Jurnalist bolǧan soŋ köşedegı jarnamalardyŋ mazmūnyn baiyrqalap jüremız. Ötkende jūmystan şyǧyp kele jatyp Qorǧanys ministrlıgınıŋ aldyndaǧy aialdamadan www.happychild.kz saitynyŋ bannerıne nazarymyz audy.
Meiırımı meimıldep, balasyn öbıp tūrǧan ananyŋ suretınıŋ tūsyna «Rebenok doljen jit v seme» – «Säbimen şaŋyraqtyŋ sänı kırer!» dep jazyp qoiypty. Osy attas qoǧamdyq qozǧalystyŋ ünjariiasy bolǧan älgı sait qazırgı jetımder üiı men internattardy bırtındep Otbasyn qoldau ortalyqtary retınde qaita qūrylymdaudy jäne jetımdıktıŋ aldyn aludy nasihattaidy. Zertteulerge süiensek, memleket balalar üiı men internattardy ūstauǧa, järdemaqy töleuge, olardyŋ bılım aluy-na, baspanaly boluyna kömektesuge jylyna 24 mlrd teŋgedei qarajat jūmsaidy eken. Al bala jastan otbasy tärbiesın, bauyrlastyqty körıp öspegen bala kämeletke tolǧanda, ömırdıŋ ötelek-tötelegıne beiım bolmaitynyna mysal jetedı. Qazırgı älemdegı üderıske sai balany asyrap aluda, qamqorlyqqa nemese qorǧanşylyqqa (patronat) aluda zaŋda kädımgıdei keŋşılık bar ekenın bıle bermeimız. Ony ırkıltıp tūrǧan mynadai aşyq nasihattyŋ azdyǧy. Qyzyq üşın, sait äkımşılerıne habarlasyp, osy äleumettık jarnama qanşa jerge taralǧanyn sūrap kördık. Mälımetı köŋıl könşıtpedı. Astana men Almatyda tört-bes jerde ǧana ılıngen. Al efirlerden berıletın beinerolikter qaida? Älde memleket būǧan qarjysyn aianyp qaldy ma? Bırlı-jarym qoǧamdyq ūiymdarǧa artyp qoimai, jergılıktı äkımdıkter järdemdesse, bükılhalyqtyq sipat alar ma edı. Syrqat säbilerge kerek qarjynyŋ basy jerde-jerdegı şyny jäşıkterge salynatyn tiyn-tebennen qūralyp jatqanyn köz körıp jür ǧoi. Endeşe, būl ırkılıs, qai ırkılıs?
Osydan säl būrynyraqtaǧy maqalalarymyzda bızde jetım balalardyŋ mälımet bankı joqtyǧyn aitqanbyz. Resei www.usynovite.ru degen saitty äldeqaşan, sonau 2001 jyly aşyp tastaǧan. Izdeuşı-navigatormen kez kelgen oblystaǧy balalar üiınıŋ mälımet bazasyn aqtaryp, özıŋız ızdegen balany jas şamasy, jynysy, şaşy, köz qaraşyǧyna deiın atap-tüstep tauyp alyp, syrttai tanysuyŋyzǧa bolady. Ondai «jetımder jarnamasyn» jasau zaŋǧa tompaq dep būltaqqa salyp bıraz jürdık. Äiteuır, abyroi bolǧanda Arujan Sain deitın janaşyr zamandasymyz qūrǧan «DOM» qoǧamdyq bırlestıgı www.usynovite.kz deitın veb-ökıldıktı aşudyŋ amalyn tauypty. Bıraq, ony jalpaq jūrt bılıp jatyr ma? Özınıŋ aitysyna qaraǧanda, onda elımızdegı balalar üiınıŋ tek 10-15%-nyŋ ǧana mälımetı jinaqtalǧan. Jergılıktı bılım beru basqarmalaryndaǧy qorǧanşylyq organy ärıptestıkke qūlyqsyz körınedı. Sırä, bala asyrap aludyŋ qūjat räsımdemesı üşın qolüzdık aluşylardyŋ mūndaiǧa ıştei qarsylyǧy bar degen boljam tegın emes. Ötırık bolsa, ötımız jarylsyn. Öz tuǧan äpkemızge denı – qary sau säbi tauyp berdık dep jūtqynşaǧyn bülkıldetkender bolǧan. Ünsız ǧana «yrymyn» jasap qūtylypty. Alty ai äurelenıp jürıp, bauyryna tigen baladan kım aiyrylǧysy keledı? Ondai mysal köp. Bıraq «köp tükırse – köl», eger älgındei äleumettık jarnama tasa-qaltarysta qalmai, memleket özı bastamaşy bolsa, kez kelgen BAQ, kez kelgen sait nasihat jaisa, jetımek azaiar ma edı, bır qolymen berıp, bır qolymen tılengender tyiylar ma edı? Halyqtyq baqylau bolmaǧan jerde, kım körıngen hanşa şalqaqtaidy, äitpese. Al anda-sanda syi-siiapat aparyp, bastarynan sipap qaityp, jetımderge baqyt būiyrta almaitynymyz aidan anyq.
Ädılbek JAPAQ,
adikezh87@gmail.com
