استانا قالاسىندا 15600 «سەرگەك» بەينەباقىلاۋ كامەراسى ورناتىلعان. 40 جىل جۇرگىزۋشى بولىپ, وتكەن جىلى زەينەت دەمالىسىنا شىققان كورشىم رەنجىپ وتىر. «بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ءمالىم ەتكەندەي, ەندى جول قيىلىستارىندا باعدارشامنىڭ سارى تۇسىنەن ءوتىپ كەتكەن جۇرگىزۋشىلەرگە دە ايىپپۇل كەلەتىن بولىپتى. بۇل, بىرىنشىدەن, قالىپتاسقان جول ءجۇرۋ ەرەجەسىنە قيسىنسىز تۇزەتۋ ەنگىزۋ بولسا, ەكىنشىدەن, بۇگىنگى نارىق زامانىندا جەكەمەنشىك كولىگىمەن ادام تاسىپ, ءوز كۇنىن ءوزى ارەڭ كورىپ جۇرگەن جانداردىڭ ايىپپۇل ارقىلى قالتاسىن قاعۋعا بىردەن-ءبىر سەبەپ بولماي ما؟» دەيدى.
باقىلاۋ اياسى كەڭەيگەن
– مۇنداي باپ جول ءجۇرۋ ەرەجەسىنە وتكەن جىل سوڭىندا ەندى. الايدا بۇدان حابارى جوق كوپتەگەن اۆتوجۇرگىزۋشى باعدارشامنىڭ سارى تۇسىنە ءوتىپ كەتۋگە بولادى دەپ ويلايدى. وسىنداي تەرىس تۇسىنىكتىڭ سالدارىنان وسى باعىتتاعى اپاتتىق جاعدايلار ەلوردادا وتكەن جىلى 44 پايىزعا دەيىن وسكەن. ەرەجە بويىنشا باعدارشامنىڭ سارى ءتۇسى شام بەلگىلەرىنىڭ اۋىساتىنىن جانە ودان ءارى جۇرۋگە تىيىم سالىناتىنىن ەسكەرتەدى. وسى كەزدە جۇرگىزۋشى ءجۇرۋ جولاعىنىڭ نەمەسە كەسىپ وتەتىن جول بولىگىنىڭ الدىنا توقتاۋى قاجەت. تەك تەجەگىشتى شۇعىل باسپاي توقتاي المايتىن جاعدايلاردا عانا جۇرگىزۋشىگە سارى تۇستە ءوتىپ كەتۋگە رۇقسات بەرىلگەن. ءارى وعان سالىنعان ايىپپۇلدى داۋلاۋ دا وتە قيىن. وتكەن جىلى سوت تاجىريبەسىندە باعدارشامنىڭ سارى ءتۇسىن ەلەمەگەن 94 جۇرگىزۋشىگە سالىنعان ايىپپۇلدىڭ 92-ءسىن سوت قۇقىق بۇزۋشىلىق دەپ تانىدى. ال ءاۆتوموبيلىن شۇعىل تەجەمەي توقتاتۋ مۇمكىن بولماعانىن جۇرگىزۋشى اقىلى تەحنيكالىق ساراپتاما ارقىلى دالەلدەي الادى. بىراق تەحنيكالىق ساراپتامانىڭ قۇنى ايىپپۇلدان ءۇش ەسە قىمبات بولعاندىقتان, كوپشىلىك وعان ونشا جۇگىنە دە قويمايدى, – دەيدى جول پوليتسياسىنىڭ اعا ينسپەكتورى ەرسايىن سارىباەۆ.
