Tuberkulez – tuberkulez taiaqşasynan bolatyn (Koh basillasymen) jūqpaly auru. Tuberkulez köbıne tynys alu joldaryn zaqymdaidy, bıraq ökpeden tys türlerı de kezdesedı. Olar: terı, limfa tüiınderı, süiek, büirek, köz, keude quysy müşelerı, ortalyq nerv jüisı jäne taǧy basqa müşelerdıŋ tuberkulezı. Tuberkulezdı auru adamnan aua-tamşy joly arqyly (söilesu, tüşkıru, jötelu); tuberkulez qozdyrǧyşy bar tükırık pen sılekeimen lastanǧan zattarmen qatynasu kezınde jūqtyruǧa bolady, sebebı Koh basillasy syrtqy ortada belsenlılıgın ūzaq uaqytqa deiın saqtai alady.
Sūiyq qaqyryqta tuberkulez taiaqşasy keptırılgen küide bolsa da, ärtürlı zattarda, kiımderde, kıtaptarda 5-6 aiǧa deiın saqtalady. Är jyl saiyn 24 nauryz künı Düniejüzılık tuberkulezben küres künı atap ötıledı. Tuberkulez mäselesı osy auqytqa deiın elımızde öz özektılıgın joǧaltqan joq. Dert közın aitarlyqtai tömendetuge yqpal etetın eŋ maŋyzdy şara ol, ärine jaŋa tuǧan närestelerge BSJ ekpesın saludan bastalady. Ol tuberkulezdyŋ belsendı spesifikalyq profilaktikasyna jatady. BSJ ekpesı bügıngı taŋda DDŪ rekomendasiiasy boiynşa 173 memleketke ūsynylǧan bırden bır ekpe bolyp tabylady. Ol Qazaqstanda mındettı ūlttyq ekpe küntızbesıne engızılgen. Perzenthanada närestelerge tuǧannan keiın 1-2 künı qarsy körsetkışter bolmasa BSJ ekpesı egıledı. Al revaksinasiia 6 jasta jasalynady. Vaksinany 1919 jyly mikrobiolog A.Kalmet pen veterenar därıger K.Guerin jasaǧan. BSJ vaksinasy alǧaş ret jaŋa tuǧan närestege 1921 jyly engızıldı. Ol tırı, adamdar üşın özınıŋ virulenttılıgın ıs jüzınde joiylǧan tuberkulez mikobakteriiasynyŋ, älsıregen ştammy bolyp tabylady. BSJ vaksinasy aurudy azaituǧa aitarlyqtai äser etedı jäne balalarda tuberkulezdıŋ auyr jalpylanǧan türlerınıŋ damuyn boldyrmaidy. Qazaqstanda ekpemen immundau – balalar arasyndaǧy jūqpaly aurulardyŋ deŋgeiın tömendetetın eŋ tiımdı ädısterdıŋ bırı bolyp tabylady, būl köptegen jyldardyŋ täjıribesımen däläldengen jäne halyqtyŋ epidemiologiialyq qolailylyǧyn qamtamasyz etetın elımızdıŋ memlekettık saiasatynyŋ deŋgeiınde tūr.
Qūrmettı ata-analar! Ärbır bala ekpe alyp, myqty densaulyqpen ömır süruge qūqyly. Sondyqtan dūrys taŋdau jasaŋyzdar!
Ruzanna Janbolatqyzy, №12 Qalalyq emhana SÖS därıgerı
