تمد ەلدەرىنىڭ ءمۇيىزى قاراعايداي ونكولوگ-دارىگەرلەرى مەن راديولوگ ماماندارى كەشە استانادا اشىلعان ءVىى سەزدە باس قوستى.
بۇگىندە ونكولوگيالىق سىرقاتتاردى ەرتە انىقتاۋعا باعىتتالعان ءۇش مەملەكەتتىك باعدارلاما بار. 2013 جىلدان باستاپ تاعى ءۇش باعدارلامانى ىسكە قوسۋ جوسپارلانىپ وتىر.
باعدارلامادا ايتىلعان ماسەلەلەردى جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا مەملەكەت تاراپىنان قىرۋار قارجى ءبولىنىپ وتىر. ماسەلەن, بۇل سالاعا الداعى بەس جىلعا 1 ملرد ەۋرودان استام اقشا بولىنگەن. ال ءۇش جىلدىق بيۋدجەت 169 ملرد تەڭگە كولەمىندە بەكىتىلىپتى.
ءۇش كۇنگە سوزىلاتىن سەزد بارىسىندا دياگنوستيكا, ەمدەۋ تەحنولوگيالارىن كەڭىنەن قولدانۋ, سونداي-اق كاسىبي مامانداردى دايارلاۋ ماسەلەلەرى تالقىعا سالىنباق.
جيىن بارىسىندا تمد ەلدەرىنىڭ ونكولوگيالىق جانە راديولوگيالىق ينستيتۋتتارى ديرەكتورلارى قاۋىمداستىعىنىڭ 38-ءشى وتىرىسى وتەدى. وتىرىستا ۋكراينانىڭ ۇلتتىق ونكولوگيالىق ورتالىعى ازىرلەگەن ونكولوگيالىق اۋرۋلار سالاسىنداعى تمد ەلدەرىنىڭ بىرلەسكەن ارەكەتتەر تۇجىرىمداماسى, سونداي-اق تمد-نىڭ ونكولوگيالىق ورتالىقتارى اراسىنداعى كاسىبي بايلانىستاردى دامىتۋ ماسەلەلەرى قارالادى.
بۇگىندە استانا قالاسى بويىنشا ءبىرىنشى ورىندا سۇتبەزىنىڭ وبىرى, ەكىنشى ورىندا وكپە, ءۇشىنشى ورىندا اسقازان قاتەرلى ىسىگى تۇر.
جىلىنا شامامەن 1200 ادام تىركەۋگە الىنادى ەكەن.
قاتەرلى ىسىككە شالدىققانداردى ەرتە ساتىسىندا انىقتاۋدا جاعدايى ەلوردادا ءبىرشاما جاقسارىپ كەلەدى. 2010 جىلى بۇل كورسەتكىش 46,5 پايىزدى قۇراسا, وتكەن جىلى 50 پايىزعا جوعارىلاعان.
مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ بيىلعى جولداۋىندا بەرگەن تاپسىرماسى نەگىزىندە ازىرلەنگەن «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ونكولوگيالىق كومەكتى دامىتۋدىڭ سالالىق باعدارلاماسى» بويىنشا الداعى بەس جىلدا 207 ملرد تەڭگە جۇمساۋ كوزدەلىپ وتىر. بۇل قاراجاتتىڭ باسىم بولىگى استانا قالاسىندا ۇلتتىق ونكولوگيالىق ورتالىق سالۋعا, وزگە دە وبلىس ورتالىقتارىندا امبۋلاتوريالىق ديسپانسەر ورتالىقتارىن قۇرۋعا جۇمسالماقشى.
بىلە ءجۇرىڭىز
قاتەرلى ىسىك نەدەن پايدا بولادى؟
وكپە راگىنىڭ 35 پايىزى تەمەكى شەگۋدەن پايدا بولادى. تەمەكى ءتۇتىنىنىڭ قۇرامىنداعى بەنزوپرين قۋىق قاتەرلى ىسىگىن دە تۋدىرادى ەكەن.
وڭەش قاتەرلى ىسىگى تاماقتى, شايدى, مايلى سورپانى وتە ىستىق كۇيىندە ىشكەننەن, قاقتالعان, قۋىرىلعان, تۇزدى, اششى جانە قاتتى تاماقتارعا اۋەستىكتەن, تاماقتى ابدەن شايناماي جۇتۋدان باستالاتىن كورىنەدى.
ءسۇت بەزىنىڭ قاتەرلى ىسىگى ءجيى كۇيزەلۋ مەن گورموندار دەڭگەيىنىڭ بۇزىلۋىنان باستالادى. سوندىقتان, ايەلدەر مۇمكىن بولسا ءسۇت بەزدەرىن ايىنا ءبىر رەت تەكسەرۋدەن وتكىزگەنى ءجون.
ەلىمىزدە قاتەرلى ىسىككە شالدىققاندار سانى شامامەن 150 مىڭعا جۋىقتايدى.
