ۇرسىپ كەلەمىز. ارينە, وزىمىزگە. بولماسا وسى عۇمىرىمىزدا ءتىرى جانعا قاتتى ايتىپ كورمەپپىز. ءتىپتى, تۋعان بالالارىمىزعا دا زەكىمەپپىز. وزىمىزگە عانا ءماتىبيمىز.
– باسىڭدا ەڭ بولماسا 56 گرامم مي جوق شىعار, – دەيمىز.
سوسىن كۇلەمىز. ءبىر جاعى ۇرسادى, ەكىنشى جاعى كۇلەدى. سوندا ەكەۋمىز بە؟ جارماق. ماعاۋيننىڭ جارماعى. جوق, ونى ءبىر مۇحاڭنان بۇرىن ۇلكەن مۇحاڭ جازىپ كەتكەن. «اباي ەكى جارىلدى» دەگەن. ءبىر جاعىنان بي بولۋدى, ەلگە اعايىن اراسىنان بولىس قويىپ بەرۋدى جان-دۇنيەسىمەن جەك كورە تۇرىپ, ەكىنشى جاعىنان سول بىلعانىش ىسكە بىلەك تۇرە ارالاسقانىن وسىلاي جازعان. ارينە, اڭگىمە ەلدىڭ ءبارى «وقىدىق», «وقىپ جاتىرمىز» دەيتىن اتاقتى روماندا ەمەس. كولەمى روماننىڭ جۇزدەن بىرىنە جەتپەيتىن, بىراق مازمۇنى اسىپ تۇسپەسە كەم ەمەس, ءارى ەپوپەيادان الدەقايدا بۇرىن جازىلعان زەرتتەۋ ماقالاسىندا.
كۇلگەن سەبەبىمىز: «باسىڭدا مي جوق» دەپ ۇرسىپ جاتىپ, ەسىمىزگە قالتاي جارىقتىق ءتۇسىپ كەتسىن. قيىن جىلدارى كەڭ قاناتىنىڭ استىن پانالاتىپ ورىنباسار قىزمەتىنە الىپ ەدى. قازاقتىڭ ارعى داۋىردەگى كۇلكى تۋدىرعان كەيىپكەرى قوجاناسىر بولسا, حح عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىنداعى تاۋىپ ءارى كۇلدىرىپ ايتقىشتىق جاعىنان قالەكەڭنەن اسقانى جوق. ول كىسىگە دە ايتقان-ايتپاعانى بەلگىسىز كۇلكىلى كەپتەر جامالىپ كەتكەن. قالجىڭدارى جينالعان ارنايى كىتاپتار شىققان. ءبىز دە بىرەۋىنە اتسالىسساق كەرەك.
سول قالەكەڭ ءبىر قىستا اياعى تايىپ قۇلاپ, اۋرۋحاناعا تۇسەدى. دارىگەر ميى شايقالعان دەپ, ەم-دومىن بەلگىلەيدى. باستىسى بىرەر كۇن قوزعالماي جاتۋى كەرەك. ءتۇس اۋا پالاتاعا كەلىپ تەكسەرسە, قالەكەڭ جاتۋ ورنىنا قاعاز قاراپ وتىر دەيدى.
– اعا, سىزگە وتىرۋعا بولمايدى, جاتۋ كەرەك. ميىڭىز شايقالعان, – دەپ شىرىلدايدى ەمدەۋشى دارىگەر جاس قىز.
– ەشتەڭە ەتپەيدى, – دەپ قالەكەڭ قامسىز وتىرا بەرەدى.
ەمدەۋشى دارىگەر جۇگىرىپ ءبولىم باستىعىنا بارادى. «سولاي دا سولاي, ءسىز تاپسىرعان ۇلكەن كىسى جاتۋ ورنىنا قاعاز جازىپ وتىر». ەندى ەكەۋلەپ كەلەدى. بەدەلدى دەيتىن ءبولىم مەڭگەرۋشىسى ماناعىنى قايتالايدى.
– مىنا قىز دۇرىس ايتادى. وعان سەنبەسەڭىز, مەنى تىڭداڭىز. ءسىزدىڭ ميىڭىز شايقالىپتى. ەندى تىنىعىپ جاتۋ كەرەك.
– ولاي ەمەس قوي, – دەپ ميىعىنان كۇلىپ قالەكەڭ وتىرا بەرەدى.
بولماعان سوڭ بۇلار باس دارىگەرگە جۇگىرەدى. ازدان سوڭ ۇشەۋلەپ كەلەدى. باس دارىگەر قالتايدى تانيدى.