جاسىراتىنى جوق, قازىر كوشەلەردەگى «سەرگەك» بەينەباقىلاۋ كامەراسى كوپتەگەن جۇرگىزۋشىنىڭ باس اۋرۋىنا اينالدى. سوڭعى مالىمەتتەرگە سايكەس, استانا قالاسىندا 17 مىڭعا تارتا بەينەباقىلاۋ كامەراسى قويىلعان ەكەن. سول كامەرالاردىڭ جول ءجۇرۋ ەرەجەسىن بۇزعان جۇرگىزۋشىلەردى تىركەۋ اياسى اناعۇرلىم كەڭەيىپتى. جاڭا تەحنولوگيا ەندى اۆتوموبيل رۋلىنە كىمنىڭ وتىرعانىن, ونىڭ ساقتاندىرۋ ءپوليسى بار ما, كولىك تەحنيكالىق باقىلاۋدان وتكەن بە, تولەنبەگەن قانشا ايىپپۇلى بار دەگەن سياقتى تولىپ جاتقان مالىمەتتى ورتالىق باسقارۋ جەلىسىنە بەرە الادى.
كۇنى كەشەگە دەيىن «سەرگەك» بەينەكامەراسى جىلدامدىقتى ارتتىرۋ, توقتاۋ سىزىعىنان اسىپ كەتۋ, باعدارشامنىڭ تىيىم سالىنعان تۇسىنە باعىنباۋ, قوعامدىق كولىك جولاعىمەن ءجۇرۋ ءتارىزدى ەرەجە بۇزۋلاردى تىركەپ كەلسە, وتكەن جىلدىڭ 19 جەلتوقسانىنان باستاپ بەلدىكتى تاقپاۋ, جاياۋ جۇرگىنشىلەرگە جول بەرمەۋ, كولىك جۇرگىزىپ كەلە جاتىپ تەلەفونمەن سويلەسۋ, باعدارشامنىڭ سارى تۇسىنە ءوتىپ كەتۋ, تاعى باسقا دا جول ءجۇرۋ قاعيدالارىن كوپە-كورنەۋ ساقتامايتىن جۇرگىزۋشىلەرگە ايىپپۇل جازاتىن بولدى.
بيىل قاڭتار ايىندا استانا قالاسىنىڭ تۇرعىنى ەرمەكباي ەسىموۆ وزىنە سالىنعان ايىپپۇلعا كەلىسپەي, سوتقا ەكى مارتە جۇگىنىپتى. ەكەۋىندە دە تالابى قاناعاتتاندىرىلمادى. العاشقىسىندا ول جول ءجۇرۋ ەرەجەسىنىڭ 593-بابى 2-تارماعى بويىنشا قاۋىپسىزدىك بەلدىگىن پايدالانۋ ەرەجەسىن ساقتاماعانى, ەكىنشىسىندە كولىك جۇرگىزىپ كەلە جاتىپ ۇيالى تەلەفونمەن سويلەسكەنى ءۇشىن ايىپپۇل تولەگەن. ايتۋىنشا, قاۋىپسىزدىك بەلدىگىن تاقپاي كولىگىن ورنىنان قوزعامايتىن كورىنەدى. دۇرىس, بىراق «سەرگەك» بەينەباقىلاۋ كامەراسىنىڭ جازباسىن تەكسەرە كەلگەندە قاۋىپسىزدىك بەلدىگىن تاقپاعان ونىڭ جانىندا وتىرعان جولاۋشى بولىپ شىقتى. ال ەرەجە بويىنشا بۇل قۇقىق بۇزۋشىلىققا جولاۋشى ەمەس, كولىك يەسى جازالانادى. ەكىنشى ايىپپۇلدى تەكسەرگەندە دە جۇرگىزۋشى قولىنا ۇيالى تەلەفون ۇستاپ وتىر. ءسويتىپ ول سوت شەشىمىمەن ءبىرىنشى قۇقىق بۇزۋشىلىق بويىنشا – 18460 تەڭگە, ەكىنشىسىنە 9230 تەڭگە ايىپپۇل تولەدى. سوندىقتان جۇرگىزۋشى تەك وزىنىكىن عانا ەمەس, قاسىنداعى جولاۋشىنىڭ دا قاۋىپسىزدىك بەلدىگى تاعىلماسا, كولىگىن ورنىنان قوزعاماۋى ءتيىس.
