جاقسى ءاننىڭ جالپاق جۇرتقا جەتۋى كەيدە ۇزاق جىلدارعا سوزىلادى. ونى قالىڭ تىڭداۋشىعا جەتكىزە بىلەتىن ءانشى تابىلعانشا كومپوزيتوردىڭ قورجىنىندا جاتىپ قالادى. بەلگىلى كومپوزيتور, قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى احمەديار ەسمۇحانوۆتىڭ «تامشىلار» ءانى تۋرالى وسىنى ايتۋعا بولادى. بۇل شىعارما وتكەن عاسىردىڭ جەتپىسىنشى جىلدارى دۇنيەگە كەلسە دە, توقسانىنشى جىلداردىڭ ورتا تۇسىندا عانا ەل اۋزىنا ىلىكتى. سول كەزەڭدە جاڭادان قۇرىلعان «ابك» توبىنىڭ رەپەرتۋارىنان ورىن الىپ, توپتىڭ تانىلۋىنا سەپ بولدى. اتالمىش انگە تۇسىرىلگەن بەينەكليپ تە ۇجىمنىڭ تانىمالدىعىن ارتتىردى.
«ابك» العان اسۋ
كەيىننەن ۇجىمدى باستاۋشى سەركە سىندى ازامات قىدىرالى بولمانوۆ «ۇلىتاۋ» توبى سياقتى جاڭا جوبالاردى قولعا الىپ, «ابك» قۇرامىنداعى مەدەۋ ارىنباەۆ, ەرلان كوكەەۆ جەكە انشىلەر رەتىندە جۇمىستى جالعاستىردى. مىنە, قازاق ەستراداسىندا وزىندىك ءىز قالدىرعان بۇل توپقا بيىل 20 جىل تولىپ وتىر. وتاندىق مۋزىكا الەمىنە جاڭا لەپ اكەلگەن «ۇلىتاۋ» توبىنىڭ قۇرىلعانىنا دا 15 جىل. وسىعان وراي 6 شىلدە كۇنى «الاۋ» مۇز ايدىنى سارايىندا استانا كۇنى مەرەكەسىنە ارنالعان «ۇلىتاۋ ۇلى» اتتى كونتسەرت وتەدى. وندا كورەرمەندەر سۇيىكتى انشىلەرىمەن قاۋىشىپ, قۇلاققا تانىس اندەر مەن ءالى ەستي قويماعان تۋىندىلاردى تىڭدايدى.
ارىنباەۆ, بولمانوۆ, كوكەەۆ – ءبىرتۇتاس العاندا «ابك» توبىنىڭ انشىلەرىن «ازيا» داۋىسى بايقاۋى تانىستىردى. ۇشەۋىنىڭ دە شىعارماشىلىقتارىنىڭ شارىقتاۋىنا اتالمىش بايقاۋ سەرپىن بەردى دەپ ايتساق, قاتەلەسە قويماسپىز. ماسەلەن, توپ پروديۋسەرى قىدىرالى بولمانوۆ 1991 جىلى بۇل بايقاۋدىڭ ديپلومانتى اتاندى. ونىڭ ساحناعا ەسترادالىق وڭدەۋدە ايتىپ شىققان «سۇگىردىڭ تەرمەسىن» كورەرمەن ءالى ۇمىتپاعان بولار.
جالپى, توپ جەتەكشىسى بۇعان دەيىن گروزنىي قالاسىندا وتكەن بۇكىلوداقتىق ستۋدەنت جاستار بايقاۋىنا (1987 ج), «جىگەر» رەسپۋبليكالىق بايقاۋىنا (1988 ج), دانيا-دا وتكەن «بورنحولم-90» حالىقارالىق بايقاۋعا (1990 ج), ليتۆادا وتكەن «ۆيلنيۋس» حالىقارالىق كونكۋرسىنا (1993 ج) قاتىسىپ, سولاردىڭ بارىنەن لاۋرەات اتاعىن الىپ كەلدى. 1994 جىلى قازاقستان جاستار وداعى سىيلىعىن الدى. «ابك» توبى قۇرىلعاننان كەيىن ءتورت جىل وتكەندە «دارىن» مەملەكەتتىك جاستار سىيلىعىنىڭ يەگەرى اتاندى. بۇعان اتالمىش توپتاعى ونەرى اسەر ەتپەي قويمادى.
