Säule JANPEIISOVA, QR eŋbek sıŋırgen qairatkerı: DÄSTÜRLI ÖNER – ǦASYRLAR ELEGINEN ÖTKEN MŪRA

– Sälemetsız be? Menıŋ bılgım keletını, sızge änşılık öner kımnen daryǧan?
Jūldyz ÄLIBAVA, medbike

– Önerdıŋ özı tekke bailanysty ekenı anyq. Qazaqta qyzdy tegıne qarap alatyny sodan bolsa kerek. Maǧan öner naǧaşylarymnan da­ryǧan siiaqty. Äkem de önerden qūralaqan emes. Mektepte 40 jyl ädebiet pänınen sa­baq berdı. Sözge şeşen, oiy ūşqyr. Men äkem­men maqtanamyn. Anam ömırden erte ozdy.

– Qazaqtyŋ dästürlı muzyka önerın öz halqymyzdan görı, batys älemı, europalyq tyŋ­darmandar joǧary baǧalaityn siiaqty. Sızdıŋşe qalai?
Äspet JŪMAŞKE, mūǧalım

– Men būl turaly būryn da gazet betınde aitkanmyn. Qazaqtyŋ önerın qazaqtan artyq eşkım tüsınbeidı. Şeteldıkter  onyŋ ışınde evropalyqtar qazaq muzykasyna ülken qyzyǧuşylyqpen qaraidy, sebebı, qazaq muzykasy men evropa muzykasynyŋ aiyrmasy ülken. Qazaq muzykasynyŋ özıne ǧana tän metro-ritmikasy bar, oryndauşylyqta da basqa halyqtarǧa ūqsamaityn özındık mänerı qalyptasqan. Halyq muzykasynyŋ mūnşa mol repertuary qazaqta ǧana saqtalǧan. Sol sebeptı, evropalyqtar bızge qyzyǧa da, qyzǧana da qaraidy. Sol muzykanyŋ qadırıne özımız älı jete almai jürmız ǧoi.

– Būryn aitylǧan, qazır eşkım oryndamai jürgen, joǧalyp bara jatqan änderdı ızdeu tabiǧatyŋyzda bar ma?
Gülnar JETPISOVA, jurnalist

– Ärine, repertuaryn tolyq­tyryp otyrmaityn änşı – änşı emes. Menıŋ repertuarymda 500-den asa än bar, alǧaşqy 2 jyl­­dyq estrada-sirk önerı studiiasyn bı­tır­gende 150-dei ǧana än üirenıp şyq­qan­myn. Jaqynda Tarazǧa Elbasy keldı, men «Häläulım» dei­tın ändı oryndadym. Ol kısı «Būl än senıŋ repertuaryŋda bū­ryn joq edı ǧoi»,– dedı. Men būl ändı re­per­­tua­ryma Nūraǧaŋ ke­ler­­den ekı kün būryn ǧana qosqan bo­latynmyn. Prezident tap­syr­ma­symen «Mädeni mūra» baǧdar­lamasy aiasynda «Qazaqtyŋ dästürlı 1000 änı» antologiiasyn daiyndau­şylardyŋ bırımın. Ol ülken bastama bolatyn, osy anto­logiia­nyŋ özınde aitylmai ketken qanşama änder bar. Jyraular şyǧarmaşylyǧy telegei-teŋız desek te bolady, būl salada da jasalatyn şarua şaş etekten.

– Şäkırtterıŋız jaily aitsaŋyz.
Gülzat MŪRATHANQYZY, magistrant

– Ömırımnıŋ 25 jyly ūstaz­dyqpen öttı, şäkırtterım de barşylyq. Halyqqa tanylǧany bar, elde jürgenderı bar, soŋǧy uaqytta ösıp kele jatqan jastar bar, Qūdaiǧa şükır, eŋbegım eş ketken joq. Būrynyraqta oqytqan keibır şäkırtterımdı özım ūmytyp qalǧandarym da bar, el ışınde kezdesıp qalǧanda aityp jatady, «sızdıŋ şäkırtıŋızbın» dep, kerısınşe menen oqyǧanyn ūmytyp ketkender de kezdesıp qalady, ara-tūra. Jaqynda Taraz qalasyna qyzmet babymen auystym, Men keterde şäkırtterım qimai, keibıreulerı jylap qaldy. Qonservatoriiada oqyp jürgen şäkırtterımnıŋ bärın jinap alyp: «Öner – tübı joq tereŋ teŋız, teŋızde tek jüze alatyndar ǧana jüre alady. Qolynan ūstap, qoltyǧynan demep jürgen adam eşuaqytta özdıgınen jüzudı üirene almaidy. Men senderdı teŋızdıŋ aidynyna alyp şyqtym, ary qarai özderıŋ jüzıŋder», – dep aittym. Mümkın mūnym tym qattylau aitylǧan şyǧar, bıraq sahnada talanttardyŋ maŋdaiynan sipaityndar sirek bolady. Sol sebeptı, önerde tabanynyŋ bürı barlar ǧana qalady deitınım sodan. Men şäkırtterıme eŋ bırınşı «Adam bolyŋdar, sodan keiın maman bolyŋdar»,– dep jiı eskertemın.

– Dästürlı änderdı oryndauşy retınde sızderdı toi-tomalaqta än şyrqauǧa jiı şaqyra ma?
Ernar QAJYHANŪLY, käsıpker

– «Toi – halyqtyŋ qazynasy» deidı. Sondyqtan, şaqyrǧan jerden qalmauǧa tyrysam, estrada änşılerındei künde toida jürmesek te, önerımdı baǧalaityn köpşılık quanyştarynan qaldyrmaidy.

