Qanat Tökesbai, Astana qalasy mädeniet basqarmasy basşysynyŋ mındetın atqaruşy:
Alty ai saiyn artqa köz salu – ädetımız. Būl – ısımızge esep beru, şaruamyzdy bır yŋǧailau. Josparly, baǧdarly jūmystyŋ belgısı. Bas şahardyŋ mädenietı men önerın jetıldırıp, tynysyn keŋeitıp, ruhaniiatyn aişyqtap otyrǧan mädeniet basqarmasy basşysynyŋ mındetın atqaruşy Qanat Tökesbaimen de äŋgımemız soŋǧy jarty jyldaǧy atqarǧan jūmystary töŋıregınde örbıdı. Hoş, nätije qandai eken?
– Qanat Saparūly, mädeniet pen öner elordanyŋ auqymdy salasy. Al, ony damytu men jetıldıru özderıŋız basşylyq etetın basqarmaǧa jüktelgen. Aldymen, josparly baǧyttaryŋyz jönınde äŋgımeleseŋız.
– İä, qalanyŋ mädenietı men önerın, ruhaniiatyn jetıldıru, jaŋǧyrtu, damytu ülken jauapkerşılıktı qajet etetını ras. Bız mūnda negızınen üş strategiialyq baǧytty qolǧa alǧanbyz: tarihi-mädeni mūrany saqtau men nasihattau, mädeniet pen önerdegı bäsekelestıktıŋ ösuın qamtamasyz etu jäne elorda tūrǧyndary men qonaqtarynyŋ mädeni ömırın baiytu.
– Endı tarqatyp aitsaq…
– Bırınşı strategiialyq baǧyt aiasynda qaladaǧy 35 tarihi jäne mädeni nysannyŋ barlyǧy da jaŋa ülgıge keltırıldı. 12 arheologiialyq eskertkıştıŋ qorǧau mındettemelerı jaŋa ülgıde bekıtıldı. Atalǧan 47 tarihi, mädeni jäne arheologiialyq eskertkışterge jaŋa ülgıdegı qorǧau taqtaişalary ornatyldy. Osyǧan biudjetten 3503 myŋ teŋge bölındı. Juyrda ǧana, 21 mausym künı qyzmettık mındetın atqaru barysynda qaza tapqan saqşylardyŋ qūrmetıne monument aşyldy. Elordadaǧy mūrajailardyŋ jädıgerlerın jaŋǧyrtu, qalpyna keltıru jūmystary da jalǧasyn tabuda. Aitalyq, «Atameken» Qazaqstan kartasy» etnomemorialdyq keşenındegı 442 nobaidy jaŋaladyq.
– Ekınşı strategiialyq baǧyttaryŋyzdyŋ aiasyndaǧy jūmystar da qyzyqtyrady oqyrmandy.
– Bız būl jolda astanalyq mädeniet pen öner salalarynyŋ qyzmetterın jaqsartuǧa yqpal ettık. Jäi ǧana sandarǧa jügınsek, Memlekettık filarmoniia ärtısterı ötken alty aida 196 konserttık şara ötkızıp ülgerdı, onyŋ 30-y gastroldık konsert (8-ı şetelde).
Jyl basynan berı Qalibek Quanyşbaev atyndaǧy memlekettık akademiialyq Qazaq muzykalyq drama teatrynyŋ ūjymy öz önersüier qauymyna ekı qoiylymyn tanystyrdy: alǧaşqysy – rejisser Nūrlan Jūmaniiazovtyŋ «Kün säulesı tüspegen» spektaklı, ekınşısı – mamyrdyŋ soŋyn ala ūsynylǧan jas rejisser Sailau Qamievtıŋ «Qyz Jıbek» muzykalyq dramasy. Qos qoiylym da körermenınen joǧary baǧasyn aldy.
