ءساۋىر ايى ورتاسىنان اۋىپ, جازدىڭ جايدارى كۇندەرىنە يەك ارتامىز دەگەندە, ەلوردا ومبى قاردىڭ ورتاسىندا قالدى. تابيعاتتىڭ توسىن مىنەزىن قازاقى تانىم-تۇسىنىكتەگى «بەسقوناققا» بالاساق تا, توتەنشە جاعداي قالا كوممۋنالدىق قىزمەتىنە ۇلكەن مىندەت جۇكتەدى. 16 ساۋىردەن 17 ساۋىرگە قاراعان تۇندە قالادان 23 مىڭ تەكشە مەتر قار شىعارىلدى. بۇل جۇمىستارعا مىڭداعان تەحنيكا مەن 2,2 مىڭنان استام قار تازالاۋشى جۇمىلدىرىلدى.
«بەسقوناق» دەمەكشى, ونى قازاق «وت امالى» دەپ تە اتاعان. ونىڭ شىعۋ تاريحى تۋرالى دا اڭىز بار. باياعىدا بەس ادام جاز شىقتى دەپ جەڭىل كيىنىپ, كەلەسى اۋىلعا قوناققا اتتانعان. جولدا اياق استىنان قارلى بوران سوعىپ, كۇن سۋىتىپ كەتەدى. سول جولدا كەلە جاتقان بەس قوناقتىڭ بەسەۋى دە اداسىپ مەرت بولادى. وسى وقيعادان كەيىن بۇل كۇندەردى «بەسقوناق» دەپ اتاپ كەتكەن ەكەن-مىس. ال كەي دەرەك كوزدەرىندە بۇل ءسوز «بەس قوناقتىق جەر» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. اتپەن جۇرگەندە, بەس تاۋلىكتە بۇلكىل اياڭمەن جەتەسىڭ, ياعني بەس تاۋلىككە سوزىلاتىن كۇن رايى. قازىر جاۋىپ جاتقان قار مەن جاڭبىر وسى «بەسقوناقتىڭ» كەلگەنىن بىلدىرەدى. باستالۋ ۋاقىتى ءار وڭىردە ءارتۇرلى. ءبىر ايماقتا بۇل قۇبىلىس 17-23 ساۋىردە بولسا, باسقا ءبىر وڭىردە ءساۋىردىڭ 8-ءى كىرىپ, 18-ءى شىعادى دەپ بولجاعان. ال باتىس ايماقتا 13-18 ءساۋىر ارالىعىندا بولادى. «بەسقوناق» كەلگەندە كۇن سۋىتىپ, قىس قايتا باستالعانداي دالا بوراپ, جاڭبىرلاتىپ, ءتىپتى قار دا جاۋادى. بۇل كۇندەرى قازاق ساپارعا شىقپاعان, مالدى دا الىس جەرگە جايماعان. سەبەبى وسى ارالىقتا اۋا رايىن بولجاۋ قيىن.
وسى قۇبىلىستى «قازگيدرومەت» سينوپتيكتەرى دە بولجاپ, 15 ساۋىردە ەلوردادا كوشپەلى بۇلت شىعىپ, كەيدە قار, ازداپ بوران, كوكتايعاق بولاتىنىن كۇنى بۇرىن حابارلاعان. جەل وڭتۇستىك-باتىستان سولتۇستىك-شىعىسقا اۋىسىپ, ەكپىنى سەكۋندىنا 23 مەترگە دەيىن جەتتى. تۇندە جانە كۇندىز اۋا تەمپەراتۋراسى -5-7 گرادۋسقا دەيىن كۇرت تومەندەدى. سول كۇنى, ياعني سەنبىدە قار قاتتى جاۋا باستاعاندا, تاڭەرتەڭ ەلوردانىڭ كوشەلەرى مەن جولدارىن قاردان تازارتۋعا 2000-نان استام جول جۇمىسشى مەن 1000-عا جۋىق ارنايى تەحنيكا جۇمىلدىرىلدى.
