ءوتىپ بارا جاتقان جىل پارلامەنت ءماجىلىسى مەن ءارتۇرلى دەڭگەيدەگى ءماسليحاتتار سايلاۋىمەن ەرەكشەلەندى. بۇل سايلاۋ 19 ناۋرىز كۇنى وتكەنى بەلگىلى. ناتيجەسىندە وتكەن كوكتەمدە استانا قالاسى ءماسليحاتىنىڭ ءVىىى شاقىرىلىم دەپۋتاتتارى جۇمىسقا كىرىستى. مەملەكەتتىك قىزمەتتە تاجىريبەسى مول, وسىنىڭ الدىنداعى ءماسليحاتتىڭ ءVىى شاقىرىلىمىنىڭ حاتشىسى بولعان ەرلان كاناليموۆ ءماسليحات توراعاسى بولىپ سايلاندى. وسى ءVىىى شاقىرىلىم دەپۋتاتتارى جىل بويى بەلسەندى جۇمىس ىستەپ, ەلوردانىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنا, قالاعا قاتىستى ماڭىزدى قۇجاتتاردىڭ قابىلدانۋىنا ۇلكەن ۇلەس قوستى.
سەگىزىنشى شاقىرىلىم مىندەتتەرى
استانا قالاسى ءماسليحاتىنىڭ ءVىىى شاقىرىلىمىنا Amanat پارتياسى, «اق جول» دەموكراتيالىق پارتياسى, «بايتاق» جاسىلدار پارتياسى, «قازاقستان حالىق» پارتياسى پارتيالىق تىزىمدەرى جانە ءبىر مانداتتى سايلاۋ وكرۋگتەرى بويىنشا بارلىعى 34 دەپۋتات سايلاندى. سايلانعان دەپۋتاتتاردىڭ 25-ءى – ەر ازاماتتار, 9-ى ايەلدەر بولدى. ولاردىڭ ورتاشا جاسى 46 جاستى قۇرادى. ەڭ ۇلكەنى 63 جاستا بولسا, ەڭ كىشىسى 22 جاستا بولىپ تىركەلدى.
جاڭا قۇراممەن جۇمىسقا كىرىسكەن قالالىق ءماسليحاتتىڭ بيىلعى ءبىرىنشى سەسسياسىنا استانا اكىمى جەڭىس قاسىمبەك قاتىسىپ, دەپۋتاتتارعا ەلوردانىڭ يگىلىگى ءۇشىن قىزمەتتەرىندە تابىس تىلەدى. بارلىق ماسەلەلەردى, سونىڭ ىشىندە بيۋدجەتتى ناقتىلاۋ, قۇرىلىس, جول-كولىك ينفراقۇرىلىمى مەن ينجەنەرلىك جەلىلەردى دامىتۋ ىستەرىندە جانە دەرەۋ شەشۋدى قاجەت ەتەتىن باسقا دا ماسەلەلەردى بىرلەسىپ شەشۋگە شاقىردى. جىل ىشىندە دە قالا باسشىسى مەن ءماسليحات دەپۋتاتتارى بىرنەشە رەت كەزدەسىپ, قالا تىرشىلىگىندەگى ماڭىزدى ماسەلەلەردى تالقىلادى.
قالالىق ءماسليحاتتىڭ بيىلعى سول العاشقى سەسسياسىندا ءتورت تۇراقتى كوميسسيا قۇرىلىپ, ولاردىڭ توراعالارى سايلاندى. اتاپ ايتقاندا, زاڭدىلىق, قۇقىقتىق ءتارتىپ جانە جۇرتشىلىقپەن جۇمىس جونىندەگى كوميسسيانى ازامات ايتحوجين, بيۋدجەت, ەكونوميكا, ونەركاسىپ جانە كاسىپكەرلىك ماسەلەلەرى جونىندەگى كوميسسيانى كەندەباي ادامبەكوۆ, قۇرىلىس, ەكولوگيا, كولىك جانە تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق ماسەلەلەرى جونىندەگى كوميسسيانى ۆلاديسلاۆ سەرگەەۆ, ال الەۋمەتتىك-مادەني دامۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى كوميسسيانى اسقار سماعۇلوۆ باسقاراتىن بولدى. وسى كوميسسيالاردىڭ وتىرىستارىندا, قالالىق ءماسليحاتتىڭ سەسسيالارىندا, كوپشىلىك تىڭداۋلارىندا وزەكتى ماسەلەلەر قارالدى. بۇعان قوسا, ءماسليحات دەپۋتاتتارى ماڭىزدى نىسانداردى ارالاپ, وندا كوشپەلى وتىرىستاردى وتكىزدى, تاجىريبە الماسۋ ماقساتىندا ەل وڭىرلەرى مەن شەتەلدەرگە باردى.