Jastar teatrynda da ekı qoiylymnyŋ premerasy öttı: Sūltan Raevtyŋ «Mekkege qarai ūzaq jol» men «Kök pen Jerdıŋ arasy». Jyl basynda «Naz» memlekettık bi teatry qoiǧan «Myŋ bır tün» horeografiialyq spektaklı, talaidy tamsandyrǧan Köŋıldı tapqyrlar teatrynyŋ Halyqaralyq äielder künıne orai qoiǧan estradalyq miniatiurasy köptıŋ esınen şyǧa qoiǧan joq älı. Maksim Gorkii atyndaǧy akademiialyq Orys drama teatrynda üş qoiylymnyŋ tūsauy kesıldı. Aitalyq, İştvan Erkennıŋ «Tot, maior i drugie» spektaklı, özımızdıŋ Oralhan Bökeidıŋ «Atau kere» povesı boiynşa qoiylǧan «Soŋǧy qatysu» dramasy, sodan keiın Astana künı qarsaŋynda şymyldyǧyn türgen «Dikar» ispan melodramasy. Qoiylymdar köpşılıktıŋ qyzyǧuşylyǧyn oiatty. Olarǧa belgılı el aǧalary, bırqatar şeneunıkter, Resei, Belarus, Ukraina, Polşa, Vengriia, Litva, Estoniia, Chehiia, Fransiia, İtaliia, İzrail jäne basqa da elderdıŋ ökılderı jäne teatr synşylary kelıp, oŋ pıkırlerın bergen.
Aita keterlıgı, arnauly şyǧarmaşylyq keŋestıŋ jūmysynda joǧarydaǧy öner ūjymdarynyŋ barlyq qoiylymdary, repertuarlyq saiasat mäselelerı qaralady, dekorasiianyŋ eskizderı men spektaklderdıŋ kostiumderı jäne basqa da şyǧarmaşylyq mäseleler talqylanady. Teatrlardy jalpy söiletsek, soŋǧy jartyjyldyqta 563 spektakl, 9 teatrlyq qoiylym qoiyldy, körermender sany – 107 837 adam.
– Qanat Saparūly, ärtısterımızdıŋ qabıletı, talanty, daryny dau tudyra qoimas. Dese de, özge elderdıŋ öner ordalarynda baǧyn synaǧan, mereimızdı asyrǧan maqtanyştarymyz bar ma?
– Älbette, elordalyq öner qairatkerlerı Astanamyzdyŋ mädeni imidjın köterude, abyroiymyzdy aspandatuda aianyp jatqan joq. Mäselen, «TÜRKSOI» halyqaralyq festivalı şeŋberınde «Şalqyma» halyq bi ansamblı Türkiianyŋ Stambūl, Burs, Manisa, Deniz, Balşeker, Adana qalalarynda konsertın berse, mamyrda Ankarada ötken jastar jäne sport merekesıne qatysty. Bızdıŋ körkemönerpazdardyŋ qatysuymen Parijdegı IýNESKO zalynda ırgelı şara öttı. Türlı bairaqty baiqaulardan oza şauyp jürgen örenderımız qanşama!
Äsem Astanamyz da şetel öner qairatkerlerınıŋ än-jyrynan kende emes. Resei halyq ärtısı Denis Masuevtıŋ qoldauymen «Astana Piano Passion» bırınşı halyqaralyq baiqauy, Leonid Agutin, Anjelika Varum jäne «Esperanto» tobynyŋ konsertı, Gruziia ärtısterınıŋ «Suhişvili» keşı, «Kongress-holdaǧy» Ortalyq Aziia järmeŋkesı, Sergei Bezrukovtyŋ «Sirano de Berjerak» spektaklı… Būl tızımdı de jalǧastyra beruge bolady.
– Jaraidy, üşınşı strategiialyq baǧyttaryŋyz jönınde äŋgımeleseŋız.
– Kelesı strategiialyq baǧytymyz – elorda tūrǧyndary men qonaqtarynyŋ mädeni ömırın baiytu maqsatynda da atqarylǧan şarua az emes, köŋıl könşıterlık. Bırşamasyn tarqatyp aitaiyn, qaraǧandylyq suretşı A.Kişkarev «ALJİR» memorialdy-mūrajai keşenınıŋ aumaǧynda ornalasqan küzet mūnarasyna tūtqyn äielderdı kündız-tünı küzetken küzetşı men şynjyrly qabaǧan it müsının äkelıp ornatty. Sonymen qatar, osyndaǧy tergeuşı bölmesınde jauap alyp otyrǧan NKVD qyzmetkerın, aiaǧy edenge timei, biık oryndyqta otyrǧan, qoldary suyqtan üsıp ketken tūtqyn äieldıŋ jäne barak ışınde jūmystan şarşap, şaldyqqan tūtqyn äieldıŋ müsınderın qoidy. Aitpaqşy, mūrajaida Elbasy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ eren eŋbekterıne arnalǧan «Alaş» zalynda «Eŋbegıne qarai – qūrmet!» atty körme ūiymdastyryldy. «Aqmola oblysy» taqyrybynda ötken körmenıŋ de maŋyzdylyǧy zor. Onda ǧasyrlar toǧysynda, qazaq halqy jaŋa zamanǧa bet būrǧan taǧdyrly kezeŋde jüzege asyrylǧan Astananyŋ auysuy el ömırıne tyŋ serpılıs äkelgenı qamtylady.
