سايلاۋ باتىرشاۇلى: قازاقستاننىڭ بولاشاعى قازاقتىڭ سانى مەن ساناسىنا قاتىستى
قانداستار ماسەلەسى, شەتەلدەگى 6 ميلليونعا جۋىق قازاقتى اتاجۇرتقا ورالتۋ – ەلىمىزدىڭ بولاشاق تاعدىرىنا ساياتىن اسا وزەكتى ماسەلە. الايدا سوڭعى كەزدەرى ءتۇرلى سەبەپتەرگە بايلانىستى قازاق كوشى باياۋلاپ, قازاقستان ازاماتتىعىن الاتىن قازاقتاردىڭ سانى جىل سايىن ازايىپ بارادى. شەتەلدەگى قازاقتارمەن بايلانىس جاساۋ ماقساتىندا قۇرىلعان دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى سوڭعى كەزدەرى بار-جوعى بەلگىسىز ۇيىمعا اينالدى. وسى ماسەلەلەرگە قاتىستى تولعاقتى تۇيىندەر جونىندە قازاقستان سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ شتاتتان تىس كەڭەسشىسى, قر ديپلوماتيا قىزمەتىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى, پروفەسسور, قر ۇعا قۇرمەتتى اكادەميگى سايلاۋ باتىرشاۇلىن اڭگىمەگە تارتتىق.
قاۋىمداستىقتىڭ قاڭقاسى عانا قالدى
– قازىر دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ بار-جوعى بىلىنبەيدى. وسى جونىندە نە ايتاسىز؟
– وتكەن جىلى قر تۇڭعىش پرەزيدەنت كىتاپحاناسىندا ءبىرىنشى دۇنيەجۇزى قازاقتارى قۇرىلتايىنىڭ 30 جىلدىعىنا ارنالعان «قازاق ەلى: ءوسىپ-وركەندەۋدىڭ تۇجىرىمدامالىق نەگىزدەرى جانە جاھاندانعان الەمگە بەيىمدەلۋ» حالىقارالىق فورۋمى ءوتتى. 12 مەملەكەتتەن ۋاكىل قاتىستى. وسى فورۋمعا دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى زاۋىتبەك تۇرىسبەكوۆ قوناق رەتىندە قاتىستى. شىن مانىندە بۇل شارانى كىتاپحانا ەمەس, دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى ۇيىمداستىرىپ وتكىزۋ كەرەك ەدى. مەن وسى شارا وتۋدەن بۇرىن ز.تۇرىسبەكوۆكە ەكى-ءۇش رەت بارىپ, «شەتەلدەگى قازاقتارمەن جۇمىس ىستەيىك, ءبىر ۇلكەن جينالىس اش» دەپ ءوتىنىش جاساپ, قىتايداعى قازاق ماسەلەسىن ايتتىم. بىراق ول قىتايداعى قازاق ماسەلەسىنە بايلانىستى «مەن قىتايدان كوپ سومادا كرەديت الماقشىمىن, وعان ءۇي سالعىزام» دەپ قازاق ماسەلەسىنە ارالاسپايمىن دەگەندەي سىڭاي تانىتتى. مەنەن كەيىن ول شىعىپ, ىستەپ جاتقان جۇمىسى رەتىندە سالىپ جاتقان ۇيلەرىن كورسەتتى, ءبىرتالاي ءۇيدى سالىپ, فوتوكوشىرمەسىن جاساپ قويعانداي كورىندى كوزىمە. كولەمى دە – ۇلكەن, 150, 250 شارشى مەترلىك كوتتەدجدەر. ونى الۋعا شەتەلدەن كەلگەن اعايىننىڭ قالتاسى كوتەرە بەرمەيدى عوي» دەپ ەدىم, زاۋىتبەك «الماسا قويسىن, مەن الاتىن ادام تابام» دەپ كەلتە قايىردى. زاۋىتبەك تۇرىسبەكوۆ قاۋىمداستىقتى باسقارعالى قاۋىمداستىقتىڭ شەتەلدەگى قازاقتارمەن بايلانىس جاساۋ جۇمىسى جايىنا قالىپ, ساۋدا سيپاتىندىق جۇمىستارعا كوشتى. اتاپ ايتقاندا, قاۋىمداستىق اتىنان استاناعا جاقىن جەردەن جەر الىپ, مەملەكەتتەن جەڭىلدەتىلگەن نەسيە الىپ, ءۇي سالا باستادى.
