Ötken jyly alǧaş ret jeke tūrǧynjaida tūratyn zeinetkerler men mügedekterge äleumettık kömek retınde otyn satyp aluǧa 5 AEK (2012 jyly – 12 944) aqşalai kömek berıle bastady. Qarjynyŋ kölemı köp bolmaǧanymen, zeinettegı adamdardyŋ tūrmysyna sep bolary sözsız. Būdan bölek, ömırı qiyn jaǧdaiǧa tap bolǧan otbasylarǧa da 65 AEK (2012 jyly – 102170 teŋge) kömek qarastyrylǧan.
Erekşe atap ötetın mäsele, bızde basqa elderdegıdei Ūly Otan soǧysynyŋ ardagerlerı men olarǧa teŋestırılgen azamattardy, elge eŋbek sıŋırgen zeinetkerlerdı kütıp baǧuǧa erekşe köŋıl bölınedı. Onyŋ ışınde ardagerler men zeinetkerlerdı därı-därmekpen qamtamasyz etu jūmysy jaqsy jolǧa qoiylǧan. Bügınde bızdıŋ basqarma olardy tiıstı därı-därmekpen uaqytyly qamtamasyz etu üşın būl jūmysty Densaulyq saqtau basqarmasyna tapsyryp jatyr.
Äŋgıme basynda aitqanymdai, bızdıŋ elde mügedekter memleket qamqorlyǧyna alynǧan. Elordada būl baǧytta arnaiy baǧdarlama qabyldanyp, soǧan säikes jūmys ıstelıp jatyr. Mäselen, mügedekterdı oŋaltu baǧdarlamasy boiynşa olar arba, protezdy-ortopediialyq zattarmen, tiflotehnikalyq jäne surdotehnikalyq jabdyqtarmen, mındettı gigienalyq zattarmen qamtamasyz etıledı. Sonymen bırge, sanatorlyq-kurorttyq emdeuge joldama alyp, jeke kömekşınıŋ qyzmetıne jügıne alady.
Taǧy bır aita ketetın jait, elordada kembaǧal jandardy tasityn arnaiy qyzmet türı bar. Bas qalamyzda ondai qyzmet türı, iaǧni, invataksi osydan ekı jyl būryn aşyldy. Memlekettık tapsyrys negızınde jūmys ısteitın tasymaldauşynyŋ 5 kölıgı ai saiyn 160-qa juyq adamǧa qyzmet körsetedı.
2012-2018 jyldarǧa arnalǧan Astana qalasyndaǧy mügedekterdıŋ ömırın jaqsartuǧa baǧyttalǧan şaralardyŋ alǧaşqy kezeŋınıŋ jospary bekıtıldı. Ol 2012-2013 jyldar aralyǧyndaǧy ıs-qimyldardyŋ baǧdarlamasyn qamtidy. Osy arada atalmyş jospardy jüzege asyru maqsatynda qala äkımınıŋ orynbasary Aida Balaevanyŋ jetekşılıgımen äkımdık janynan üilestıru keŋesınıŋ qūrylǧanyn aita ketken jön. Bızdıŋ halyq qaşan da qoǧamdaǧy qoldauǧa zäru adamdarǧa qol ūşyn berıp, jarymjan jandardyŋ köŋılıne medeu bolyp otyrǧan. Mūny aityp otyrǧanym, qalada tap osy mäselege kelgende aianyp qalmai, nätijelı jūmys ıstep jatqan ūiymdar bar. Memlekettık äleumettık tapsyrys negızınde ükımettık emes ūiymdar da mügedekterge kömektesude barynşa jūmys ıstep jatyr.
Ekı qolǧa bır kürek tabu – osy künı äleumettı tolǧandyrǧan nömırı bırınşı mäsele. Būl rette halyqty jūmyspen qamtu – memlekettık maŋyzdy saiasattyŋ bırı boluy zaŋdy. Memlekettık deŋgeidegı mäsele bolǧandyqtan arnaiy «Jūmyspen qamtu-2020» baǧdarlamasy qabyldanǧanyn bügınde eŋbektegen baladan eŋkeigen qariiaǧa deiın bıledı. 2020 jylǧa deiıngı baǧdarlamanyŋ dıttegenı – jūmyssyz bos jürgen azamattardy eŋbekke beiımdep, jūmysqa ornalastyru. Soŋǧy ekı jylda «Jol kartasynyŋ» şarapatyn körgen azamattar az emes.