Memorialdy mūrajai keşenı biylǧy Astana künıne orai «ALJİR» jurnalynyŋ №1 sanyn jaryqqa şyǧardy. Jurnalǧa mūrajaidyŋ ǧylymi-zertteu maqalalary, kuägerler men olardyŋ ūrpaqtarynyŋ estelıkterı engızıldı. Mūndai igı şaralar elordadaǧy barlyq mūrajailarda oryn aluda.
– Ruhaniiatymyzdyŋ ordasy – kıtaphanalar äŋgımemızden tys qalyp barady ǧoi…
– Astana qalasy äkımdıgınıŋ Ortalyqtandyrylǧan kıtaphanalar jüiesıne 23 kıtaphana qaraidy. Onyŋ 16-ı köpşılık kıtaphana, 6-uy balalar kıtaphanasy jäne közı naşar köretın azamattarǧa arnalǧan arnaiy kıtaphana bar. Qai-qaisynyŋ da kıtap qory bai. Barlyq oqu zaldarynda el ömirindegi, qaladaǧy maŋyzdy oqiǧalardy qamtityn «Qazaqstan – 2050» strategiiasy: qalyptasqan memlekettıŋ jaŋa saiasi baǧyty», «Tūlǧalar men qūjattar tarihy» atty körmeler jūmys isteidi. Kitaphanalardyŋ mamandary mūndaǧy qūjattar negızınde oqyrmandar arasynda tüsindirme jūmystaryn jürgızedı.
– Söz soŋynda aldaǧy uaqytta atqarylatyn bırşama şarualarmen tanystyrsaŋyz.
– Aldaǧy uaqytta atqaratyn şarua az emes. Tarihi jäne mädeni mūralardy saqtau maqsatynda jasyl meşıttı qalpyna keltırmekpız. Maksim Gorkii atyndaǧy memlekettık akademiialyq Orys teatryna aǧymdaǧy jöndeu jūmystaryn jürgızemız.
«EXPO – 2017» halyqaralyq körmesıne de ülesımızdı qosu oiymyzda bar, elordanyŋ kelbetın aişyqtau, mädenietı men önerın nasihattau jūmystary jalǧasa beredı.
– Äŋgımeŋızge rahmet!
* Az-kem anyqtama
* * *
Qazırgı zamanǧy öner mūrajaiy soŋǧy jarty jylda elorda tūrǧyndary men qonaqtaryna 422 ekskursiia, 57 därıs jäne osynşa körme ūsyndy. Mūnda 44073 adam ız salyp, tamaşalaǧan.
Säken Seifullin mūrajaiynda 246 ekskursiia, 14 körme ötıp, oǧan 8 392 adam qatysty.
* * *
«Atameken» Qazaqstan kartasy» etno-memorialdyq keşenı 196 ekskursiia, 3 därıs ötkızıp, ekı myŋnan asa adamǧa qyzmet körsetken. «ALJİR» mūrajaiynda 373 ekskursiia, 15 körme ötken, olardy on ekı myŋǧa juyq körermen tamaşalaǧan.
* * *
Memlekettık filarmoniia ärtısterı ötken alty aida 196 konserttık şara ötkızıp ülgerdı, onyŋ 30-y gastroldık konsert (8-ı şetelde).
* * *
Soŋǧy jartyjyldyqta teatrlarda 525 spektakl, 10 teatrlyq qoiylym qoiyldy, körermender sany – 124 144 adam.
Ashat RAIQŪL