توپەپ-توپەپ جاۋعان قاردى توقتاماس پا دەپ ەدىك, دۇيسەنبى كۇن شايداي اشىلىپ, اۋا رايى قالپىنا كەلدى. الايدا وسى 2-3 كۇندە ەلوردادا 1,5 ايدا تۇسەتىن قار جاۋعانى بەلگىلى بولدى. ادەتتە, ءبىر ايدا جاۋاتىن قاردىڭ بيىكتىگى 22 سم-گە جەتسە, ءۇش كۇندەگى قاردىڭ بيىكتىگى 38-40 سم-گە ءبىر-اق جەتكەن. سوندىقتان قار تۇسكەننەن باستاپ توتەنشە جاعداي رەجيمىندە, ياعني كۇشەيتىلگەن تارتىپتە قار تازالاۋعا شىققان «استانا تازالىق» جشس قىزمەتكەرلەرى ءۇش اۋىسىمدا جۇمىس ىستەۋگە كوشتى.
– قالانىڭ بايىرعى تۇرعىندارىنىڭ ايتۋىنشا, ەلوردادا ءساۋىردىڭ ورتاسىندا مۇنداي قالىڭ قار تۇسكەن جاعداي سوڭعى رەت 1996 جىلى بولعان ەكەن. سودان 27 جىل وتكەندە كوكتەمدەگى ومبى قار جاۋى ءبىرىنشى رەت قايتالانىپ وتىر. قازىرگى تاڭدا ءبىزدىڭ مەكەمەدەن قار تازالاۋ جانە شىعارۋ جۇمىسىنا كۇن سايىن 1000-نان استام تەحنيكا مەن 2200 جول جۇمىسكەرى جۇمىلدىرىلۋدا. بۇكىل كوممۋنالدىق مەكەمەلەر كەزەكشىلىككە شىقتى. ولار توتەنشە جاعداي رەجيمىندە جۇمىس ىستەۋدە. 16 ساۋىردەن 17 ساۋىرگە قاراعان تۇندە قالادان 1700 تەحنيكا, ياعني 23 مىڭ كۋب مەتر قار شىعارىلدى. قىس مەزگىلىنىڭ باسىنان بەرى كوممۋنالدىق قىزمەتتەر قالادان 315 مىڭعا جۋىق جۇك كولىگىن شىعاردى, بۇل شامامەن 4 ملن تەكشە مەتر, – دەيدى «استانا تازالىق» جشس ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى ەرلان رىسبەكوۆ.
كەلەسى اپتا قايتادان كۇن جىلىپ, اۋا تەمپەراتۋراسى +15 گرادۋسقا دەيىن جەتەدى دەپ بولجانۋدا. بۇل مىناداي قالىڭ قاردىڭ سوڭىن قارعىن سۋعا ۇلاستىرارى ءسوزسىز. سوندىقتان «استانا تازالىق» مەكەمەسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى كۇردەلى جاعدايدى تەزدەتىپ شەشۋى ءتيىس.
– ءبىر جارىم ايلىق نورماداعى قاردى 2-3 كۇندە تازالاپ تاستاۋ مۇمكىن ەمەس. سول ءۇشىن قولدان كەلگەنشە كۇنى-ءتۇنى 2-3 اۋىسىممەن جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. ءبىرىنشى كەزەكتە نەگىزگى جولداردى, سوسىن ادام كوپ جۇرەتىن ورىندار – مەكتەپتەر مەن اۋرۋحانالار, ايالدامالار, تروتۋارلاردى تازارتۋعا كۇش سالىنۋدا. ەرەجەگە سايكەس, جولداردا كەپتەلىس بولماس ءۇشىن ەڭ الدىمەن قارقىنى جوعارى كوشەلەر, سونداي-اق ورتاشا قارقىندى ۋچاسكەلەر – الاڭدار, ۆوكزال ماڭى اۋماقتارى, تروتۋارلار, الەۋمەتتىك نىساندارعا كىرمە جولدار جانە ت. ب. قاردان تازارتىلادى. وسى ەسەپپەن نەگىزگى ماگيسترالدى 3 كۇندە, قالعان قالا بويىنشا قاردى ءبىر اپتادا تازالاپ بولامىز دەپ جوسپارلاپ وتىرمىز. كەلەسى اپتا كۇن جىلىعانعا دەيىن ءبىر جۇمانىڭ ىشىندە كوبىن شىعارىپ تاستاۋعا تىرىسامىز, – دەيدى «استانا تازالىق» ەسىل اۋدانى بويىنشا اتقارۋشى ديرەكتورى دارحان مۇسابەكوۆ.