– قالەكە, بۇلار راس ايتادى. ءسىزدىڭ ميىڭىز شايقالعان. نانباساڭىز, مىناۋ سۋرەتى, – دەپ قولىنداعى تاباقتاي پلەنكانى كورسەتەدى. – ەندى جاتىڭىز, تىنىعىڭىز.
– وندا كەمپىرىمدى شاقىرىڭدار, – دەپتى قالتاي ۇشەۋىنە قاراپ.
– قالەكە, مەن مەديتسينا عىلىمىنىڭ دوكتورىمىن. مىنا ەكەۋى بولسا عىلىم كانديداتتارى. سوندا بىزگە سەنبەي ۇيدەگى كەمپىرىڭىزگە جۇگىنەسىز بە؟ – دەپ تاڭ قالادى باس دارىگەر.
– ەندى ءومىر بويى «وسى قالتاي سەندە مي جوق, مي جوق» دەي بەرەتىن كەمپىرىم ميىم بار ەكەنىن ءبىر عىلىم دوكتورى مەن ەكى كانديداتتىڭ اۋزىنان ەستىسىن دە, – دەپ ءبارىن كۇلدىرتىپتى قايران قالەكەڭ.
كۇلگەن سەبەبىمىز – وسى.
ال, ءوزىمىزدى ءوزىمىز جەردەن الىپ جەرگە سالىپ جاتقان سەبەبىمىز – مىناداي. ءۇش اي بويى شىقپاي, تىعىلىپ جاتىپ العان استانانىڭ جازى تۋرا 3 تامىز كۇنى 30 گرادۋستىق ىستىقپەن جارق ەتكەندە, جۇرتتىڭ ءبارى كوشەگە اقىرى شولاق جەڭ جەيدە, بالاقسىز شورتپەن شىققاندا باسقا قالپاق, ۇستىگە كۋرتا كيىپ ءبىز كەلەمىز. ابىروي بولعاندا كۋرتكانىڭ سىرماسىن سالىپ العانبىز. ىشىندەگى جۇننەن توقىلعان كەۋدەشە, ونىڭ ىشىندەگى كويلەك, ونىڭ ىشىندەگى جىلى ىشكيىم, ونىڭ ىشىندەگى اق مايكا كورىنبەي تۇر. اۋىرىپ جاتا بەرمەي تازا اۋا جۇتۋعا شىققان كەيپىمىز. اڭ-تاڭ بولىپ, بىراق وتە بەرە سىلق-سىلق كۇلىپ ەكى جاس قىز كەتتى. شورت كيگەن ەكى-ءۇش شەتەلدىك ءوتتى قاسىمىزدان. مۇنداي كيىمنىڭ بىزدە دە ەكەۋى بار. ءبىرىن بىلتىر ەكى-ءۇش كۇن كيۋگە ۇلگەرسەك كەرەك. ەكىنشىسى كيىلمەگەن قالپى, ەكى-ءۇش شولاق جەڭ جەيدەمەن قاتتاۋلى جاتىر. ءىشىمىز اشىعان. بۇگىن تۋرا سولاردى كيىپ شىعاتىن كۇن ەدى.
– انە, 56 گرامم ميىڭ بولسا دا (ەندى الدىن الا شولاق بالاق ىشتان, شولاق جەڭ كيىم ساتىپ الۋعا مي كەرەك قوي) سول ميىڭدا 56 قىرتىس جوق, – دەپ ۇرسۋدى جالعاستىردىق. – وزىڭە-ءوزىڭ قاستىق جاسايسىڭ دا جۇرەسىڭ.
جارماقتىڭ ءبىر بولىگى ەكىنشىسىنە راس ايتادى. وزىمىزگە-ءوزىمىز جاۋ ەكەنىمىز ايدان انىق. الىستا جاتقان اقساقال مۇحتار اعا ماعاۋين «قازاقتىڭ جاۋى – قازاق» دەگەن سۇمپايى ءسوزدى اباي ايتپاعانىن, جالپى ەشبىر حالىق وزىنە-ءوزى جاۋ ەمەستىگىن شىرىلداپ ءتۇسىندىرىپ, ەتەكتەي ماقالا جازعان. اۋزى دۋالى كىسى ەمەس پە, سودان كەيىن اقپارات قۇرالدارىندا وسى ارامزا تىركەس ايتىلمايتىن بولدى. تاۋبە. اقساقال كەرەك ەكەن. ال, «قازاقتىڭ جاۋى – قازاق» بولماسا دا «ءوزىمىزدىڭ جاۋىمىز – ءوزىمىز» بولعانى داۋسىز.