ۇشتىك قۇرامىنداعى مەدەۋ ارىنباەۆ پەن ەرلان كوكەەۆ تە توپ قۇرىلماي تۇرعاندا ونەردەن قارا جاياۋ ەمەس ەدى. مەدەۋ ءان جازۋمەن شۇعىلداناتىن (كەيىننەن «ءومىر – وزەن» سىندى شىعارمالارى تىڭدارمان جۇرەگىنە جەتتى دە). ال «ابك» توبىنان كەتكەننەن كەيىن «ك-7» ۇجىمىن قۇرعان ەرلان بولسا, «دوس-مۇقاسان» ۆوكالدى-ينسترۋمەنتالدى ءانسامبلىنىڭ مۋزىكانتى بولاتىن.
«ابك» قۇرىلعاننان سوڭ ءۇش ءانشىنىڭ شىعارماشىلىعى ودان ءارى دامىدى. جاڭا اندەردى جازدىرۋمەن قاتار ەل جاقتا ايتىلاتىن, الايدا, قالىڭ جۇرتقا جەتە قويماعان تاماشا تۋىندىلاردى تانىتتى. مىسالى, «تامشىلار» ءانى اتالمىش تۋىندىنىڭ كومپوزيتورى جانە قىدىرالى بولمانوۆتىڭ ءوزى تۋعان جەزقازعان وڭىرىندە عانا ايتىلاتىن. اقىن سايلاۋحان ناكەنوۆ پەن بەلگىلى كومپوزيتور جاقسىگەلدى سەيىلوۆتىڭ شىعارماشىلىق بىرلەستىگىنەن دۇنيەگە كەلگەن «ۇلىتاۋ» ءانى دە سولاي. مىنە, «ابك» توبى وسى اندەردى جۇرتقا جەتكىزە ءبىلدى. توپتىڭ رەپەرتۋارىنداعى اسا كورنەكتى اقىن فاريزا وڭعارسىنوۆانىڭ ولەڭىنە جازىلعان «اۋىلىمدى ساعىندىم» ءانى دە حالىقتىڭ سۇيىكتى انىنە اينالدى. اسىرەسە, وسى انگە بەينەكليپ وتە ءساتتى ءتۇسىرىلدى. كليپتە كورىنەتىن بالالاردىڭ انشىلەرگە قاتتى ۇقساستىعىمەن دە, تاڭدالعان تاقىرىپتىڭ ۇلتىمىزدىڭ جۇرەگىنە جاقىندىعىمەن دە بۇل تۋىندى حالىقتىڭ ەسىندە قالدى.
ۇتىمدى ۇلتتىق جوبا
جالپى, قىدىرالى بولمانوۆتىڭ جوبالارىنىڭ بارلىعى دا ۇلتتىق سيپاتىمەن ەرەكشەلەنەدى. ماسەلەن, سكريپكا مەن گيتاراعا دومبىرانى قوسىپ, قازاق مۋزىكاسىنىڭ قۇدىرەتىن ايداي الەمگە پاش ەتتى. كۇي اتاسى – قۇرمانعازىنىڭ, ماحامبەتتىڭ, ءداۋلەتكەرەيدىڭ, ءتاتتىمبەتتىڭ, نۇرعيسا تىلەنديەۆتىڭ كۇيلەرىمەن شەكتەلمەي, باح, ۆيۆالدي, پاگانيني سىندى كلاسسيك كومپوزيتورلاردىڭ شىعارمالارىن ەتنو-روك ستيلىندە ورىندايتىن توپ شەتەلدەرگە شىعىپ, ەل ابىرويىن اسقاقتاتتى. اتاپ ايتساق, 2001 جىلى گولليۆۋدتا وتكەن بۇكىلالەمدىك مۋزىكا ورىنداۋشىلارىنىڭ چەمپيوناتىنا قاتىسىپ, باس جۇلدەنى جەڭىپ الدى. تاياۋدا عانا گەرمانياعا بارىپ, ونداعى جۇرتتى تامساندىردى. ماسكەۋدە, لوندوندا جەكە البومدارىن شىعاردى. ەندى استانالىقتار جانە قالا قوناقتارى ەلىمىزدە عانا ەمەس, شەتەلدەردە تانىمال توپتىڭ ونەرىنە قول سوعۋعا مۇمكىندىك الىپ وتىر.
