سەرىك شالامباەۆ, استانا قالاسى بويىنشا ەكونوميكالىق قىلمىسقا جانە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس دەپارتامەنتى باستىعىنىڭ ورىنباسارى: «كولەڭكەلى» ەكونوميكانى كۇيرەتۋگە كۇش جۇمسايمىز

– سەرىك مۇساۇلى, قوعامدا ەتەك جايعان ەكونوميكالىق قىلمىستار كوبەيىپ كەتتى. «كولەڭكەلى» بيزنەس ارقىلى كولدەنەڭ اقشا تابۋشىلارمەن كۇرەس قالاي جۇرگىزىلۋدە؟
– بۇگىندە قارجى پوليتسياسىنىڭ شۇعىل-قىزمەتتىك ءىس-ارەكەتى ءوز وكىلەتتىگىمىزدىڭ شەگىندە قالانىڭ ەكونوميكالىق قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتەتىن, ۇيىمداسقان قىلمىستىق توپتارمەن كۇرەسۋ­گە, سونىمەن قاتار, جالپى ازامات­تاردىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىلارى مەن بوستاندىقتارىن قورعاۋعا باعىتتالعان.
وسى ساناتتاعى قىلمىسقا با­را­تىن ازاماتتار – ەرەكشە قىل­مىستىق توپ, ولار جوعارى زيات­تى ادامدار, سوندىقتان قىلمىستاردىڭ الدىن الۋعا تىرىسامىز.
اعىمداعى جىلدىڭ سوڭعى ون ايىندا استانالىق قارجى پوليتسياسى دەپارتامەنتى 719 ەكونوميكالىق قىلمىستى انىقتاپ,10 ملرد تەڭگە كولەمىندەگى زالالدىڭ ورنى تولتىرىلدى.

– سوڭعى كەزدە استانا بازارلارىندا كەزدەسكەن جالعان اقشا تۋرالى كەلەڭسىز وقيعالار نەگە كوپ ايتىلىپ ءجۇر؟ جالپى, مۇنداي بانكنوتتار قالاعا قايدان كەلگەن؟ جالعان اقشا قاراجاتتارىن وتكىزۋمەن اينالىساتىن توپتى ىزدەستىرۋدە اۋىز تولتىرىپ ايتاتىن ناتيجە بار ما؟
– راس, قازىرگى تاڭدا ساۋدا ورىندارىندا جالعان اقشا انىقتاۋ فاكتىلەرى ءجيى ورىن الاتىن بولدى. بيىلدىڭ وزىندە جالعان اقشالاردى جاساپ, وتكىزۋ دەرەكتەرى بويىنشا 552 قىلمىستىق ءىس قوزعالدى.

جەدەل-ىزدەستىرۋ شارالارى ءنا­تيجەسىندە دەپارتامەنت قىزمەت­كەرلەرى ۇيىمداسقان قىلمىستىق توپتىڭ بەلسەندى مۇشەلەرىنە قاتىستى ەكى ماڭىزدى قىلمىستىق ءىس قوزعالدى. بۇل توپ مۇشەلەرى الدىن-الا ءسوز بايلاسۋ ارقىلى ۇزاق ۋاقىت ارالىعىندا نومينالى 10 000 تەڭ­گە 750 دانا بانكنوتتى, ياعني جالپى سوماسى 7 500 000 تەڭگە جال­عان اقشانى زاڭسىز وتكىزۋمەن اينالىسقان.

– قۇپيا بولماسا, قىلمىستىق توپ اقشا تاراتۋ سحەمالارىن قالاي ۇيىمداستىرعان؟
– نەگىزىندە, قىلمىستىق توپ جامبىل جانە وڭتۇستىك قازاق­ستان وبلىسىنىڭ بەس ادامىنان تۇرادى. زەرتتەۋ بارىسىندا جالعان بەلگىلەردى دايىنداۋ ورنى, قىلمىستىق وتكىزۋ سحەمالارى, تاسىمالداۋ مارشرۋتتارى انىقتالدى.