الەۋمەتتىك سالاعا ەرەكشە قولداۋ
ءتيىستى ءتارتىپ بويىنشا جىل ىشىندە قالا بيۋدجەتى قالالىق ءماسليحاتتا بىرنەشە رەت ناقتىلانادى. دەپۋتاتتار قارجىنىڭ ماڭىزدى جۇمىستارعا ءبولىنۋىن قولدادى. كەيبىر ىستەر قوسىمشا قارجىلاندىرۋدى قاجەت ەتسە, بۇل دا ءماسليحاتتىڭ قولداۋىنسىز قالمادى. سونىڭ ىشىندە الەۋمەتتىك سالاعا ەرەكشە كوڭىل ءبولدى. اتاپ ايتقاندا, مەديتسينا, ءبىلىم ماسەلەلەرىنە, مادەنيەت پەن سپورت مۇقتاجدىقتارىنا قارجى باعىتتالۋىنا اتسالىستى. قالا كوركىنە, تۇرعىنداردىڭ جايلى دەمالىسىنا بەيجاي قاراماي, قالالىق بيۋدجەتتە اۋلالاردى اباتتاندىرۋ مەن كوگالداندىرۋ شىعىندارى كوبەيدى. سونىمەن قاتار قالانى گازداندىرۋ, جىلۋمەن جانە سۋمەن جابدىقتاۋعا قوسىمشا قارجى ءبولىندى.
سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاۋ جانە جاستاردىڭ بوس ۋاقىتىن ۇيىمداستىرۋ, جاستاردىڭ اراسىندا ءسۋيتسيدتىڭ الدىن الۋ ماسەلەلەرى قالالىق ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ نازارىنان تىس قالعان جوق. سونىڭ ىشىندە دەنە شىنىقتىرۋ-ساۋىقتىرۋ كەشەندەرىنىڭ قۇرىلىسى, «ارتسپورت» جوباسىن جۇزەگە اسىرۋ, باسقا دا ماسەلەلەردى تالقىلادى.
بالاباقشالار مەن مەكتەپتەردە تاماقتاندىرۋدى ۇيىمداستىرۋ, بۇل ءبىلىم نىساندارىنىڭ جاعدايى دا دەپۋتاتتاردى تولعاندىردى. ماسەلەن, دەپۋتات كەندەباي ادامبەكوۆ وتىرىستاردىڭ بىرىندە قالانىڭ ءار اۋدانىندا بالاباقشا سالۋدى جوسپارلاۋ قاجەتتىگىن ايتىپ, بالاباقشالارداعى تىلدىك جاعدايدى كوتەردى. ونىڭ ارىپتەسى ءمادينا اجىكەنوۆا جەكە بالاباقشالار ماسەلەسى تۋرالى ايتا كەلە, بىلىكتى تاربيەشىلەردىڭ بولۋ ماڭىزىنا توقتالدى. دەپۋتات ساۋلە ساميدين بالاباقشالاردا بالالاردى تاماقتاندىرۋدا ايىرماشىلىق بارىن, سونى ءبىر جۇيەگە كەلتىرۋدى ۇسىندى.
شەت ايماقتار شەت قالمادى
قالانىڭ شەت ايماقتارىن دامىتۋعا قاتىستى قالالىق ءماسليحاتتا جىل ىشىندە بىرنەشە رەت وتىرىس ءوتتى. سونىڭ ىشىندە قوعامدىق كولىك قاتىناسى, تۇرعىنداردىڭ قاۋىپسىزدىگى, جولدار قۇرىلىسى تالقىلاندى. ناقتى ايتقاندا, «اگروقالاشىق» تۇرعىن الابىنداعى جولدار مەن نوسەر كارىزدەرىنىڭ قۇرىلىسى, باسقا دا تۇرعىن الاپتاردىڭ جاعدايى ءسوز بولدى.
جاقىندا عانا استانا اكىمىنىڭ ورىنباسارى نۇرلان نۇركەنوۆ قالالىق ءماسليحاتتا ەلدى مەكەندەردى دامىتۋ بويىنشا ەسەپ بەردى. ونىڭ ايتۋىنشا, قالانىڭ 2035 جىلعا دەيىنگى باس جوسپارىنا سايكەس ورتا مەرزىمدى جانە ۇزاق مەرزىمدى ۋاقىتقا تۇرعىن الاپتاردى دامىتۋ جوسپارى ازىرلەندى. وعان ەلدى مەكەندەردى گازداندىرۋ, ينجەنەرلىك جەلىلەر مەن جولداردى دامىتۋ جۇمىستارى كىردى.
