, بىردە سالماي وتىر ەكەن. سونداي-اق, كوپتەگەن جۇمىس بەرۋشىلەر زەينەتاقى قورلارىنا اقشا اۋدارماستان, جالاقىنى قولعا بەرەدى. حالىقتىڭ وسى ءبىر بولىگى جاسى جەتكەندە مەملەكەتكە الاقان جايماس ءۇشىن, سونىمەن قاتار, قارجى تاپشىلىعى تۋىنداماس ءۇشىن جاڭا زاڭدا بىرقاتار وزگەرىستەر ۇسىنىلدى. ماسەلەن, جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ ەڭبەككەرلەر الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىراتىن, سالىقتىق اكىمشىلىك ەتۋ, ەرىكتى زەينەتاقى جارناسىن ۋاجدەمەلەۋ ارقىلى ءوز بەتىنشە ەڭبەك ەتەتىندەردى زەينەتاقى جۇيەسىمەن قامتيتىن جولدار كورسەتىلدى. مۇنىڭ ءبارى دۇرىس. وعان قوسا, كەشە پرەزيدەنت بالا كۇتىمىمەن دەمالىسقا شىققان ايەلدەردىڭ مىندەتتى زەينەتكەرلىك سالىمىنا مەملەكەت ەسەبىنەن كومەكتەسۋ, 10 پايىز مىندەتتى سالىمعا جۇمىس بەرۋشىنىڭ مىندەتتى شىعارىلىمى ەسەبىنەن قوسىمشا 5 پايىز قوسۋ, سوسىن ونىڭ مولشەرىن كەزەڭ-كەزەڭىمەن 5 پايىزعا ءوسىرىپ وتىرۋ تۋرالى ۇسىنىستار ايتتى. پارلامەنت زاڭدى قايتا قاراعان كەزدە, وسىلارعا ءمان بەرەتىن بولادى. تەك ءوزىمىز عانا ەمەس, كەلەشەك ۇرپاعىمىز لايقاتتى زەينەتاقى السىن, قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك تۇراقتىلىعى شايقالماسىن دەسەك, جاس-كارىمىز تۇگەلدەي ەڭبەكتەنىپ, زەينەتاقى قورىمىزعا اقشا قۇيۋدىڭ قامىنا كىرىسۋىمىز كەرەك.
مايرا ايسينا,
پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى,
الەۋمەتتىك-مادەني دامۋ
كوميتەتىنىڭ مۇشەسى
جاڭاشا كوزقاراس قاجەت
مەملەكەت باسشىسى زەينەتاقى رەفورماسى ماسەلەلەرى جونىندە مالىمدەمە جاساپ, قازاقستان حالقىنا ۇندەۋىن جاريالادى. پرەزيدەنت ۇكىمەت پەن ۇلتتىق بانك ءىس-ارەكەتىنىڭ ولقىلىعىن باسا كورسەتىپ, قوعام ءۇشىن ماڭىزدى قۇجاتتى پارلامەنتتىڭ قايتا قاراۋىنا جىبەردى. ەلباسىنىڭ بۇل شەشىمى – ماسەلەنىڭ ءتۇيىندى تۇستارىن قايتا قاراۋعا مۇمكىندىك بەرىپ وتىر.
زەينەتاقى جۇيەسىندەگى وزگەرىستەر, سونىڭ ىشىندە ايەلدەردىڭ زەينەت جاسىن 63-كە دەيىن ۇزارتۋ حالىق اراسىندا قىزۋ پىكىرتالاس تۋعىزعانى بەلگىلى. ءتيىستى اقپاراتتىق-ناسيحات جۇمىستارىنىڭ ءوز دەڭگەيىندە جۇرگىزىلمەۋى سالدارىنان جاڭا رەفورمانىڭ تۇپكى, الەۋمەتتىك ءمانى قالتارىستا قالدى. ارينە, الەم الدىندا تۇرعان ماسەلەلەردەن ءبىزدىڭ ەل دە اينالىپ وتپەيتىنى بەلگىلى. الداعى ونجىلدىقتاردا پلانەتا تۇرعىندارىنىڭ جاپپاي قارتايۋى ماسەلەسى بيىك مىنبەرلەردەن ايتىلىپ ءجۇر. بۇل – ناقتى دايەك. كوپتەگەن ەلدەر زەينەت جاسىن ۇلعايتۋ سەبەبىن وسىمەن بايلانىستىرادى. ونىڭ مىسالى دا جەتكىلىكتى.