تۇيتكىل ازايماي تۇر
ارينە, الەمدىك تاجىريبە كورسەتىپ وتىرعانداي, بەينەباقىلاۋ كامەراسى جۇرگىزۋشىلەر تاراپىنان بولاتىن بارلىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتى تىركەۋگە قاۋقارى جەتپەي جاتاتىنى دا جاسىرىن ەمەس. سوسىن وندا دا تەحنيكالىق قاتەلىكتەر بولاتىنىن جوققا شىعارۋعا بولمايدى. الايدا قاۋىپسىزدىك بەلدىگىن تاعۋدى ىڭعايسىز سانايتىندار نەبىر قيتۇرقىلىققا باراتىنىن دالەلدەر كورسەتىپ وتىر.
بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا «سەرگەكتىڭ» وسىنداي قىزمەتى تۋرالى اقپاراتتى ەستىگەن كەيبىر جۇرگىزۋشىلەر ۇستىنە قارا بەلدىك بەينەلەنگەن كەۋدەشە كەيىپ الاتىندى شىعارىپتى. سوندا «سەرگەك» ولاردى قاۋىپسىزدىك بەلدىگىن تاقپاسا دا تىركەمەيتىن كورىنەدى. تۇپتەپ كەلگەندە, سول جۇرگىزۋشى ءوزىنىڭ ومىرىنە قاۋىپ ءتوندىرىپ تۇرعانىن سەزبەيدى. نەگە دەسەڭىز, 80 كيلومەتر جىلدامدىقپەن جۇرگەن كولىكتەگى جولاۋشىنىڭ سالماعى دا 80 ەسە وسەتىنى, سونداي-اق قاۋىپسىزدىك بەلدىگى اپات كەزىندە 60-70 پايىز جولاۋشىنىڭ ءومىرىن قۇتقاراتىنى دالەلدەنگەن.
– «سەرگەكتىڭ» كوشەلەردەگى جول ەرەجەسىن بۇزۋدى تىركەپ, جۇرگىزۋشىلەرگە ايىپپۇل سالۋى ءتارتىپ ورناتۋعا سەپتىگىن تيگىزەتىنىن دە جوققا شىعارا المايمىز. دەگەنمەن «سەرگەكتەن» زارەزاپ بولعانداردىڭ ءبىرى مەنمىن. وتكەن جىلدىڭ سوڭىندا ماعان 6 SMS-حابارلاما كەلدى. بارلىعى دا مەنىڭ جول ەرەجەسىن بۇزعانىم تۋرالى, ايىپپۇل تولەيتىنىمدى ەسكەرتكەن جازبالار. دەرەۋ جەتىگەن كوشەسى بويىنداعى اكىمشىلىك پوليتسياسى باسقارماسىنا بارىپ, قاي جەردە قانداي جول ەرەجەسىن بۇزعانىمدى انىقتادىم. «باقسام, باقا ەكەن» دەگەندەي, مەنىڭ ايىپپۇلىمنىڭ بارلىعى دەرلىك قاتەلىك بولىپ شىقتى. قىستا جول بولىگىندەگى بەلگى سىزىقتار كورىنبەيدى. ەكى جەردە مەن وسىنداي كورىنبەيتىن سىزىقتاردى «قيىپ ءوتىپپىن». ءۇش رەت باعدارشامنىڭ سارى جانعانىن ەسكەرمەگەنىم ءۇشىن «سەرگەك» ماعان ايىپپۇل جازىپتى. سوندا ەرەجەدەگى تۇزەتۋلەر ناقتى كۇشىنە ەنبەي جاتىپ جۇرگىزۋشىلەرگە ايىپپۇل سالىنا باستاۋى تىم اسىعىستىق ەمەس پە دەگەن ويعا قالاسىڭ, – دەيدى ەلوردا تۇرعىنى, تاجىريبەلى جۇرگىزۋشى سۇلتانحان بەكشين.