– قاۋىمداستىق پەن «وتانداستار» قورى نەگە بىرىگىپ جۇمىس ىستەمەيدى؟ «وتانداستار» قورىن دا سوڭعى كەزدەرى بىرەسە اناعان يتەرىپ, بىرەسە بىلاي تارتىپ, كوكپارداي كەرگىلەپ كەتتى مە قالاي؟
– 2017 جىلى استانادا اشىلعان دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ V قۇرىلتايىندا گەرمانيادان كەلگەن ءومىرحان التىن دەگەن ازامات قۇرىلتاي سوڭىندا مىنبەگە شىعىپ, «سوڭعى ۋاقىتتاردا قازاقستاننىڭ شەتەلدەگى قازاقتارمەن بولعان بايلانىسى ازايدى. سونىڭ سالدارىنان قازاقستان شەتەلدەگى قازاقتاردىڭ جاعدايى نە بولىپ جاتقانىنان بەيحابار قالدى, ماسەلەن, قىتايداعى قانداستارىمىز قاتتى قىسىم كورىپ جاتىر. ال قازاقستان ءۇنسىز وتىر» دەدى. سونىمەن پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى قايرات ابدىراحمانوۆقا «بۇل جاعدايدى ناقتىلاپ ۇعىسىپ, ماعان مالىمەت, ۇسىنىس بەر» دەپ تاپسىردى.
وسى تاپسىرمادان كەيىن قايرات ءابدىراحمانوۆ مەنىمەن اقىلداسىپ ىسكە كىرىستىك. ول كەزدە قازاق قاۋىمداستىعىنىڭ ارناۋلى قارجىسى جوق, تەك گرانتتار ۇتىپ الۋمەن قارجى ماسەلەسىن شەشىپ جۇرگەن كەزى ەدى. ال قالتالى ازاماتتار قاۋىمداستىققا اقشا بەرە قويمايدى. قاۋىمداستىق قاشانعى ەلگە قول جايىپ جۇرەدى دەگەن ماقساتپەن, ولاردى بيۋدجەتتەن قارجىلاندىرۋ ماقساتىندا سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ق.ءابدىراحمانوۆ ۇكىمەتكە حات جازىپ, بيۋدجەتكە كىرگىزدىك. دەمەك, وسىدان باستاپ قاۋىمداستىقتىڭ دا, «وتانداستار» قورىنىڭ دا ەشكىمگە جالتاقتاماي جۇمىس ىستەۋىنە مۇمكىندىك تۋعان ەدى. قوردىڭ پرەزيدەنتى بولىپ نۇرتاي ابىقاەۆ سايلاندى. بىراق نۇرتاي ابىقاەۆ كەتكەننەن كەيىن, ز.تۇرىسبەكوۆ «وتانداستار» قورىنىڭ اقشاسىن قاۋىمداستىققا بەرسىن دەگەن ماسەلەنى كوتەردى. «وتانداستار» قورىن قر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنە قوسۋ كەرەك دەگەن باستامانىڭ استارىندا وسىنداي ماسەلە جاتىر. بىراق, «وتانداستار» قورىن ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنە قوسۋعا مۇلدە بولمايدى. سەبەبى بۇل مينيسترلىكتىڭ شەتەلدە ءبىر ادامى جوق, ەندەشە ولار قالاي جۇمىس ىستەيدى شەتەلدەگى قازاقتارمەن؟ ءبىر توپ زيالى قاۋىم پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆقا حات جازىپ ءجۇرىپ, «وتانداستار» قورىن سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ قاراماعىندا قالدىردىق.
قازاقتىڭ سانى كوبەيمەي, قازاقتىڭ ۇلەس سالىستىرماسى ارتپاي, بولاشاقتا ءبىزدىڭ مىنا مەملەكەتتى ۇستاپ تۇرۋىمىز قيىنعا سوعادى.
قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن باياندى ەتەمىز دەسەك, مەملەكەت قۇرۋشى تۇلعالىق ۇلت قازاقتىڭ سانىن كوبەيتۋ باستى نازاردا تۇرۋى كەرەك. قازاقتاردىڭ بولاشاعى قازاقستاندا بولسا, قازاقستاننىڭ بولاشاعى قازاقتىڭ سانى مەن ساناسىنا قاتىستى
شەتەلدەن كەلگەن قانداس ماسىل ما؟
– «شەتەلدەن كەلگەن قازاق بىزگە ماسىل بولدى» دەيتىن كوزقاراس تا جوق ەمەس سياقتى.
– وسىدان ونشاقتى كۇن بۇرىن سەناتتا سىرتقى ساياسات, قاۋىپسىزدىك تاقىرىبىنا ارنالعان جينالىس ءوتتى, سوندا مەن شەتەلدەگى قازاق ماسەلەسىن كوتەردىم. ءبىز قازىر قازاق كوشىن توقتاتۋعا اينالدىق. بۇل – شەتەلدەگى 6 ميلليونعا جۋىق قازاقتىڭ تاعدىرىنا عانا ەمەس, تۇتاس قازاق مەملەكەتىنىڭ بولاشاعىنا دا قاتىستى ماسەلە. سوۆەت داۋىرىندە اشارشىلىق, قۋعىن-سۇرگىن ناتيجەسىندە قازاقتار قىرىلدى, ۇلان-عايىر جەردە ءبىز ازبىز. شىن مانىندە ءبىز مىناۋ ەلدىڭ تاۋەلسىزدىگىن باياندى, قاۋىپسىز ەتۋ ءۇشىن شەتەلدەن كەم دەگەندە تاعى ءبىر-ەكى ميلليون قازاق كەلۋ كەرەك. قازاقتىڭ سانى كوبەيمەي, ەلدە قازاقتىڭ ۇلەس سالماعى ارتپاي, بولاشاقتا ءبىزدىڭ مىنا مەملەكەتتى ۇستاپ تۇرۋىمىز قيىنعا سوعادى. بىزگە ءبىر ەل اشىقتان اشىق باسىپ كىرمەگەنىمەن, باسقا تاسىلدەرمەن ەگەمەندىگىمىزگە قاتەر ءتوندىرۋى مۇمكىن. ويتكەنى قازاقتىڭ جەرىنە كوز الارتىپ وتىرعان كورشى ەل از ەمەس. سوندىقتان قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن باياندى ەتەمىز دەسەك, مەملەكەت قۇرۋشى تۇلعالىق ۇلت – قازاقتىڭ سانىن كوبەيتۋ باستى نازاردا تۇرۋى كەرەك. قازاقتاردىڭ بولاشاعى قازاقستاندا بولسا, ەلدىڭ بولاشاعى قازاقتىڭ سانى مەن ساناسىنا قاتىستى.
وكىنىشتىسى سول, 30 جىلدىڭ ىشىندە نەبارى 1 ميلليون قازاق اتاجۇرتقا ورالدى, ءتىپتى ءبىر ميلليونعا دا جەتپەۋى مۇمكىن. جەرى الاقانداي يزرايل تاۋەلسىزدىك الا سالىپ, شەتەلدەن 1,2 ميلليون ەۆرەيدى جيناپ العان جوق پا؟ نەگە؟ ولاردىڭ كوشىپ كەلگەندەرگە بەرەتىن جاردەماقىلارى بىزدەن 15 ەسە كوپ. ۇلتى ەۆرەي نەمەسە قانىندا ەۆرەيدىڭ قانى بولسا, ءبىر كۇندە ازاماتتىق الۋعا مۇمكىندىك بار. ال بىزدە شە؟ ءبىز قانداستارعا بولىنگەن از اقشانى كوپسىنەمىز, كەيبىر ادامدار دا «اقشانى ولارعا بەرگەنشە بىزگە دە بەرسىن» دەپ كەرى تولعايدى. ازاماتتىق الۋداعى كەدەرگىلەر دە از ەمەس. كوشى-قون ساياساتىنىڭ ءوزى 30 جىلدا 40 قۇبىلدى, ءبىر-اق جىل مەرزىمى بار «قانداستار» دەگەن قوسىمشا ستاتۋس ويلاپ تاۋىپتى. وسىعان قاراپ ءبىزدىڭ ەلدىڭ ۇكىمەتىندە قانداستار كوپتەپ كوشىپ كەلسىن دەگەن جانارشىلىقتان گورى «كەلمەسىن» دەگەن پيعىل باسىم با دەگەن ويعا قالاسىڭ. انا ءتىلىمىزدىڭ كۇشەيۋىنە, سالت-ءداستۇرىمىزدىڭ قايتا جالعاسىن تابۋىنا ولار ۇلكەن ۇلەس قوسىپ جاتىر. ونەر, مادەنيەت, سپورت جاعىنان دا كەرەمەت ەڭبەكتەر ءسىڭىردى. رۋحىمىزدى كوتەردى.