جاستى دا, جاسامىستى تا تۇزاعىنا ىلىندىرگەن بۇل دەرتتى اجال ۇكىمىندەي قابىلدايتىنىمىز جاسىرىن ەمەس. الايدا, ادام اعزاسىنداعى اۋرۋدىڭ بەلگىلەرى ەرتە ساتىسىندا انىقتالسا, كەشەندى ەم جۇيەلى تۇردە جۇرگىزىلسە, ناۋقاستاردىڭ 80 پايىزىنىڭ ايىعىپ كەتۋگە مۇمكىندىگى بار ەكەن. ءسوزىمىز دالەلدى بولۋ ءۇشىن ءبىز اتالعان اۋرۋدان اتتاي جازىلىپ شىققان جانداردىڭ جازبالارىنان ءۇزىندى بەرۋدى ءجون كوردىك. بالكىم, بۇل قاتەرلى ىسىكتىڭ قارماعىنا تۇسكەن كەي جاندارعا ساۋلەدەي بولسا دا ءۇمىت سىيلار.
«…دارىگەر ليمفا تۇيىندەرى قاتەرلى ىسىگىنىڭ ءىىى ساتىسى دەگەن دياگنوز قويدى. نەگە بۇلاي بولدى, نەگە دەي بەردىم ىشىمنەن. جاسىم نەبارى 16-دا ەدى ول كەزدە…
….العاشقى ەم-دومدى قابىلداعان كۇننەن باستاپ وسى جازبالارىمدى قاعاز بەتىنە تۇسىرە باستادىم. ويتكەنى, دەرتتەن قۇلان-تازا ايىعىپ شىعارىمدى سەزدىم. ال, مەنىڭ دەرتتى قالاي جەڭىپ شىققاندىعىم بىرەۋ بولماسا, بىرەۋگە ساباق بولار دەپ ويلادىم. قازىر جاسىم 35-تە. الدىمەن, اللانىڭ, سوسىن دارىگەرلەر مەن ءوزىمنىڭ ومىرگە دەگەن قۇلشىنىسىمنىڭ ارقاسىندا اۋرۋدى جەڭىپ شىقتىم».
ينتەرنەت جازبالارىنان
«…ومىراۋىمنىڭ كولەمى كۇننەن-كۇنگە ۇلكەيىپ بارا جاتقانىن بايقادىم. العاشىندا ءمان بەرگەن جوقپىن. بىردە قۇربىم بايقاپ قالىپ, شوشىپ كەتىپ, تەز ارادا ونكولوگ-دارىگەرگە بارۋىم كەرەكتىگىن ايتتى. دارىگەردەن دياگنوزىمدى جاسىرماي ايتۋىن سۇرادىم. قاتەرلى ىسىكتىڭ ءىV ساتىسى ەكەن. «دەرتىڭىزدىڭ ابدەن اسقىنعان كەزىندە كەلىپسىز. شامامەن 3-4 اي عانا ءومىرىڭىز قالدى. اۋرۋدى اۋىزدىقتاۋ ءبىزدىڭ قولىمىزدان كەلە قويار ما ەكەن؟» دەدى. بىراق مەن جازىلىپ شىعۋىما, ەڭ بولماعاندا ءومىرىمدى ءبىرشاما ۇزارتۋعا مۇمكىندىك بار ەكەنىنە سەندىم. سەنىمىم الداماپتى. تۇراقتى ەم قابىلدادىم. سپورتتى اينىماس سەرىك ەتتىم. مەن اۋرۋدى وسىلايشا جەڭدىم…»
داريا دونتسوۆا, رەسەي جازۋشىسى
«قىمباتتى مەنىڭ وقىرماندارىم! ءسىزدىڭ قولىڭىزعا ءتيىپ وتىرعان بۇل كىتاپتى جازىپ بىتىرەمىن دەگەن وي وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن ءوڭىم تۇگىلى تۇسىمە دە كىرمەيتىن. 1997 جىلى ۇلكەن سوققىعا تاپ بولدىم. مەن ءوزىمنىڭ قاتەرلى دەرتكە شالدىققانىمدى ءبىلدىم. بۇل 30 ءساۋىر ەدى…
* * *
…اۋرۋ باتپانداپ كىرىپ, مىسقىلداپ شىعادى. بار كۇشىمدى جيناپ, بويىمدى مەڭدەگەن دەرتپەن شىنداپ كۇرەسۋگە بەل شەشتىم. بۇل ءحالىم باتپاققا باتىپ, تىرباڭداپ جاتقان باقانىڭ كەيپىن ەلەستەتەتىن ەدى. بىراق, مەن ءبارىن دە جەڭدىم!…»
انتونينا دەرجاۆينا, «مەن قاتەرلى ىسىكتى قالاي جەڭدىم» كىتابىنان ءۇزىندى
كەرەك دەرەك
حالىقارالىق زەرتتەۋ بويىنشا قاتەرلى ىسىكتەردىڭ پايدا بولۋىنا – شىلىم شەگۋ (30%), دۇرىس تاماقتانباۋ (35%), جۇقپالى فاكتورلار (10%), كاسىبي كانتسەروگەندى اسەر ەتۋلەر (4-5%), يوندىق ساۋلە (4-5%), ۋلتراكۇلگىن ساۋلە (2-3%), ىشىمدىك (2-3%), اۋانىڭ لاستانۋى (1-2%), دەنە قيمىلىنىڭ ازدىعى (4-5%) اسەر ەتەدى ەكەن.