ايتپاقشى, جىلدىڭ سوڭىندا ءماسليحات دەپۋتاتتارى جاڭا باس جوسپاردى بەكىتتى. سول جيىنعا قاتىسقان قالا اكىمىنىڭ تاعى ءبىر ورىنباسارى ەۆگەني گلوتوۆ قالانىڭ بۇل باستى قۇجاتىن تالقىلاۋعا قالالىق ءماسليحات دەپۋتاتتارىمەن قاتار قالا تۇرعىندارى بەلسەندى قاتىسقانىن اتاپ وتكەن ەدى.
قوعامدىق ءتارتىپ, قۇقىق ماسەلەلەرى, توتەنشە جاعدايلاردىڭ الدىن الۋ جايى دا قالالىق ءماسليحاتتا تالقىلاندى. اتاپ ايتقاندا, ناشاقورلىق پەن ەسىرتكى بيزنەسىنە توسقاۋىل قويۋ ماسەلەسى وتىرىستاردىڭ ءبىرىنىڭ كۇن تارتىبىنە قويىلدى. دەپۋتاتتاردىڭ كومەگىمەن سارىارقا اۋدانى پوليتسيا باسقارماسىنا, جەدەل قيمىلداۋ ارنايى جاساعىنا عيمارات ءبولۋ ماسەلەسى شەشىلدى. توتەنشە جاعدايلار ماسەلەسىن تالقىلاۋ بارىسىندا دەپۋتاتتار پروفيلاكتيكالىق جۇمىستى, اسىرەسە ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا كۇشەيتۋ قاجەتتىلىگىنە توقتالدى. وقۋشىلارعا ءورت دەپولارىنا ەكسكۋرسيالار ۇيىمداستىرۋدىڭ ماڭىزىن ايتتى. ءماسليحات دەپۋتاتتارى اقتوبە قالاسىنا بارىپ, سول قالادا قىسقا مەرزىمدە ءورت ءسوندىرۋ دەپوسىن سالۋ تاجىريبەسىمەن تانىستى.
ەلوردا تۇرعىندارىنىڭ قارقىندى ارتۋىنا بايلانىستى قالانى جىلۋمەن جانە سۋمەن, ەلەكترقۋاتىمەن جابدىقتاۋ وتە وزەكتى. ءماسليحات دەپۋتاتتارى بۇل ماسەلەلەردى دە تالقىلاپ, جاڭادان سالىنعان گاز قازاندىقتارىمەن تانىستى.
قازىرگى جاڭا تەحنولوگيالار زامانىندا كوشتەن قالماۋ ماڭىزدى. جاڭا تەحنولوگيالار حالىقتىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتىپ, ءومىرىن جەڭىلدەتەدى دەسەك, ونىڭ ماڭىزى ودان سايىن ارتا تۇسەدى. ءماسليحات دەپۋتاتتارى بەينەباقىلاۋ جۇيەسى, ينتەرنەت جانە ۇيالى بايلانىس جاعدايىن دا تالقىلادى. ەلوردادا مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك ارىپتەستىك بويىنشا جوبالار جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. بۇل ماسەلە دە دەپۋتاتتاردىڭ تالقىلاۋىنان ءوتتى.
قوعامدىق كولىك ماسەلەسى دە – ەلوردانىڭ اسا ماڭىزدى ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى. بيىل استانا ءماسليحاتىنىڭ قولداۋىمەن 400 جاڭا اۆتوبۋس ساتىپ الۋ تۋرالى شەشىم قابىلدانىپ, جاڭادان اۆتوبۋس باعدارلارى جىبەرىلىپ, كەيبىر باعدارلار ۇزارتىلدى.