جالعان اقشا قاراجاتتارى 3 باعىت بويىنشا – باتىس, وڭتۇستىك جانە سولتۇستىك-شىعىس ايماقتارعا تاراتىلعان. كۇدىكتىلەر جالعان اقشا قاراجاتتارىن سىبايلاستارى ارقىلى شاعىن توپتامالارمەن وتكىزىپ وتىرعان. ماسەلەن, استانالىق تاكسي جۇرگىزۋشى جالعان اقشالاردى وتكىزىپ, قوسىمشا تابىس تاۋىپ جۇرگەن. ۇستاۋ كەزىندە ونىڭ «شكودا وكتاۆيا» قىزمەتتىك كولى­گىنىڭ جاسىرىن قويماسىندا جالعان اقشالار تابىلدى. قىلمىستىق ءىستى تەرگەۋى بارىسىندا, وسى توپ مۇشەلەرىنىڭ رەسپۋبليكا ايماق­تارىندا 800 رەت جالعان اقشا وتكىز­گەن دەرەگى راستالدى. وسى بويىن­شا جۇرگىزىلگەن جەدەل-ىزدەستىرۋ شارالارىنىڭ ناتيجەسىندە تاراز قالاسىندا جالعان اقشالاردى دايىنداۋ جەلىسى جويىلدى.
قازىرگى ۋاقىتتا الدىن الا تەرگەۋ ءوندىرىسى اياقتالدى, ايىپتالۋشىلار مەن ولاردىڭ قورعاۋشىلارى قىلمىستىق ءىس ماتەريالدارىمەن تانىستىرىلۋدا.

– سالىق تولەۋدەن جالتارىپ, زاڭسىز كاسىپكەرلىككە بوي ۇيرەتكەندەر ازايدى ما؟
– كاسىپكەرلىك سالاسىندا سا­لىق تولەۋدەن جالتارۋ, جالعان كاسىپكەرلىك, قوسىمشا قۇن سالىعىن قايتارماۋ تۇرلەرى ءجيى كەزدەسەدى. اعىمداعى جىلدىڭ ون ايىندا سالىق تولەۋدەن جالتارۋدىڭ 31 فاك­تىسى انىقتالىپ, 448 ملن تەڭگە مولشەرىندە زيان وتەلىپ, بيۋدجەتكە قايتارىلدى.

زيان سوماسى 5 ملرد تەڭگەنى قۇراعان جالعان كاسىپكەرلىكتىڭ 7 فاكتىسى تىركەلدى. دەپارتامەنت پەن سالىق ورگاندارىنىڭ بىرلەسكەن ءىس-ارەكەتتەرىنىڭ ناتيجەسىندە جالعان فيرمالاردىڭ كونتراگەنتتەرىنەن 2,3 ملرد تەڭگە قايتارىلدى.

«كولەڭكەلى» ەكونوميكا سالا­سىن­داعى قىلمىستاردىڭ ءبىرى – زاڭسىز الكوگول ونىمدەرىن ءوندىرۋ. جىل باسىنان بەرى زاڭسىز ءونىم اينالىسىنا بايلانىستى 224 قىلمىس انىقتالىپ, جالعاندىق بەلگىلەرى بار مايداگەرلىك جولمەن دايىندالعان 219,4 مىڭ دانا اراق-شاراپ ونىمدەرى تاركىلەندى. ارنايى شۇعىل-ىزدەستىرۋ ءىس-شارالارى ناتيجەسىندە, قىزمەتكەرلەر جالعان ەسەپتىك-باقىلاۋ ماركالارىمەن «ەسەپكە الىنباعان», سونىڭ ءىشىن­دە, باعاسى جوعارى «ادميرالتەيسكايا», «حلەبنايا رۋس», «جۋراۆۋشكا», «پارلامەنت», «فينكا», «حۋتوريانكا», «بەرەزوۆونا برۋنكاح» اراقتارى, «ال-فارابي» «ادميرال» كونيا­كتارى جانە «Bluenun», «Chateau», «Merlot» اتاۋلارى بار شاراپتاردىڭ 155 مىڭ دانادان اسا توپتاماسى بار قويمانى تاپتى. قازىرگى ۋاقىتتا سوتتىق-كريميناليستىك ساراپتامالار تاعايىندالىپ, تەرگەۋ امالدارى جۇرگىزىلۋدە

– ەكونوميكالىق كونتراباندا جونىندە نە ايتار ەدىڭىز…
– كەدەن سالاسىنداعى ەكونومي­كالىق قىلمىستار قوعام مەن مەملەكەتكە ايتارلىقتاي زيان كەلتىرەتىن قاۋىپتىڭ ءبىرى. ماسەلەن, «ستامبۇل-استانا» رەيسىنىڭ جولاۋشىسىنا قاتىستى ەكونوميكالىق كونتراباندا دەرەگى بويىنشا قىلمىستىق ءىس قوزعالدى. ول تاسىمالداعان 20 مىڭنان استام اتاۋى بار جالپى سوماسى 1,7 ملن دوللاردى قۇرايتىن تاركىلەنگەن التىن بۇيىمداردىڭ جالپى سالماعى 50 كەلى.