شەتەلدەن كەلەتىن قانداستاردان اقشانى اياماۋ كەرەك. «ەل ەكونوميكاسى جاقسارسىن, سوسىن كەلسىن» دەپ كۇتىپ وتىرۋعا ءتىپتى دە بولمايدى. سەبەبى كۇن وتكەن سايىن اسسيميلياتسياعا ۇشىراعان قانداستار بىزدەن الىستاپ بارادى, ءتىپتى ولاردان ايىرىلىپ تا قالۋىمىز مۇمكىن. وزبەكستاندا كوپ قازاق وزبەك بولىپ جازىلسا, قىتايدا قازاق مەكتەپتەرى ءبىرجولا جابىلدى.
قانداستاردىڭ تاريحي وتانىنا ورالۋى جانە ولارعا جاردەم بەرۋ ەلىمىزدىڭ ستراتەگيالىق, ساياسي, الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنىڭ قۇرامداس بولىگى ەكەنىن ەسكەرە وتىرىپ, بۇل جۇمىستىڭ جۇيەلى ءارى ءتيىمدى جۇزەگە اسىرىلۋىنىڭ نەگىزى رەتىندە «شەتەلدەگى قانداستار مەن وتانداستاردى رەپارتاتسيالاۋدى مەملەكەتتىك قولداۋ» جاڭا باعدارلاماسىن ازىرلەگەن ءجون
جەتە ءمان بەرمەي وتىر
– العاشقى قازاق قۇرىلتايى قالاي اشىلىپ ەدى؟
– ءبىز تاۋەلسىزدىك العان جىلدارى كەڭەس وداعىنان ءبولىنىپ شىققان رەسپۋبليكالاردىڭ كوبى ۇلتتىق قۇرىلتاي اشىپ, وڭ, سولىنا قاراي باستادى. ءبىرىنشى قۇرىلتايدا دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى قۇرىلدى. قۇرمەتتى توراعاسى بوپ نۇرسۇلتان نازاربەۆ سايلاندى, قالداربەك نايمانباەۆ ونىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى بولدى. شىنىن ايتايىق, قالداربەكتىڭ تۇسىندا قازاق قاۋىمداستىعى قارقىندى جۇمىس ىستەدى. ۇكىمەت تە دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ جۇمىسىنا جەتە كوڭىل ءبولىپ وتىردى.
دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى جارعىسى بويىنشا 5 جىلدا ءبىر قۇرىلتاي ءوتۋى كەرەك ەدى. 2017 جىلدان بەرى جۇمىس ىستەمەگەن زاۋىتبەك ونى ۇمىتىپ كەتكەن سياقتى. وتكەن جىلى وتۋگە ءتيىس قۇرىلتايدىڭ بيىل دا وتپەيتىن ءتۇرى بار. ونىڭ ۇستىنە, تۇڭعىش پرەزيدەنت قازىر دەمالىستا, باسقا جەردەگى مانسابىن تاپسىرعانى سياقتى دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ توراعالىق ورنىن دا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ الۋى كەرەك ەدى. مەن وسى ماسەلەنى كوتەرىپ, 19 ەڭبەك ەرلەرى, مەملەكەتتىك سىيلىق لاۋرەاتتارى, زيالى قاۋىم وكىلدەرىنە قولىن قويدىرىپ, پرەزيدەنتتىڭ وزىنە حات جازدىم.
دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ جۇمىسىنىڭ دۇرىس جۇرگىزىلمەۋىنە بايلانىستى سوڭعى كەزدەرى شەتەلدەن كەلەتىن قانداستار سانى كۇرت ازايدى. قاۋىمداستىقتىڭ باستى ماقساتى – قانداستارىمىزدىڭ ءوز تاريحي وتانىنا ورالۋىنا جاعداي جاساۋ ەدى. الايدا قاۋىمداستىق ول ماسەلەمەن مۇلدەم شۇعىلدانبادى. تاۋەلسىزدىك جاريالاعاننان كەيىن 1993 جىلى قازاقستان ازاماتتىعىن 105 896 ادام الدى, 2012 جىلى ورالماندار سانى 47 112-گە دەيىن تومەندەدى. ال 2021 جىلى 2 420 ادامعا عانا قازاقستان رەسپۋبليكاسى ازاماتتىعى بەرىلدى. وسىلايشا, قانداستارىمىزعا ازاماتتىق بەرۋ جىلدان جىلعا ازايۋدا. ونىڭ ۇستىندە, شەت ەلدەن كەلگەن قانداستارعا 5 جىلعا دەيىن رەسپۋبليكا ازاماتتىعىن بەرمەۋ تۋرالى قيتۇرقى ساياسات تا شىقتى. بۇل مەملەكەتتىك ەگەمەندىك تۋرالى دەكلاراتسياعا, قر كونستيتۋتسياسىنا جانە حالىقارالىق زاڭعا قايشى كەلەدى. الەمدە رەپاتريانتتار تاريحي وتانىنا قايتۋ قۇقىعى بەلگىلەنگەن جانە ولار قولما-قول ازاماتتىق الادى. حالىقارالىق تاجىريبەدە ەلدىڭ مادەنيەتى, تاريحى مەن ءتىلى, ءبىر سوزبەن ايتقاندا, رۋحاني دۇنيەسىن الەم جۇرتشىلىعىنا تانىتۋدا «جۇمساق كۇش» رەتىندە سول مەملەكەتتىڭ سىرتقى ساياساتىنىڭ قۇرامداس بولىگى رەتىندە قىزمەت اتقاراتىنى بەلگىلى. بۇل رەتتە بريتاندىق كەڭەس, فرانتسۋز اليانسى, قىتاي كونفۋتسياسى, گەرمانيانىڭ گەتە ينستيتۋتى, روسسوترۋدنيچەستۆو, «رۋسسكي مير», ءيزرايلدىڭ «سوحنۋت» ۇيىمى الەم ەۆرەيىن جيناۋمەن شۇعىلدانادى, تەل-اۆيۆ بەن-گۋريون اۋەجايىندا شەت ەلدەن كەلگەن ەۆرەيلەرگە ءبىر كۇن ىشىندە ازاماتتىق بەرىلەدى.
– كوشتى قايتا جانداندىرۋ ءۇشىن قانداي جۇمىستار اتقارىلۋى كەرەك دەپ ويلايسىز؟
– قاسىم-جومارت كەمەلۇلى ماڭعىستاۋ وبلىسىندا جۇرتشىلىقپەن كەزدەسۋ بارىسىندا: «شەتەلدەگى قانداستارىمىزدى ەلگە قايتارۋ ءىسى ەشقاشان نازاردان تىس قالعان ەمەس, قالمايدى دا. دۇنيەجۇزىندەگى قانداستارىمىزدىڭ باسىن تۋعان جەردە بىرىكتىرۋ – ءبىزدىڭ قاسيەتتى پارىزىمىز» دەپ وتە جاقسى ايتقان ەدى.
قانداستاردىڭ تاريحي وتانىنا ورالۋى جانە ولارعا جاردەم بەرۋ ەلىمىزدىڭ ستراتەگيالىق, ساياسي, الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنىڭ قۇرامداس بولىگى ەكەنىن ەسكەرە وتىرىپ, بۇل جۇمىستىڭ جۇيەلى ءارى ءتيىمدى جۇزەگە اسىرىلۋىنىڭ نەگىزى رەتىندە «شەتەلدەگى قانداستار مەن وتانداستاردى رەپارتاتسيالاۋدى مەملەكەتتىك قولداۋ» جاڭا باعدارلاماسىن ازىرلەگەن ءجون دەپ سانايمىن. سەبەبى جوعارىدا ايتقانىمىزداي, قازاق حالقىنىڭ بولاشاعى, قازاقستان ماڭگىلىك ەل بولۋداعى باستى جول – بۇل شەت ەلدەگى 6 ميلليونعا جۋىق قانداستارىمىزدىڭ ءبىرازىن تاريحي وتانىنا ورالۋىنا بايلانىستى بولماق.