ءۇش كۇن بۇرىن اتتاي شاۋىپ ءجۇرگەنبىز. وتىز كۇنگى ورازادان اعزامىز تازارىپ قالعان. ايتپاقشى, ورازانىڭ سوڭعى كۇنى اۋىزاشار مەن سارەسىن ءوز ۇيىمىزدەن ىشەيىك دەپ, جەكسەنبى بولسا دا ۇرلانىپ, تىعىلىپ الماتىعا تارتىپ كەتكەنبىز. ايەلىمىزگە «ءتۇۋ, مىنا كۇندەرىڭ ىستىق ەكەن, استانامىزدا سالقىن, راحات ەدى» دەپ نازدانعانبىز.
بەكەر ايتىپپىز. بۋددانىڭ «كۇننىڭ جامانى بولمايدى, سول كۇندى ىڭعايىنا, قولايىنا قاراي پايدالانا المايتىن ادامداردىڭ جامانى بولادى» دەگەنى سوڭىنان ەسكە تۇسكەن. «ءاي, قاينەكە, ايتتىق قوي سەندە مي جوق» دەپ. ارتىنان وكىنەسىڭ دە جۇرەسىڭ. بۋددانى ءبىز تۇرماق اباي وقىعان. «اتتەڭ جاس كەزىمدە نەگە قولىما تۇسپەگەن. ناعىز قازىنا وسىندا ەكەن عوي» دەپ تامسانىپتى. ءاي, وسىنى وقىعان بىرەۋ «اباي بۋددا ءدىنىن ۇستانباق بولىپتى» دەپ جۇرمەسىنشى. ەندى جەتپەگەنى سول ەدى.
حوش, جاراتۋشىنىڭ كۇنىنىڭ جامانى بولماعان. ىستىق الماتىدان سالقىن استاناعا تاڭ اتا كەلىپ, جۇمىسقا ورالدىق. وسپانحان مارقۇمنىڭ ءبىر سىقاق اڭگىمەسىندەگى سياقتى «وندا ساۋمىز». ورازا ايتتىڭ ءبىرىنشى كۇنى ءوتتى. ەرتەسىندە تۇستە وتىز كۇن قولعا ۇستاماعان ۇستەل تەننيسىنىڭ قالاعىن جالاقتاتىپ شىقتىق. وتىز كۇن بويى ويناماي ساعىنىپ قالىپپىز. ارمان سقابىلۇلى باۋىرىمىزدىڭ ەستەلىگىن جوققا شىعارماي, جاقسى وينادىق. وندا دا ساۋمىز. ءۇشىنشى, سارسەنبى كۇنى تۋرا سونداي ويىننان سوڭ سپورتتىق جەيدەنى اۋىستىرعانمەن, تەرىمىزدى باسپاي جاتىپ, جەڭىل كيىممەن كوشەگە شىعىپ كەتىپپىز. وندا ماقتاعان استانامىز تىم سالقىن ەدى. كەشكە مۇرتتاي ۇشتىق. مىنە, وزىمىزگە ءوزىمىزدىڭ جاساعان قاستىعىمىز. 56 گرامم ميىمىزدا 56 قاتپار بولسا بۇلاي ىستەر مە ەدىك؟
ەندى مي قايناتار ىستىقتا كورىنگەنگە كوزتۇرتكى بولىپ ءجۇرىسىمىز مىناۋ. وسى تۇستا تاعى كۇلگەنبىز. بۇل جولى بەردىبەك ەسكە تۇسكەن. سوقپاقباەۆتىڭ اتاقتى «بالالىق شاققا ساياحاتى». اعاسى قىزمەتكە تۇرعان سوڭ قىستا كيەرسىڭ دەپ بەرىپ جىبەرگەن كيىمدى جازداعى تويعا قالاي كيىپ بارعانى. جەڭگەلەرىنىڭ سوزبەن شىمشىلاپ, دوستارىنىڭ اشىق مازاقتاعانى. ماقتانۋ ءۇشىن بارىپ, نە دۇرىس وتىرا الماي, نە تاماق جەي الماي قور بولعانى. جارماقتىڭ ءبىر جاعى تاعى ىرجاقتاپ كۇلدى. ەكىنشى جاعىنىڭ يت-جىنى قۇرىستى. الدەكىمدەر ونسىز دا كۇلكىلى كيىنىپ العان ادامنىڭ بەت-اۋزىنىڭ وڭدى-سولدى رەتسىز قۇبىلعانىنا قاراپ «جىندى ما؟» دەگەن شىعار. جارماق باسىمىزدا مۇحتاردان, بەردىبەكتەن, قالتايدان, ءتىپتى بۋددادان ويلار ارالاسقان قوسپا پايدا بولعانىن قايدان ءبىلسىن. الدە قويىرتپاق. ويدىڭ قاتتىسى مەن سۇيىعى بولا ما, ءوزى…
قاينار ولجاي