– Änşılerden kımderdı tyŋdaisyz?
Şärbat  JÜNISOVA,  oqyrman

– Qūdaiǧa şükır, qazır änşı köp, jastar da qaulap ösıp keledı.  Uaqyt elegınen ötkenşe olardy köp­şılık talǧamai tyŋdai beredı. Däs­türlı önerde jürgen änşılerdı, jasy bar, jasamysy bar, bärın tyŋdap jüremın. Bibıgül, Roza, Maq­pal siiaqty qazaqtyŋ bırtuar qyzda­rynyŋ önerın joǧary baǧa­lai­myn. Şetel änşılerın de tyŋdaimyn, orys änşılerınıŋ özınen üirenerımız köp dep oilaimyn.

– Bügınde änge talǧamsyz qaraityn änşıler köp. Osyǧan toqtau salu üşın ne ısteu kerek?
Jansaia OMARBEKOVA, jurnalist

– Mūnymen Kompozitorlar Odaǧy ainalysu kerek dep oilaimyn. Telearnalar men radiolarda körkemdık keŋes bolu kerek. Än sūryptaudan ötu kerek. Būl, ärine, oŋai jūmys emes, kezınde keŋes däuırınde änderdı äbden sūryptaudan ötkızıp baryp beretın efirge. Qazır ekınıŋ bırı – kompozitor, ekınıŋ bırı – aqyn. «Ännıŋ de estısı bar, eserı bar» dep Abai atamyz aitqandai, bügınde estı än qaisy, essız än qaisy ekenın halyq ajyrata almai qaldy. Sebebı, änderın är jerge tyqpalap jüretın pysyqailar köp, kerısınşe el ışınde eleusız ǧana qoŋyr tırlık keşıp jürgen talanttar qanşama!

– Dästürlı ändı öŋdep, estrada janrynda oryndap jürgender de köbeidı. Būǧan sız qalai qaraisyz?            
Ainūr ǦABDOLLA, ädısker

– Dästürlı öner ǧasyrlar elegınen ötken halqymyzdyŋ asyl mūrasy. Ony közdıŋ qaraşyǧyndai saqtauymyz kerek, bıraq ol bır orynda tūrmauy kerek. Öner damymasa, el öspeidı. Keşegı keŋes däuırınde halyq muzykasyn damytu üşın qanşama küş-jıger jūmsaldy, orkestrler qūryldy, horlar, ansamblder, tıptı, qazaq opera önerı osy dästürlı  muzyka aiasynda qalyptasyp, damydy. Bıraq ol önerdı damytuǧa qazaqtyŋ ǧana emes, şeteldıŋ oqyǧan ziialylary atsalysty. Qazır estrada janrynda jürgenderdıŋ köbısı ne oqymaǧan, ne qazaq muzykasynyŋ isı mūryndaryna barmaityn muzykanttar. Olar qazaqtyŋ dästürlı muzykasynyŋ keremet qūdıretın sezedı, bıraq ony jaŋaşa baǧytta damytuǧa kelgende ızdenısterı jetpei jatqan siiaqty. Qazaqtyŋ dästürlı önerınıŋ ärkımge bır jalynan ūstatpai asaulyq tanytyp jürgenı de sodan bolar.

– Halyq änderıne klip tüsıru oiyŋyzda bar ma?
Jaidarlym SÄRSENBEKOVA, jurnalist

– Būl bır tamaşa ideia. Bır kezderı «Habar»  arnasynda Saǧatbek Qaliev tüsırgen «Ama­nat» deitın baǧdarlama boldy, sondai dünie­ler qazır de qajet-aq. Negızı oiymda bar, bıraq qaşan ıske asatynyn aita almaimyn.

– Qazır nemen ainalysyp jatyrsyz? El­ordasy Astanaǧa köşıp kelgıŋız kelmei me?
Tolǧanai ÄLIMBAEVA, magistrant

– Joǧaryda aityp kettım, bügınde Taraz qalasynda tūryp jatyrmyn, 3 aidan asty, Jambyl oblystyq filarmoniiasynyŋ direktory qyzmetındemın. Oblys äkımı Qanat Bozymbaevtyŋ şaqyruymen tuǧan jerıme qyzmet etuge keldım. 2000-2004 jyldar araly­ǧynda Atyrauda qyzmet ettım, sol kezde Elbasy şaqyrǧan edı Astanaǧa, bıraq qatelık jasaǧanymdy keş tüsındım. Ol kezde qazaqtyŋ batys aimaǧyndaǧy önerdı köteru üşın, sol kezdegı oblys äkımı İmanǧali Tasmaǧanbetovtıŋ arnaiy şaqyrtuymen bırneşe öner adamdary barǧan edık. Atyraudan halyqtyq muzyka akademiiasyn aşu jospary boldy, sol jospardy aiaqtamai tas­tap ketudı jön sanamadym. Jambyl jerınde de önerde qordalanyp qalǧan problemalar jetkılıktı eken, qazır soǧan bılek sybanyp kırısıp jatyrmyn.

– Otbasylyq ömırıŋız turaly aitsaŋyz.
Janna İBRAEVA, student

– Otbasynda segız aǧaiyndymyz, men üşınşı qyzbyn. Barlyǧy üilı-barandy. Özımnıŋ bır qyzym bar, aty – Quanyş. Respublikalyq K.Baiseiıtova atyndaǧy daryndy balalar mektebınde skripka aspaby boiynşa oqidy, biyl 9-synypty bıtırdı.

Äzırlegen
Erkejan KÖPTILEUQYZY