MÄŊGILIK ELDI BAQYTQA BASTAǦAN KÜN
2011 jyldyŋ jeltoqsan aiynyŋ 10 jūldyzynda Qazaqstan Respublikasy Parlamentınıŋ Senaty «Qazaqstan Respublikasyndaǧy merekeler turaly» zaŋǧa tolyqtyrular men özgerıster engızu arqyly 1 jeltoqsandy Tūŋǧyş Prezident künı esebınde belgılep, būl kün memlekettık merekeler sanatyna engızılgen edı.
Öz täuelsızdıgınıŋ ekı on jyldyǧynan astam uaqytta egemen el boludy qalyptastyrǧan jäne de qalyptastyryp qana qoimai, tarihtyŋ osy bır asa qysqa merzımınde özın älemge tanyta alǧan memlekettıŋ endıgı tarihynan būl kün, iaǧni, jeltoqsannyŋ bırı oiyp tūryp öz ornyn aluy kerek edı. Solai boldy da! Köne tarihtyŋ älmisaqtan bergı qaǧidalaryna saiar bolsaq, tırşılık jaralǧannan keiıngı bar uaqiǧalardyŋ basynda tūlǧalar tūrǧan. Al endı qazaq elınıŋ ǧasyrlar boiy arman bolǧan täuelsızdıgın jäne soǧan jetu jolynda bırneşe ǧasyrdyŋ jüzdegen jyldarynyŋ qasıretı men zobalaŋyn, tar jol, taiǧaq keşuın basynan ötkergen halyqtyŋ taǧdyryn anyqtap, tūtas bır eldıŋ, düiım bır halyqtyŋ sol täuelsızdıgın özı jariialap, sol täuelsızdıktıŋ kök bairaǧyn öz qolymen tūŋǧyş kötergen Qazaqstan Respublikasynyŋ Prezidentı Nūrsūltan Äbışūly Nazarbaev syndy tarihi tūlǧanyŋ erlıgı men ūlylyǧy qazaq tarihynyŋ ǧana emes, jalpy adamzat balasy tarihynyŋ betterıne altyn ärıptermen jazylyp qoiylǧany bar.
Bız küştı prezidenttık memleket qūru taŋdauyn öte dūrys jasaǧanymyzdy el täuelsızdıgınıŋ är jyldarynyŋ är kezeŋderınde aiqyn sezınıp kele jatyrmyz. Eŋ äuelı «bas-basyna bi boludan» ada tūrdyq, būl elımızdıŋ älemdık daǧdarystardyŋ eŋ bır auyr da syndarly kezeŋderınde tūraqty damuyn qamtamasyz etuge zor yqpalyn tigızdı, älı de tigızıp kele jatyr. Qazaqstandaǧy prezidenttık bilık jüiesı 1990 jylǧy 24 säuırde engızıldı de, 1991 jylǧy 1 jeltoqsanda tūŋǧyş ret prezident sailauy ötkızıldı. Söitıp, bız barşa qazaqstandyqtar öz prezidentımızdı özımız sailap alu qūqymyzdy tūŋǧyş ret jüzege asyryp, elımızdıŋ demokratiialyq qaǧidalarǧa berık ekendıgın älem aldynda taǧy da bır körsetıp bergen edık.
Söitıp, 1 jeltoqsan – tūŋǧyş prezident sailauynda Qazaqstan Respublikasynyŋ Tūŋǧyş Prezidentı Nūrsūltan Äbışūly Nazarbaevtyŋ barşa qazaqstandyqtardyŋ zor senımıne ie bolǧan künı. Tūtas el men halyqtyŋ senımıne ie bolu arqyly Elbasy özıne jüktelgen bar jauapkerşılıktı aiqyn sezıne otyryp, öz elı men halqynyŋ taǧdyryn anyqtauda özınıŋ perzenttık te, prezidenttık te boryşyn adal atqaryp keledı.
