Elbasy «Äleumettik-ekonomikalyq jaŋǧyrtu – Qazaqstan damuynyŋ basty baǧyty» atty öziniŋ halyqqa arnaǧan biylǧy Joldauynda kürdeli mäselege ainalǧan jūmyssyzdyqtyŋ aldyn aluda industriialyq-innovasiialyq damu şeŋberindegi jobalardyŋ äleumettik maŋyzyna airyqşa män berdi.
Jūmyssyzdyqty tolyqtai auyzdyqtau mümkin emes. Damyǧan batys elderiniŋ özinde jūmysqa degen sūranys artqan. Al bizdiŋ elde būl jait toqsanynşy jyldardyŋ belortasynan bastalsa, qazir äleumettik qiynşylyqtyŋ zardabyn, jasyratyny joq, halqymyzdyŋ edäuir böligi tartyp otyr.
Köpşilikke mälim, 2011 jyldyŋ 1 şildesinen bastap Qazaqstannyŋ barlyq aimaǧynda Memleket basşysynyŋ tapsyrmasyna sai «Jūmyspen qamtu –2020» baǧdarlamasy qolǧa alyndy. Ötken jyldyŋ qorytyndysy boiynşa, atalmyş baǧdarlamaǧa qatysuşy – 56 myŋ adam. Köpşilik baǧdarlama tek halyqty jūmyspen qamtamasyz etedi degen tar tüsinikten aulaq bolǧany dūrys. Mūnda jūmys mäselesimen qatar, qazirgi zamanǧa sai mamandyq ielerin qaita daiarlau, jūmysqa ikemdeu, biliktilikterin arttyru syndy birneşe baǧyt qarastyrylǧan. Taǧy bir erekşe aita ketetin jait, ekonomikalyq äleueti tömen öŋirlerden azamattardyŋ öz erkimen ekonomikalyq belsendi ortalyqtarǧa köşui baiqalady. Qonys audaruǧa şeşim qabyldaǧan qazaqstandyqtar üşin qazir «Jūmyspen qamtu – 2020» baǧdarlamasy boiynşa 10 aimaqta 847 jer üi men 64 köp-päterli tūrǧyn üi salynuda.
Ekonomikadaǧy qiyndyqtar halyqtyŋ tūrmys deŋgeiine teris äserin tigizbei qoimaidy. Mūny biz älem elderiniŋ täjiribelerinen körip otyrmyz. Älemdegi şikizatqa sūranys azaiǧandyǧynan, bizdegi tau-ken käsiporyndarynyŋ keibiri jūmys qarqynyn azaituǧa mäjbür boldy jäne būl jaǧdai jūmyssyzdyqtyŋ ösuine alyp keldi. Şaǧyn jäne orta biznestiŋ auqymy azaiǧandyqtan, memleket köleminde ortaşa jalaqy deŋgeii birşama tömendegeni belgili. Sondyqtan halyqty eŋbekpen qamtu Ükimet jūmysynyŋ basym baǧyty bolyp otyr. Qazir elde jūmyssyzdyq deŋgeiiniŋ ösuine jol bermei, jaŋa jūmys oryndaryn aşu jüieli qolǧa alynǧan. Qazaqstan Respublikasynyŋ Ministrler kabineti qabyldaǧan şaralar arqasynda jūmyssyzdyq deŋgeii 2007 jylǧy 7,3 paiyz körsetkişpen salystyrǧanda 2011 jyldyŋ jeltoqsanynda 5,4 paiyzdy qūraǧan. Boljam boiynşa, 2012 jyly Jūmyspen qamtu baǧdarlamasyna 100 myŋnan astam qazaqstandyq qatysady. Sonymen qatar, 2009-2010 jyldary respublikada «Jol kartasy» dep atalǧan aimaqtyq jūmyspen qamtu jäne kadrlardy qaita oqytu strategiiasy jüzege asyryldy.
Degenmen eldegi jūmyssyzdyq körsetkişi 5,4 paiyz dep otyrsaq ta, būl jerde tüsiniksiz jait köp. Būl – memlekettik organdarda tirkelgen körsetkiş. Iаǧni, jūmysy bar degenderdiŋ üşten biri – özin-özi jūmyspen qamtyp otyrǧandar. Mūndaǧy basty mäsele olardyŋ tabysy qandai? Ol bir otbasyn nemese öziniŋ jeke basynyŋ kerek-jaraǧyn tolyqtai qamtamasyz ete ala ma? Būl oraida «Jūmyspen qamtu – 2020» baǧdar-lamasynyŋ erekşeligin atap ötu qajet. Būǧan deiingi jūmyssyzdyqtyŋ aldyn alu baǧdarlamalary mūndai mäselelerge män bere alǧan joq. Iаǧni atalmyş baǧdarlama aiasynda ekonomikalyq äleuet özegi jūmyssyzdyq jaiy jan-jaqty zerttelip otyr.
QR Eŋbek jäne halyqty äleumettik qorǧau ministri Gülşara Äbdihalyqovanyŋ aituynşa, eldiŋ qai öŋirinde de qazir käsibi oqytu jüieli jürgizilip keledi. Mäselen, ötken jyly osy baǧytta respublika köleminde käsibi oqytudan 69,2 myŋ adam ötken. Olardyŋ 43,9 myŋy käsibi daiarlyqtan ötse, qaita daiarlauǧa 21,5 myŋy qatysqan. 3,9 myŋ adam öz biliktilikterin arttyrǧan. Al Astanada būl baǧytta aǧymdaǧy jyly 1733 adam oqytylady dep josparlansa, 2012 jyldyŋ 25 aqpanyndaǧy jaǧdai boiynşa 66 adam oquǧa kirisken.
Jalpy, elordada atalmyş baǧdarlama üş baǧytta jüzege asyrylyp otyr. Onyŋ alǧaşqysyna biz joǧaryda toqtalyp öttik. Ekinşiden, «Jūmyspen qamtu – 2020» baǧdarlamasy boiynşa Astanada jastar täji-ribesin ūiymdastyruǧa respublikalyq biudjetten 55,7 mln teŋge bölingen. Sonymen qatar, üşinşi baǧytta eŋbek resurstarynyŋ ūtqyrlyǧyn arttyru şaralarynyŋ aiasynda jūmyssyz, tūrmysy tömen jäne öz-özderin jūmyspen qamtyp otyrǧan azamattardyŋ qatarynan 108 otbasyn qonys audartu üşin köppäterli tūrǧyn üidiŋ qūrylysy josparlanyp otyrǧany jöninde de Astana qalasynyŋ «Jūmyspen qamtu ortalyǧy» mekemesi mälimdeidi.
Serikgül SŪLTANQAJY