Statistikaǧa süiensek, Astanada 752,3 myŋ tūrǧyn bar. Onyŋ 415,9 myŋy ekonomikalyq belsendı. Qarapaiym tılmen aitsaq, 15 jastan ülken, eŋbekke jaramdy. Būǧan qosa, qaladaǧy jūmyspen qamtylǧan azamattardyŋ sany 391,9 myŋ bolsa, ekonomikalyq belsensızderdıŋ körsetkışı 163,4 myŋdy körsetıp otyr. Negızgı ülestı JOO, kolledj-der men käsıptık liseide oqityn 66 myŋ, zeinettegı 50,7 myŋ adamdar qūrap otyr.
Qazır bızdegı jūmyssyzdardyŋ sany – 24 myŋ. Körsetkış jaǧa ūstatqanymen, jūmyssyzdyq sany 2010 jyly 6,2 paiyzǧa, 2011 jyly 5,8 paiyzǧa, al, 2012 jyldyŋ 1 toqsanynda 5,8 paiyzǧa tömendedı. Onyŋ ışınde jūmyssyz jastardyŋ körsetkışı 2010 jyly 11,2, al, 2011 jyly 9 paiyzǧa jettı. Alyp önerkäsıp oşaqtary men qalyptasqan öndırısı az elorda üşın būl körsetkış köŋılge qonymdy. Būl körsetkışterge tömende körsetılgen jüielı jūmystyŋ nätijesınde qol jetkızdık:
– halyqtyŋ arasyndaǧy jūmyssyzdyqty anyqtau maqsatynda şaralar ūiymdastyru:
– käsıbi oqytuǧa jıberu;
– tūraqty jūmysqa ornalastyru.
Tek ötken jyly 4603 adam tūraqty jūmysqa ornalasty. Bügınde jūmyspen qamtu şaralarynyŋ nätijelı ekenıne halyqtyŋ köz jete bastady. Sebebı, bastapqyda būqara būl baǧdarlamaǧa küdıkpen qaraǧany jasyryn emes. Desek te, naqty ıspen naqty körsetkışke negızdelgen körsetkışten keiın halyqtyŋ senımı serpıle bastady. Sonyŋ bır körsetkışı jūmys sūrap bızdıŋ basqarmaǧa keluı. Mysaly, 2010 jyly – 20552 adam, 2011 jyly – 15 730 adam keldı. Al, biylǧy jyldyŋ basynan berı 6285 adam ekı qolǧa bır kürek sūrap, ötınış bıldırdı.
Älbette, jūmyspen qamtu – tek bızdıŋ moiynymyzdaǧy mäsele emes. Öitkenı, basqa da äleumettık damu baǧdarlamalaryn jüzege asyru – jaŋa jūmys oryndaryn aşuǧa mümkındık beredı. Aita keteiık, eseptık kezeŋde 9208 jaŋa jūmys orny aşyldy. Onyŋ basym bölıgı, iaǧni 60 paiyzǧa juyǧy şaǧyn jäne orta käsıpkerlık salasyna, qalǧany kölık, sauda, qūrylys jäne densaulyq pen bılım salasyna qatysty.
Biyl 17 500 jaŋa jūmys ornyn aşudy közdep otyrmyz. Elbasynyŋ biylǧy Joldauynda erekşe ekpınmen aitylǧan osy – jūmyspen qamtu mäselesı bolǧandyqtan, būl jūmystyŋ barysy jıtı baqylauda. Jalpy, «Jūmyspen qamtu-2020» baǧdarlamasynyŋ alǧaşqy kezeŋı – mamandardy daiarlau jäne jūmysqa ornalasuyna järdemdesu boiynşa jūmystar biyl da qarqynyn bäseŋdetpei jalǧasyn tabady. Naqty aitsaq, 483 adam baǧdarlamanyŋ bırınşı baǧytyna säikes daiarlyqtan ötedı. Tıptı, bügınge deiın 269 adamnyŋ 160 qaita daiarlaudan, al, 109 adam bılıktılıktı arttyru kursynan öttı.
Alma ALTYBAEVA,
Jūmyspen qamtu jäne äleumettık baǧdarlamalar basqarmasynyŋ bastyǧy
