Zaŋ ǧylymy ädebietterınde «alaiaqtyq» ūǧymyn erekşe atap ötedı.
Alaiaqtyq – qoǧam üşın qauıptı. Öitkenı, aldau nemese senımge qiianat jasaudyŋ kesırınen azamattarǧa, ūiymdarǧa, memleketke ziian keltırıledı.
Kündelıktı ömırde alaiaqtyq basqa qylmystarǧa qaraǧanda köp kezdespeidı. Alaida, bügıngı taŋda osy qylmys türı kün saiyn ösıp kele jatqanyn aita ketu kerek.
Alaiaqtyq äreketterın erkek te, äiel de, eresek te, kämeletke tolmaǧan da jasauy mümkın. Öitkenı, mūndai ädetke köp jaǧdaida paidakünemdık itermeleidı. Ökınıştısı, aldau men jalǧan mälımet aitu soŋǧy kezde jan qinamaityn äreketke ainalǧan.
Naqty derekterge süiensek, aǧymdaǧy jyldyŋ toǧyz aiynda Astana qalasynda 3525 (3486) alaiaqtyq qylmys tırkelgen. Būl ötken jylǧy körsetkışpen salystyrǧanda 1,1 paiyzǧa artyq. Osydan-aq osy qylmys türınıŋ bır jyldyŋ özınde bırşama öskenın köruge bolady.
Alaida, qūqyq qorǧau oryndary da qol qusyryp otyrǧan joq. Ötken jyly alaiaqtyqpen auyr qylmys jasaǧandardyŋ 60,3%-y qūryqqa tüskenın aituymyz kerek. Biyl da osy taqylettes aşylǧan qylmystardyŋ üles salmaǧy äzırge 13,7% bolyp otyr.
Mysalǧa, Astana qalasy IID-nıŋ TB-men M.Salhodjaevanyŋ «ADM-2009» JŞS-ınde jūmys jasaidy degen jalǧan anyqtama arqyly Astana qalasynyŋ bankterınen («Alians bank», «Temır bank», «ATF bankterı» jäne t.b.) bırneşe ret ırı mölşerde nesie aluyna qatysty qylmystyq ıs tergeuı aiaqtaldy.
Jalpy, saraptau, taldau barysynda alaiaqtyq jäbırlenuşınıŋ tanityn, jaqyn jürgen adamdary tarapynan jasalǧan ärı ol jönınde der kezınde habarlanǧan jaǧdaida, qylmysty ızın suytpai aşuǧa bolatyny däleldenıp otyr.
Aita keter bır jäit, alaiaqtyq äreketı qylmystyq ortada «elitalyq» bolyp sanalady. Sebebı, ol ärkımnıŋ qolynan kele bermeidı. Alaiaqtyqqa belgılı bır deŋgeide aqyl-oiy jetık, qabılettı, ikemdı adamdar ǧana bara alady. Ökınıştısı, osyndai erekşe qasietterge ie qylmyskerler bas bostandyǧynan aiyru oryndaryna da öte sirek tüsedı.
Sondyqtan da, azamattardyŋ qai-qaisysy da alaiaqtyŋ arbauyna tüsıp, aldanyp qalmauy üşın meilınşe saq bolǧany abzal.
Ruslan ÄITIMOV,
Astana qalasy prokuraturasynyŋ 3-basqarma prokurory, kışı ädılet keŋesşısı
