پارلامەنت – ماڭگى ەل بولۋعا بەت بۇرعان قازاق بيلىگىنىڭ ايگىلى ءۇش بۇتاعىنىڭ ءبىرى. قازاقستان پارلامەنتاريزمىنىڭ قالىپتاسىپ, نىعايۋىنا تالاي-تالاي تۇلعالار ەڭبەك ءسىڭىردى. ەكى, ءتىپتى ءۇش سايلاۋدان ءوتىپ, دەپۋتاتتىق توسبەلگىسىن ون جىلداپ تاققاندار دا تابىلدى. ونداعان جىل دەپۋتات بولسا دا, قىڭق ەتىپ ءۇن قاتپاعاندار دا بولدى. تاعدىرلى قۇجاتتار تالقىعا تۇسكەندە, ونداعىلاردىڭ كوبى كىسىلىك كەلبەتىنىڭ قانداي ەكەنىن كورسەتتى. ءبىرى شىڭعا كوتەرىلسە, ەندىگى بىرەۋلەرى سىنعا قالىپ جاتتى.
ونىڭ اقىرا سويلەگەن داۋىسى ءالى كۇنگە پارلامەنت قابىرعاسىندا جاڭعىرىپ تۇرعانداي. ارينە, ول عيماراتقا بارىپ, قازىرگى اۋراسىن سەزىنىپ كورمەگەندەرگە مۇنى ءتۇيسىنۋ قيىنداۋ. ال «مەن بالا تۋماسام دا, بالالاردىڭ تاعدىرىنا قاتتى الاڭدايمىن. قاراۋسىز قالعان جەتىم بالالار ءۇشىن جۇرەگىم اۋىرىپ وتىر» دەپ جۇرەگى ەزىلە, جىلارمان حالدە سويلەگەن فاريزا وڭعارسىنوۆا شە؟ ول دا پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ بەدەلىن بيىكتەتىپ وتىرۋشى ەدى عوي. ءدال وسى ۋاقىتتا سەناتتا دا قازاق رۋحانياتىنىڭ ۇلكەن دىڭگەگى بولعان ءابىش كەكىلباەۆ دەپۋتات-تۇعىن. شەتەلدە اشىلعان ۇلتتىق قور تۋرالى الىپ-قاشپا اڭگىمەلەر ءورشىپ, نەلىكتەن قىرۋار قارجى ەلدەن جاسىرىن تۇردە جينالىپ جاتقانىن ۇكىمەت بۇگىپ وتىرعاندا سەنات وتىرىسىندا ۇستەلىن الاقانىمەن قويىپ قالىپ: «ولتىرسەڭدەر دە, ايتىپ ولتىرسەڭدەرشى. ەلدەن نە جاسىرىپ وتىرسىڭدار؟» دەپ كۇيىنە سويلەگەن, ادەتتەگى سابىرلى, ۇستامدى قالپىن بۇزىپ, شىرقىراپ شىندىق ىزدەگەن ءابىش اعامىز ەل ەسىندە. ايتپاقشى, ءابىش كەكىلباەۆ مينيسترلىك وكىلدەرى بيۋدجەتتەن اقشا شىعىنداپ, شەت ەلدەرگە بارىپ اعىلشىن ءتىلىن وقىپ كەلىپ جاتقانىن ەستىگەندە دە: «ميلليونداعان قارجىنى اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەتۋگە جۇمساپ وتىرسىڭدار. ال مينيسترلەردى قازاقشا سويلەتۋ ءۇشىن ەسەك مىنگىزىپ اۋىلعا جىبەرەمىز بە, قايتەمىز» دەپ اشۋلانعانى دا كوز الدىمىزدا…
ءيا, ول جىلدارى پارلامەنت دەپۋتاتتارى – حالىق قالاۋلىلارى بولاتىن. دەپۋتاتتار حالىقتىڭ داۋىس بەرۋى ارقىلى سايلاناتىن دا, ولار ءوز سايلاۋشىلارى الدىندا جاۋاپتى ەدى. ال تۇتاس حالىق تاعدىرىنا قاتىستى ۇلكەن ماسەلەلەردى, كەسەكسوزدى ءىرى تۇلعالار ءسوز قىلاتىن. سول تۇستا قازاق كوشەلى ءسوز ايتا الاتىن ءبىراز ازاماتىن تانىدى. امانگەلدى ايتالى, مىرزاگەلدى كەمەل, مۇحتار شاحانوۆ, توقتار اۋباكىروۆ سەكىلدى ازاماتتار كۇرەسكەر تۇلعالار رەتىندە بەلگىلى بولدى. پارلامەنتكە دەپۋتات بولماعاندا ءبىز اقتوبەدە ايتالىداي ايتۋلى, باتىر, كۇرەسكەر اعامىز رۋحانيات, ۇلت ماسەلەسىندە كەمەل وي ايتا الاتىن عالىم بارىن ءدۇيىم جۇرتقا جەتكىزە الار ما ەدىك؟! شىندىق پەن كوشەلى ءسوزدى كۇمبىرلەتىپ كۇيشە توگىلتىپ, كوككە كوتەرگەن ەلجاندىلىق پەن كۇرەسكەرلىك وركەسترىن قۇراۋعا قاراتاي تۇرىسوۆ, سالىق زيمانوۆ, سۇلتان سارتاەۆ, ابدىجالەل باكىر, نۇرتاي ءسابيليانوۆ, قۋانىش ايتاحانوۆ, سۆەتلانا جالماعامبەتوۆا, مۇحتار تىنىكەەۆ, سەرىك ءابدىراحمانوۆ, ەراسىل ابىلقاسىموۆ سەكىلدى دەپۋتاتتار دا ۇلەس قوسپاپ پا ەدى؟..