بۇل جەردە بىزگە دە ەسكەرەتىن جايتتار بار. سونىڭ ءبىرى – ايەلدەردىڭ قوعامداعى ورنى مەن ايەل ەڭبەگىن باعالاۋدا جاڭا كوزقاراس قالىپتاستىرۋ قاجەتتىگى. الەۋمەتتىك ساياساتتىڭ جاڭا پرينتسيپتەرىندە, دەنساۋلىق ساقتاۋدىڭ ۇلتتىق جۇيەسىندە بۇل كورىنىس تابۋى كەرەك دەپ ويلايمىن.
ەلباسى ۇكىمەتكە 2030 جىلعا دەيىن زەينەتكەرلىكپەن قامتاماسىز ەتۋ جۇيەسىن جاڭعىرتۋدى ودان ءارى جالعاستىرۋ جونىندە كەشەندى ءىس-شارالار ازىرلەۋدى تاپسىردى. دەمەك, ەلباسىنىڭ ۇستانىمدارى ەسكەرىلەتىن جاڭا جوبا – حالىق قامى مەن مۇددەسىن كوزدەگەن ومىرشەڭ قۇجات بولۋى ءتيىس.
سۆەتلانا يمانقۇلوۆا,
قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت,
سپورت جانە اقپارات قىزمەتكەرلەرى
كاسىپوداعى فەدەراتسياسىنىڭ
ءتورايىمى
قيىن ءتۇيىندى تارقاتتى
ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ زەينەتاقى رەفورماسىنا بايلانىستى ءوز پىكىرىن ءبىلدىرىپ, پارلامەنتتىڭ قايتا قاراۋىنا جىبەرگەنى ءبىزدى, زەينەت جاسىنا جاقىنداپ قالعان ايەلدەردى قۋانتتى. ويتكەنى, دەنساۋلىقتارىمىز سىر بەرىپ, جاس كەزىمىزدەگىدەي جۇگىرىپ, جۇمىس ىستەۋگە مۇمكىندىك بەرمەي تۇر.
زەينەتاقى رەفورماسىن جاساۋ وتە ماڭىزدى ەكەنىن تۇسىنەمىز. ءوز تاراپىمىزدان 2018 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ ايەلدەردىڭ زەينەتكە شىعاتىن جاسىن ۇلعايتۋعا ناسيحات, ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى دۇرىس جۇرگىزىلگەنىن قالايمىز. سەبەبى, كوپشىلىك وسى رەفورمانىڭ ناقتى ماقساتىن تۇسىنبەي جاتقان سەكىلدى.
پرەزيدەنتىمىزدىڭ بايلامى – ءبىزدىڭ قامىمىزدى ويلاعانى, ايەلدەرگە جانى اشىعانى دەپ بىلەمىن. قيىن ءتۇيىندى تارقاتىپ بەرگەن ەلباسىمىزعا مىڭ العىسىمدى ايتامىن.
ە. جۇباتقانوۆا ,
№ 1 قالالىق ەمحانانىڭ دارىگەرى
ەڭبەك جاعدايىمىز ەسكەرىلەدى
اتا زاڭىمىزعا سايكەس قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءوزىن الەۋمەتتىك مەملەكەت رەتىندە ورنىقتىرعان. وسىعان بايلانىستى ادامداردىڭ كەز كەلگەن سالادا ەركىن ەڭبەك ەتۋىنە جانە ەڭبەگىنە زاڭمەن بەلگىلەنگەن از مولشەردەن كەم بولمايتىنداي اقى الۋىنا مۇمكىنىك بەرەتىندەي كەڭ كولەمدى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق قۇقىقتار كوزدەلەدى. وسى ورايدا ەلباسىنىڭ زەينەتكەرلىكتى رەفورمالاۋ ماسەلەسىنە قاتىستى جاساعان مالىمدەمەسى قوعام اسىعا كۇتكەن شەشىم ەدى.
اتالمىش ماسەلەگە قاتىستى قوعامدا ءار ءتۇرلى كوزقاراستار پايدا بولدى. كەيبىر ازاماتتار زەينەتكەرلىك جاسىن كوتەرۋدى زەينەتاقى جيناعىنىڭ كوبەيۋى رەتىندە قاراستىرىپ, بولاشاقتا بالالارىنا كومەك بەرە الاتىنىنا سەنىم رەتىندە قابىلدادى.