قاردىڭ قالىڭ تۇسۋىنە بايلانىستى شاھارداعى كوممۋنالدىق سالا قىزمەتكەرلەرى مەن ارنايى تەحنيكالار كۇشەيتىلگەن رەجيمدە قار تازالاۋ جۇمىسىنا جۇمىلدىرىلدى. ماسەلەن, بايقوڭىر اۋدانىندا 16 ساۋىردەن 17 ساۋىرگە قاراعان ءتۇنى 3500-گە جۋىق تەكشە مەتر قار اۋماقتان شىعارىلدى. سول كۇنى تاڭنان باستاپ قار تازالاۋ جۇمىسىنا 150-دەن استام ارنايى تەحنيكا مەن 50-گە تارتا جول جۇمىسشىسى شىقتى. ەسىل اۋدانى بويىنشا قار تازالاۋ جۇمىسىنا بارلىق كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعى مەكەمەلەرى كۇشەيتىلگەن جۇمىس رەجيمىنە كوشىرىلىپ, 283 ارنايى تەحنيكا, 700-دەن استام جول جۇمىسشىسى جۇمىلدىرىلعان. الماتى اۋدانىندا 112 ارنايى تەحنيكا مەن 595 جول جۇمىسشىسى جولدار مەن تروتۋارلاردى ءتيىستى جانە ەڭ باستىسى قاۋىپسىز كۇيگە كەلتىرۋگە تىرىسىپ, ەڭبەك ەتۋدە.
قالانىڭ كوممۋنالدىق قىزمەتتەرى كەشكى جانە تۇنگى ۋاقىتتا كۇشەيتىلگەن تارتىپتە قار تازالاۋ جۇمىسىن جۇرگىزىپ جاتىر. ولارمەن بىرگە قالانىڭ ءتارتىپ ساقشىلارى دا اۋا رايىنىڭ قولايسىزدىعىنا بايلانىستى جاياۋ جۇرگىنشىلەردى كوشەدە ساق جۇرۋگە شاقىرىپ وتىر. سونداي-اق پوليتسيا تۇرعىندارعا استانا اۋماعىنان تىس جەرگە شىقپاۋعا كەڭەس بەرەدى. سەبەبى وتكەن جەكسەنبى كۇنى استانا كوشەلەرىندە 144 جول-كولىك وقيعاسى تىركەلگەن. جول-كولىك وقيعاسى جۇرگىزۋشىلەردىڭ كوكتايعاق جاعدايىن ەسكەرمەي, قوزعالىس جىلدامدىعىن, ارالىق ينتەرۆال مەن قاشىقتىقتى ساقتاماۋىنان تۋىنداعان. سوندىقتان كولىك جۇرگىزۋشىلەرىنەن ساق ءجۇرىپ, قوعامدىق كولىك پەن قار تازالايتىن تەحنيكانىڭ قوزعالىسىنا كەدەرگى كەلتىرمەۋ ءۇشىن جول جيەگىنە كولىك قاڭتارماۋى سۇرالدى. سونداي-اق پوليتسيا وكىلدەرى قار باسىپ قالعان جولداعى سىزىقتاردى كورمەي ەرەجە بۇزعان جاعدايدا, جۇرگىزۋشىلەرگە ايىپپۇل سالىنبايتىنىن ايتتى.
مامانداردىڭ ايتۋىنشا, قار تازالاۋ جۇمىسىن تەز اتقارۋعا كوبىنە كەپتەلىس ۋاقىتى كەدەرگى كەلتىرەدى. اسىرەسە ەسىل اۋدانىنداعى كولىكتەر كوپ جۇرەتىن كوشە قيىلىستارىنداعى قار تازالاۋ جۇمىسىن سونداي ساتتە توقتاتۋعا تۋرا كەلەدى. سونداي-اق تار كوشەلەردەگى قاردى شىعارۋ دا قيىندىق تۋدىرادى ەكەن. سول سەبەپتى قاردى تەز تازالاپ, كوكتايعاقتىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ولار كوشەلەرگە تۇز قوسىلعان قۇم شاشۋدا. كولىك كوپ تۇراتىن اۆتوتۇراقتاردى ولار ەكىنشى اۋىسىمدا, ياعني تۇندە ەشكىمگە كەدەرگى كەلتىرمەي تازالايدى. قاردى ەرىمەي تۇرىپ, قالا سىرتىنا جىلدام شىعارۋ ءۇشىن قازىر قالا اكىمدىگىنىڭ قولداۋىمەن اتالعان سەرىكتەستىكتەن تىس جان-جاقتان قار اتاتىن, قار ءۇيىندىسىن شىعاراتىن كاماز-داردى تارتۋ ماسەلەسى دە قاراستىرىلۋدا.