«Qazaq elın, qazaq degen ūltty älem eŋ äuelı Nazarbaev esımı, Nazarbaev kelbetı arqyly tanydy. Būl – tarihi aqiqat» degen nemese «Nazarbaev nenı bolsa da elımen bırge kördı, elımen bırge tözdı, elımen bırge jeŋdı!» degen būdan būryn aitqan oilarymyzdy taǧy da bır qaitalaimyz. Elbasynyŋ qazaq elı tarihyndaǧy asa maŋyzdy ornyn qazır de, bolaşaqta da anyqtap tūratyn bır kün qazaq tarihynda boluy kerek edı, sol bır kün 1 jeltoqsan bolyp tarihtyŋ jyldar jylnamasynan oryn aldy.
Bız 1 jeltoqsandy Qazaqstan Respublikasynyŋ Tūŋǧyş Prezidentı Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ qazaq elın Mäŋgılık el etu arman-müddesınıŋ jüzege asyryla bastaǧan künı dep te qasterleuge tiıstımız.
Öitkenı, Mäŋgılık el bolu bügıngı bızdıŋ jäne bızge deiıngı talai bır ǧasyrlar iınındegı «elım-ailap» ötken ata-babalarymyzdyŋ da aŋsar armany men zar tılegı edı. Elbasy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ Mäŋgılık el qūru jönındegı osy oiy men arman-müddesınıŋ tarihi maŋyzdylyǧyn bız tolyq sezıne alyp otyrmyz ba? Elordasy Astana qalasynda «Mäŋgılık el» monumenttı qaqpasy nege tūrǧyzyldy? Qazır ärqaisymyzdy osy bır saualdar oilandyryp, bızdıŋ soǧan qaitarar jauabymyz kökırekte sairap tūruǧa tiıstı. Elbasy arqalaǧan el jügın bırge köterıp, el bırlıgın saqtau arqyly bız özımızdıŋ Mäŋgılık el bola alatyndyǧymyzdy kün saiynǧy ısımızben de, bılım, bılıktılıgımızben, qarym-qabıletımızben de körsete bıler kez qazır. Nūrsūltan Nazarbaev özınıŋ prezidenttık qyzmetınde qazaq elın mäŋgılık el etudıŋ barlyq jaǧdailaryn da, sonyŋ barlyq alǧyşarttaryn da jasap berdı, älı de jasap keledı. Sol Mäŋgılık el boludyŋ bır alǧyşarty sanalatyn «Qazaqstan-2030» strategiiasy – Elbasynyŋ alysty aŋdaǧan, bolaşaqty boljaǧan, keleşekke köregendılıkpen köz tıkken, bügınımızge bel şeşıp, erteŋımızge eŋsemızdı tıktep barar jolymyz.
Bız 1 jeltoqsandy Qazaqstannyŋ Tūŋǧyş Prezidentı Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ qazaq elın älemnıŋ damyǧan 50 elınıŋ qataryna qosuǧa, bäsekege qabılettı boluǧa bastaǧan künı dep te sanaimyz.