– ەلباسىنىڭ جارلىعىنا سايكەس, قالاداعى ويىن بيزنەس­تەرى رۇقسات ەتىلگەن ايماققا شىعارىلۋى ءتيىس. دەسەك تە, زاڭدى بەلشەسىنەن باسىپ جۇرگەندەر نەگە تيىلماي تۇر؟
– جالپى, مۇنداي «كولەڭكەلى» بيزنەستىڭ كەلتىرەتىن زيانى كوپ. دەپارتامەنت بۇل رەتتە تالاي بىلىقتاردىڭ بەتىن اشتى. زاڭسىز ويىن بيزنەسى سالاسىندا 33 مەكەمەنىڭ, سونىڭ ىشىندە 11 ويىن زالىنىڭ, 7 كازينونىڭ, 4 پوكەر كلۋبىنىڭ استىرتىن قىز­مەتى توقتاتىلدى. ولاردان 161 ويىن اۆتوماتتارى, 7 رۋلەتكا جانە 7 ملن تەڭگەدەن اسا اقشا قاراجاتى تاركىلەندى. زاڭ­سىز ويىن مەكەمەلەرى ءتۇرلى قوعامدىق قاجەتتىلىككە يە مەكەمە اتاۋىن, مىسالى, «لومبارد», «اسپازدىق», «حيمچيستكا» ت.ب., كولەگەيلەپ قىزمەت ەتەدى. بۇل مەكەمەلەر استىرتىن جۇمىس ىستەيدى جانە كەز كەلگەن قوناقتىڭ ىشىنە ەنۋى قيىنعا سوعادى, سەبەبى, تەك تانىستار ارقىلى نەمەسە تۇراقتى كەلۋشىلەردىڭ عانا ەنۋ مۇمكىندىگى بولادى.

دەگەنمەن, مۇنداي مەكەمەلەرگە كەلۋشىلەر دە از ەمەس. بىردە كازينو-رۋلەتكاعا قاتىستى جەدەل-ىزدەستىرۋ شارالارىن جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا كەلۋشىلەردىڭ ىشىندە زەينەتكەر ايەلدىڭ دە بار ەكەندىگى انىقتالدى.

ناقتى دەرەكپەن ايتسام, بۇگىن­دە استىرتىن ويىن بيزنەسىن ۇيىمداس­تىرعان ا.حادجيمۋرادوۆقا قاتىس­تى قىلمىستىق ءىس سوتقا تاپسىرىلدى. جالپى سوماسى 1ملن تەڭ­گە­دەن اسا مولشەردە زاڭسىز تابىس تاپقان ا.لياحوۆيچ استانا قالاسىنىڭ الماتى اۋداندىق №2 سوتىنىڭ ۇكىمىمەن كىنالى دەپ تانىلىپ, مەرزىمى 200 ساعات قوعامدىق جۇمىسقا تارتۋ تۇرىندە جازا تاعايىندالدى.

بۇل باعىتتا جۇمىس ءارى قاراي جالعاسۋدا. ءبىزدىڭ ماقساتىمىز – قالادا بۇل بيزنەستى تۇبەگەيلى جويۋ.

– «144» سەنىم تەلەفونىنا «سەنۋگە» بولا ما؟
– ارينە. قارجى پوليتسياسى ورگاندارىنا ورتاق «144» سەنىم تەلەفونى مەن دەپارتامەنتتىڭ كەزەكشى ءبولىمىنىڭ 210-901 تەلەفونى جۇمىس ىستەيدى. بۇل نومىرلەر بويىنشا قالا تۇرعىندارى تاۋلىك بويى كەز كەلگەن سۇراقتارمەن حا­بار­لاسۋعا مۇمكىندىگى بار. قىل­مىسپەن كۇرەسۋ – بارلىق ازاماتتىڭ مىندەتى مەن پارىزى. ەگەر جاسالايىن دەپ جاتقان نەمەسە ورىن العان قىلمىس تۋرالى اقپارات بەلگىلى بولسا, قارجى پوليتسياسى ورگانىنا حابارلاسىڭىز.

– اڭگىمەڭىزگە راحمەت!

گۇلميرا ايماعانبەت