الەۋمەتتىك قولداۋ جايىنا كەلسەك, ءماسليحات دەپۋتاتتارى جەرگىلىكتى وكىلدى ورگاندارىنىڭ 1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسىنا قاتىسۋشىلارعا بىرجولعى تولەم سوماسىن 2,5 اەك-تەن (8 625 تەڭگە) 60 اەك-كە (207 000) دەيىن ۇلعايتۋ تۋرالى شەشىمىن ءبىراۋىزدان قولدادى. تولەمدەردىڭ جالپى سوماسى 12,8 ملن تەڭگەنى قۇراپ, 2023 جىلى الەۋمەتتىك كومەك سوماسى ۇلعايدى. بۇعان قوسا, باسقا مەملەكەتتەر اۋماعىندا بولعان سوعىس قيمىلدارىنىڭ ارداگەرلەرىنە جانە ۇلى وتان سوعىسى ارداگەرلەرىنە تەڭەستىرىلگەن ارداگەرلەرگە كوممۋنالدىق قىزمەتتەرگە اقى تولەۋگە كومەك مولشەرى 2,4 اەك-تەن 4,5 اەك-كە دەيىن ۇلعايتىلدى. اۋعانستاننان اسكەرلەردى شىعارۋ كۇنىنە جانە چەرنوبىل اتوم ەلەكتر ستانتسياسىنداعى اپات سالدارىنان زارداپ شەككەندەرگە تولەم مولشەرى 35 اەك-تەن (120 750 تگ) 45 اەك-كە (155 250 تگ) دەيىن كوبەيتىلدى.
وسال توپتى قولداۋ جالعاسادى
استانا ءماسليحاتىنىڭ توراعاسى ەرلان كاناليموۆتىڭ ايتۋىنشا, ءماسليحات بەكىتكەن حالىقتىڭ الەۋمەتتىك وسال توپتارى ساناتىنداعى وتباسىلارعا گازعا قوسىلۋعا ماتەريالدىق كومەك (وتەماقى) بەرۋ قىزمەتى ناتيجەلەر بەرۋدە. تۇرعىن ءۇي الاپتارىنىڭ كوپتەگەن تۇرعىندارى وسىنداي قولداۋعا يە بولدى. بيىل ەلوردادا جەكە تۇرعىن ۇيلەردى گازعا قوسۋ بويىنشا شىعىنداردى وتەۋ قىزمەتىن 405 وتباسى پايدالاندى. قازىر تۇرعىن ۇيلەردى گازداندىرۋعا بىرجولعى الەۋمەتتىك كومەك 130 اەك نەمەسە 413 400 تەڭگەنى قۇرايدى. سونداي-اق استانالىق ءماسليحات جەرگىلىكتى وكىلدى ورگانداردىڭ شيپاجايلاردىڭ سانىن 5-كە دەيىن ۇلعايتۋ جونىندەگى شەشىمىن بەكىتتى. بۇرىن 1 عانا شيپاجاي ەدى. وسى ەمدەۋ-ساۋىقتىرۋ مەكەمەلەرىندە استانالىق زەينەتكەرلەر جانە باسقا مەملەكەتتەردىڭ اۋماعىندا سوعىس قيمىلدارى مەن چەرنوبىل اەس-ىندە اپاتتىڭ سالدارىن جويۋعا قاتىسقان ازاماتتارعا مەملەكەت ساناتوري-كۋرورتتىق ەمنىڭ 75 پايىزىن تولەيدى.
بيىل استانا ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتتارى تۇركيا مەن گەرمانياعا رەسمي ساپارمەن بارىپ, بىرقاتار ماڭىزدى كەزدەسۋلەر وتكىزدى. سول ەلدەردەگى وزىق تاجىريبەمەن تانىستى. ەندى استانا مەن بەرلين باۋىرلاس قالالارعا اينالۋى مۇمكىن. كەزدەسۋدىڭ بىرىندە بۇل تۋرالى ءسوز بولدى.
تاياۋدا ءماسليحات دەپۋتاتتارى استانانىڭ 2024-2026 جىلدارعا ارنالعان بيۋدجەتىن ءبىراۋىزدان قابىلدادى. ءۇش جىلدىق بيۋدجەت الەۋمەتتىك باعدارلانعان, وندا قالا دامۋىنىڭ بارلىق ماسەلەلەرى ەسكەرىلگەن. بيىل ءماسليحات دەپۋتاتتارى شىعىستاردىڭ باسىم باعىتتارىن ەسكەرە وتىرىپ, العاش رەت بالاباقشالار, الەۋمەتتىك تۇرعىن ۇيلەر, ەمحانالار, وقۋشىلار سارايلارى بويىنشا قۇرىلىستى اياقتاۋعا قارجىلاندىرۋدى ءبولۋ بويىنشا ءتيىمدى ۇسىنىستار ازىرلەدى.
بۇگىن قالالىق ءماسليحاتتىڭ كەزەكتەن تىس سەسسياسى وتەدى. وندا بىرقاتار ماسەلەلەر تالقىلانادى. ال جالپى العاندا جىلدى جەمىستى قورىتىندىلاپ وتىرعان ورگاننىڭ كەلەسى جىلعا دا جوسپارلارى كوپ.