قازىرگى تاڭدا حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيى ءبىرشاما جاقساردى. دەگەنمەن, قوعامنىڭ كوپشىلىگى زەينەتاقى ماسەلەسىنىڭ اسىعىس شەشىلۋىنە قارسى بولدى. ويتكەنى, ازاماتتاردى ەڭبەكپەن قامتاماسىز ەتۋ, دەنساۋلىعىن ساقتاۋ سياقتى باسقا دا تۇيتكىلدى ماسەلەلەر ورىن الاتىنى بەلگىلى. ەڭ الدىمەن قاجەتتى جۇمىس ورىندارىن قالىپتاستىرىپ, ازاماتتاردىڭ جۇمىسقا ورنالاسۋىن ويلاستىرىپ, سوسىن بارىپ زەينەتكەرلىك رەفورمانى جۇرگىزۋ ماسەلەسىن قويۋ كەرەك ەدى. ەلباسى زاماتتاردىڭ زەينەتكە شىعۋ جاسىن ءوسىرۋدىڭ مەرزىمىن 2018 جىلعا قاراي ۇسىنىپ, زەينەتكەرلىك جاستى بەلگىلەۋدە ەڭبەك جاعدايىن جانە كاسىپتەردىڭ ارتۇرلىلىگىن ەسكەرىپ, جىككە ءبولۋ امالدارىن قاراستىرۋ ماسەلەسىن وتە ادىلەتتى قويىپ وتىر.
سونىمەن قاتار, زاڭ جوباسىندا ۇسىنىلعان زەينەتاقى قورلارىن جەتىلدىرۋ ءتارىزدى كەيبىر تەتىكتەر ءالى دە جەتىلدىرۋدى قاجەت ەتەدى. ەلباسىنىڭ وڭتايلى ۇسىنىسىنان كەيىن زاڭ جوباسىن ازىرلەۋشىلەر, عالىمدار, ساراپشىلار, ءارتۇرلى قۇرىلىمدار مەن مەكەمەلەر دۇرىس شەشىمگە كەلەدى دەپ ويلايمىن.
جامالادەن يبراگيموۆ,
ل. گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق
ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوتسەنتى
شەتىن ماسەلەنىڭ شەشىمى
پرەزيدەنتىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆ قازاقستان حالقىنا زەينەتاقى رەفورماسىنىڭ ماسەلەلەرى جونىندەگى ۇندەۋىن جاريالادى.
الەمدىك تاجىريبە كورسەتكەندەي, الدىڭعى قاتارلى دامىعان مەملەكەتتەردە ستراتەگيالىق ماڭىزى بار رەفورمالار تۇبىندە جۇزەگە اسىرىلادى. سەبەبى, كەز كەلگەن رەفورما سول ەلدىڭ مۇددەسىنەن تۋىندايدى جانە سول ەلگە قىزمەت ەتۋدى كوزدەيدى. ماسەلەگە وسى تۇرعىدان كەلگەندە, ەلباسىنىڭ زەينەتاقى رەفورماسى تۋرالى شەشىمى وتە ورىندى بولدى جانە حالىقتىڭ جۇرەگىنە جاقىن شەشىم بولدى دەپ ەسەپتەيمىن.
ۇلت كوشباسشىسى ن.نازارباەۆتىڭ سوزىمەن ايتقاندا, «وسى تۇستا ويىما ناپولەوننىڭ «مەن كەڭەسشىلەرىمدى تىڭداعان كەزدە عانا جاڭىلىستىم, بىراق, شەشىمدى ءوزىم قابىلداعاندا قاتەلەسكەن ەمەسپىن» دەگەن ءبىر قاناتتى ءسوزى ەسكە تۇسكەنى بار. بىراق, ول باسقا زامان, باسقارۋدىڭ باسقا مانەرى ەدى. ءبىزدىڭ زامانىمىزدا دا شەشىم قابىلداۋ, ارينە, وتە كۇردەلى. ال, وزگە مەملەكەتتەردەگى سياقتى ايەلدەردىڭ زەينەتكەرلىككە شىعۋ جاسىن ەرلەرمەن تەڭەستىرۋ تۋرالى زاڭ جوباسىن قابىلداۋعا قوعامنىڭ ءالى دە دايىن ەمەستىگى بايقالدى. پرەزيدەنت شەشىمى وسى ماسەلەنى وڭتايلى رەتتەۋگە باعىتتالعانى انىق.
كۇلپاش ءىلياسوۆا ,
مەملەكەت تاريحى ينستيتۋتىنىڭ جەتەكشى
عىلىمي قىزمەتكەرى