جاياۋعا دا جاۋاپكەرشىلىك كەرەك
كەيىنگى كەزدە جاياۋ جۇرگىنشىلەرگە قاتىستى تۇيتكىلدى ماسەلەلەر دە كوبەيىپ وتىر. وتكەن جىلى ەلوردادا 87 ادام كولىك دوڭگەلەگىنىڭ استىنا تۇسسە, 27-ءسى جاياۋ جۇرگىنشى جولاعىنىڭ ۇستىندە جان تاپسىرعان. سوندىقتان ارنايى جولاق سىزىپ, بەلگىلەپ, ەسكەرتىپ جاتقانمەن, كوشەدەگى جاياۋ جۇرگىنشىلەر وتكەلى – جول قوزعالىسىنداعى ەڭ قاۋىپتى ايماق. بۇعان تەك ءبىر جاقتى جۇرگىزۋشىلەردى كىنالاي بەرۋگە دە بولمايدى. مويىنداۋ كەرەك, وڭتۇستىكتەگىلەرگە قاراعاندا استانالىق جۇرگىزۋشىلەر جاياۋ جۇرگىنشىلەرگە قۇرمەتپەن قارايتىنى بايقالادى. الايدا جاياۋ جۇرگىنشىلەردىڭ جولدان وتەردە كولىك سوعىپ, جاراقات الۋى ازايماي وتىر.
– بيىل قاڭتار ايىندا ە. ەسىمدى ازامات تاۋەلسىزدىك داڭعىلىندا بەلگىلەنبەگەن جولدىڭ كەلەسى باعىتىنا وتەمىن دەگەندە كولىك قاعىپ كەتىپ, جاراقات الدى. ال №30 مەكتەپتىڭ ەكى 10-سىنىپ وقۋشىسى جاياۋ جۇرگىنشىلەر جولىنا وتەردە قۇلاققاپپەن مۋزىكا تىڭداپ كەلە جاتىپ, تاياپ كەلىپ قالعان ماشينانى بايقاماعان. ناتيجەسىندە ەكەۋى دە اۋرۋحانادان ءبىر-اق شىقتى, – دەيدى جول پوليتسياسى ينسپەكتورى سۇيىندىك ساكەن.
ەندى بىردە جاياۋ جۇرگىنشى تروتۋاردان جول بولىگىنە ءتۇسىپ تۇرىپ, وتۋگە اسىقپاعان. جولدىڭ قاق ورتاسىنا تۇرىپ قالعان. وسى كەزدە «سەرگەك» بەينەباقىلاۋ كامەراسى سول جەردەن وتكەن ءار جۇرگىزۋشىگە ايىپپۇل جازىپ بەرگەن.
جولدىڭ مۇلدەم وتۋگە بولمايتىن تۇسىنان ءوتىپ, ەسكەرتۋ جاساعان جۇرگىزۋشىگە بالاعات سوزدەر ايتىپ, تاس لاقتىرعان جاياۋ جۇرگىنشىنى دە «سەرگەك» ارقىلى انىقتاپ, اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋعا تۋرا كەلدى.
بۇدان بىلاي جول ءجۇرۋ ەرەجەسىنىڭ 5-بابى 24-تارماعى 3-تارماقشاسىنا سايكەس, باعدارشامنىڭ سارى ءتۇسى قوزعالىسقا تىيىم سالادى. بۇرىن سارى بەلگى جۇرگىزۋشىگە قوزعالىسىن اياقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن. الايدا بۇل تالاپ دۇرىس ورىندالماي, قيىلىستاردا كەيىنگى كەزدە جول-كولىك وقيعاسى ءجيى تىركەلەتىن بولدى. سوندىقتان مۇنداي قۇقىق بۇزۋشىلىقتى ەندى بەينەباقىلاۋ كامەراسى اۆتوماتتى رەجيمدە تىركەپ, سارى ءتۇس جانعاندا ءوتىپ كەتكەندەر ەندى بۇدان بىلاي 10 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش كولەمىندە ايىپپۇل تولەيدى.