ءبىر كەزدەرى حالىق پەن ۇكىمەت اراسىندا «التىن كوپىر» بولعان پارلامەنت قازىر ءوزىنىڭ سول قاسيەتىن السىرەتىپ العان جوق پا دەگەن وي كەلەدى. پارلامەنت ءبىر كەزدەگى توراعا جارماحان تۇياقبايدىڭ «پارلامەنتتىڭ قىزمەتى «وسىنىڭ كوشىرمەسى دۇرىس» دەپ ءمور باسىپ بەرەتىن نوتاريۋستىڭ جۇمىسى سياقتى» دەگەنىندەي, باسقانىڭ ايتقانىنا باس شۇلعىپ وتىرا بەرەتىن قۇرىلىمعا اينالىپ كەتكەن جوق پا؟ پلۋتارحتىڭ: «ماعان نە ايتسام سونى قۇپتاپ باس يزەي بەرەتىن دوستىڭ كەرەگى جوق, ولاي كولەڭكەم دە جاساي الادى» دەگەنىندەي, «كولەڭكە قۇرىلىمدا» قادىر بولا ما؟ سوڭعى كەزدە ەلباسى ءوز باستاماسىمەن كوپ وكىلەتتىكتى وسى پارلامەنتكە جۇكتەدى عوي. ەل مەن ەلباسى سەنىمى نەگە ولاردىڭ جىگەرىن جاني تۇسپەيدى؟ ەل نەگە قازىرگى دەپۋتاتتاردىڭ اتىن بىلمەيدى؟ نەگە ولار حالىقتى جىگەرلەندىرەتىن, قوعامدى وركەندەتەتىن, ەلدىڭ ساناسىنا ساۋلە تۇسىرەتىن, اتقارۋشى بيلىكتى قالعىپ بارا جاتسا, ءتۇرتىپ وياتىپ, ءتيىمدى جۇمىس ىستەۋگە شاقىراتىن وتتى ءسوز ايتا المايدى؟ بۇرىن دا شەشەندىگىمەن تانىلعان, ەلدى اۋزىنا قاراتقان بەكبولات تىلەۋحان, نۇرتاي ءسابيليانوۆ سەكىلدى دەپۋتاتتاردىڭ ءوزى نەگە «ءۇنسىز»؟ سەنات پەن ماجىلىستەگى جالپى 157 دەپۋتات اراسىنان شەر-اعامىزداي نەمەسە ايتالىداي ايبارلى ازامات كورىنبەي جۇرگەنى نەلىكتەن؟ ايتپەسە ولاردىڭ قۇرامىن وسال دەي المايسىڭ, بۇرىنعى مينيستر دە, اكىم دە, پروكۋرور, سوت تا وسىندا وتىر. الدە ۇندەمەيمىن دەپ ۋادە بەرگەندەردى عانا پارتيالار پارلامەنتكە وتكىزە مە؟
دەسەك تە, ارىپتەستەرىنەن قارا ءۇزىپ شىعىپ, ەل-جۇرتتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن, جانايقايىن ۇكىمەتكە اراگىدىك بولسا دا جەتكىزىپ جۇرگەن بىرقاتار قالاۋلىلار جوق ەمەس. ولاردىڭ قاتارىنا سەناتتان مۇرات باقتيارۇلىن, سارسەنباي ەڭسەگەنوۆتى, باقتىباي شەلپەكوۆتى, ساۋلە ايتپاەۆانى, ءماجىلىستەن ازات پەرۋاشەۆتى, بەرىك دۇيسەنبينوۆتى, مەرۋەرت قازبەكوۆانى, ۆلاديسلاۆ كوسارەۆتى, ايقىن قوڭىروۆتى, نۇرلان دۋلاتبەكوۆتى جانە باسقالاردى جاتقىزۋعا بولادى.
بۇگىن پارلامەنتتىڭ جاڭا سەسسياسى اشىلىپ, دەپۋتاتتار ەكى ايلىق دەمالىستان كەيىن ءوز عيماراتىنا ورالادى.
ال وتكەن ەكى اي ىشىندە ەل باسىنان نەبىر وقيعالاردى وتكىزدى. ايگىلى سپورتشى دەنيس تەن قاراقشىلاردىڭ قولىنان كوز جۇمدى… بالا زورلاپ, ادام ءولتىرۋ فاكتىلەرىنىڭ نەشە ءتۇرى تىركەلدى… «7-20-25» تۇرعىن ءۇي باعدارلاماسى ىسكە قوسىلىپ, ونىڭ قاراپايىم وتباسىلار, اسىرەسە, كوپبالالى جانۇيالار ءۇشىن ازىرشە اسا ءتيىمدى بولماي جاتقانى ەل ىشىندە ايتىلدى… شەت ەلدەردەگى قازاقتاردىڭ تاعدىرىنا قاتىستى جاعدايلار الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى ەلگە تاراتىلدى…
ال ەندى پارلامەنت دەپۋتاتتارى جاز بويى ەل اراسىندا بولعان وقيعالارعا, وزدەرى وتكىزگەن كەزدەسۋ قورىتىندىلارىنا قاراپ, قانداي دا ءبىر شەشىم شىعارىپ, ماسەلە كوتەرە الا ما؟ ءار وقيعانىڭ استارىنا ءۇڭىلىپ, قوعام اۋانىن انىقتاي ما؟ حالىقتىڭ مۇڭىن ۇكىمەتكە جەتكىزىپ, ءتيىستى شارالار قابىلداۋعا تۇرتكى بولا ما؟ سۇراق كوپ, جاۋابىن دەپۋتاتتار ارەكەتى اڭعارتار.
ىسكە ءسات!