استانا كۇنىنە وراي وتەتىن كونتسەرتكە قازاقتىڭ دارىندى ءانشى قىزى قاراقات ءابىلدينا دا قاتىسادى. ءاۋ باستا ساحناعا قارا دومبىرامەن شىققان ول كەيىننەن ەسترادا الەمىنەن دە وزىنە لايىق ورنىن الدى. باستاپقىدا جۇبايى قىدىرالى بولمانوۆپەن بىرگە جۇپ قۇرىپ, «اياۋلىم» ءانىن ايتىپ شىققان ءانشى ءارى قاراي جەكە ەسترادالىق ءانشى رەتىندە دە تانىلدى. الايدا, دۋەت بولىپ شىرقايتىن اندەرى ونەرسۇيەر جۇرتقا كوبىرەك جاعاتىن سياقتى. ونى انشىلەر وزدەرى دە ءتۇسىنىپ, «ريزامىن ساعان», «حانزادام», «كەزدەسۋ», «سۇيگەندەر جىرلايدى» ت.ب. ەكى داۋىسقا ارنالعان تۋىندىلاردى جازدىردى. اسىرەسە, دۋەت بەلگىلى كومپوزيتور ەسكەندىر حاسانعاليەۆتىڭ «گۇلسەزىم», «اينالايىن» اندەرىن ءساتتى جاڭعىرتتى.
ايتپاقشى, انشىلەر كومپوزيتور كەڭەس دۇيسەكەەۆتىڭ «تەڭەۋ بار ما ساعان؟» ءانىن ورىنداپ, كومپوزيتوردىڭ بەينەسىن وسى شىعارماعا وراي تۇسىرىلگەن بەينەكليپتە دە جارق ەتكىزدى. «بۇل كليپكە العاشقى رەت ءتۇسۋىم بولدى» دەيدى كومپوزيتوردىڭ ءوزى بۇل جونىندە. سونداي-اق, قاراقات «جاڭاارقا ءۆالسى», «اقتوعاي – التىن بەسىگىم» سىندى شىعارمالارعا ەكىنشى ءومىر سىيلاعانداي بولدى. ال, استانادا وتەتىن كونتسەرتتە تىڭدارمان كوپتەن بەرى كۇتىپ جۇرگەن جاڭا اندەردىڭ دە تۇساۋىن كەسپەك.
دارىندى ءانشى استانادا اشىلىپ, بىرنەشە جىلدىڭ كولەمىندە جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقان «قاراقات» مەكتەپ-ستۋدياسىندا جەتكىنشەكتەردى ونەرگە باۋلىپ كەلەدى. ول ءتاربيەلەپ وتىرعان بالالاردىڭ اراسىندا, اسىرەسە, جەتىگەنشىلەر ءانسامبلىنىڭ ونەرى ەرەك. كونتسەرتتە سونىمەن قاتار وسى توپ تا قۇلاق قۇرىشىن قاندىرادى.
بۇعان قوسا, قازىرگى كەزدە حالىقتىڭ سۇيىكتى انشىسىنە اينالعان تورەعالي تورەالى دە «ۇلىتاۋ ۇلى» كونتسەرتىندە ساحناعا شىعادى. «مۋزارت» ءانسامبلى دە بوي كورسەتەدى دەلىنىپ وتىر. ال, كەش تىزگىنىن تانىمال شوۋمەن تۇرسىنبەك قاباتوۆ ۇستاماق. جالپى, قىدىرالى بولمانوۆ باس بولاتىن ءار كونتسەرت ۇلكەن شوۋعا نەگىزدەلىپ ءوتىپ جاتادى. پروديۋسەر دىبىستى, جارىقتى, دەكوراتسيانى ەرەكشە جاساتۋعا تىرىسادى. بۇل جولعى كونتسەرتتەن جاقسى اندەرمەن قاتار, سونداي ەرەكشەلىكتەر كۇتەمىز.
امانعالي قالجانوۆ