– شەتەلدەن قانداستاردى كوشىرىپ اكەلىپ, قازاقستاندى قازاققا تولتىرۋ ماسەلەسىنە ءبىزدىڭ اتقارۋشى بيلىكتىڭ كوزقاراسى دۇرىس دەپ سانايسىز با؟
– مەملەكەت باسشىسى بۇل ماسەلەگە ۇنەمى باسا نازار اۋدارىپ كەلەدى. جولداۋلارىندا, ماڭىزدى كەزدەسۋلەرىندە شەتەلدەگى قانداستار ماسەلەسىن ۇنەمى ايتىپ, تاپسىرما بەرىپ كەلەدى. بىراق پەيىلى قيسىق مينيسترلەر مەن ۇكىمەت ول تاپسىرمالاردى ورىنداۋ جاعىندا وتە سىلبىرلىق تانىتادى. اسىرەسە, ەل ىشىندەگى اۋقىمدى ماسەلەلەردى وڭتايلى شەشە الماي جاتقان ۇكىمەتتىڭ وعان قارايتىن مۇرشاسى دا جوق سياقتى. ولار پرەزيدەنتكە جالعان مالىمەت بەرىپ, ەل تاعدىرىنا قاتىستى ماسەلەگە ءمان بەرمەي وتىر. جاڭاوزەندەگى وقيعانى ورالماندار جاسادى دەپ وتىرىك سوعىپ, كوشتى توقتاتۋعا دا ۇرىندى كەزىندە.
ونىڭ ۇستىنە قازىر قازاقستان ازاماتتىعىن العىسى كەلەتىن ازاماتتاردان قازاق تىلىنەن ەمتيحان الاتىن زاڭ شىقتى. جۇرت شۋلاپ ەدى, ۇكىمەت باسشىسى بۇل قانداستارعا قاراتىلماعان دەپ اقتالدى. بىراق زاڭ جۇزىندە ونداي دەپ جازىلماعاننان كەيىن, تۇبىندە شەتەلدەن كەلەتىن قازاققا سول ەمتيحان توسقاۋىل بولۋى مۇمكىن. شەتەلدە ءومىر سۇرگەن قازاقتاردى قويىپ, قازاقستاننىڭ قازاقتارىنان انا تىلىنەن ەمتيحان السا, ءبىرازى وتپەيدى. ەندەشە نەگە ءبىز «الا قويدى بولە قىرقىپ وتىرمىز؟». شەتەلدەن كەلگەن قازاقتاردى تەزدەتىپ ازاماتتىققا قابىلداۋ جايلى ايتساڭ, «ولاردىڭ اراسىندا شپيوندار بار بولۋى مۇمكىن عوي» دەگەن ءۋاجدى دە ايتادى. ءبىزدىڭ قاۋىپسىزدىك ورگاندار نە ىستەيدى؟ ءبىر كۇندە ازاماتتىققا قابىلدايتىن يزرايل ەلىن جانسىزدار اۋدارىپ تاستادى ما؟ دەمەك, جوق جەردەن سىلتاۋ ايتىپ, قانداستار كوشىنە توسقاۋىل قويۋدى توقتاتۋ كەرەك. اقشا جوق دەپ قاراپ وتىرماي, قارىز الساق تا, قانداستاردى شاقىرىپ, ولاردى بوس جاتقان وڭىرلەرگە ورنالاستىرۋ كەرەك. مەملەكەتتى اقشا ۇستامايدى, قازاق حالقى ۇستايدى. سوندىقتان, دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ جۇمىسىن قايتا جانداندىرىپ, جۇمىس ىستەمەيتىن باسشىلارىن اۋىستىرىپ, پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقاەۆ وسى ۇيىمنىڭ توراعالىعىن ءوز قولىنا السا, جاقسى بولار ەدى. سەبەبى مەملەكەت باسشىسى ءوزى تىكەلەي قاداعالاپ وتىرماسا, كوش كولىكتى بولمايدى.