Būl Elbasynyŋ baǧzy köşpendılerdıŋ talaily tarihtyŋ qily-qily kezeŋderınıŋ tauqymet qūdyǧynyŋ suyn ışıp, aşyly sortaŋynyŋ kermegın tatqan zobalaŋ jyldardyŋ zaryn tartqan, tarşylyqtan tarylyp tūralaǧan, joqtyqtan aşyǧyp būratylǧan, jazyqsyz jaralanǧan, aiypsyz aidalǧan bügıngı ūrpaqtary, myna bızderdı myna dübırlı älemnıŋ alamanyna qosqan qaiyrly künı dep te bılemız. Bügıngı bıregei dünienıŋ bırtūtas ekonomikalyq jüiesınde Nūrsūltan Nazarbaev talmai taŋdap, ūsynyqty da ūtymdy qalyptastyra bılgen Qazaqstannyŋ özındık damu joly nebır syndarly kezeŋderde özınıŋ ömırşeŋdıgın körsete aldy. Älemdık ekonomikanyŋ ırgesın qaita-qaita şaiqap tūrǧan bügıngı qarjy daǧdarysyna des bermei kele jatqan Qazaqstannyŋ qazırgı jaǧdaiy bızge osyny aitqyzady. Būǧan deiın ekonomikalyq äleuetı jönınen eşkımge jalynan ūstatpaidy deitın Europanyŋ bıraz elderı abdyrap, daǧdaryp qalǧan osy bır tūsta Qazaqstan Prezidentınıŋ eldı innovasiialyq jäne industriialyq baǧytpen damytu baǧdarlamasyn ūsynuy ärı mūny endıgı Qazaqstannyŋ bolaşaǧy dep atap körsetuı, būl ūly mındetterge barşa qazaqstandyqtardy jūmyldyruy manaǧy bız aitqan Mäŋgılık el bolu mūratyn tereŋınen saralap, taǧy da bır oilastyruy der edık.
Bız 1 jeltoqsandy Qazaqstannyŋ Tūŋǧyş Prezidentı Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ būrynǧy otar qazaq elın aidai älemge tanytuǧa ūmtylyp, älemdık saiasatqa olja salǧan ūpaily künı dep bılemız.
Qazaqstannyŋ keşegı keŋestık jüienı bylai qoiǧanda, tūtas türkı älemınde tūŋǧyş bolyp Europadaǧy qauıpsızdık jäne yntymaqtastyq ūiymyna töraǧalyq etıp, auzyn aiǧa bılegen älemnıŋ nebır memleketterı on bır jyl boiy ötkıze almai kelgen, söitıp arqauy bosai bastaǧan EQYŪ-nyŋ jetınşı sammitın 2010 jyldyŋ 1-2 jeltoqsan künderı qazaq elınıŋ Astana qalasynda ötkızuı jäne de älemdık maŋyzy bar būl tarihi şaraǧa qatysuşylardyŋ Astana Deklarasiiasyn bırauyzdan qabyldauy qazaq elınıŋ älemdık kökjiekten jūldyzynyŋ jarqyrai janǧan sätı edı. «Bız bırın-bırı jyldar boiy körmei kelgen el basşylarynyŋ basyn qosyp, mämılege keltırdık. Europa men Aziia ūǧymyn keŋeittık. Bız aldymyzǧa qoiǧan barlyq mındettı oryndadyq. Qazaqstan Ūiymnyŋ jaŋa ǧasyrda damuyna serpın bere aldy. Bükıl älem Qazaqstanǧa basqaşa közben qarap, bızdıŋ halqymyzdyŋ barşa qūndylyqtaryn kördı. Sammittı ötkızu bükıl Qazaqstan halqynyŋ saltanaty, onyŋ bırlıgınıŋ, bolaşaqqa ūmtylysynyŋ dälelı boldy» dep Elbasynyŋ özı atap körsetkenındei, būl tarihi ıs Qazaqstannyŋ Tūŋǧyş Prezidentınıŋ öz elın dünie jūrtyna sözsız moiyndata bılgen tarihi jeŋısı edı. Astana sammitın ötkızu arqyly qazaq elı san ǧasyrlyq tarihy bar älemnıŋ damyǧan, örkeniettı memleketterınıŋ qataryna baryp qosylyp, jarqyn jüzben nyq baryp tūra aldy dep batyl aita alamyz. Bız sol biıkke köterılgen elmız, bızdı sol zaŋǧar biıkke alyp şyqqan da Elbasymyz, özımızdıŋ Tūŋǧyş Prezidentımız!
Bız 1 jeltoqsandy Qazaqstan Respublikasynyŋ Tūŋǧyş Prezidentı Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ HHI ǧasyrda jahandyq jaŋa qaterler boi kötere bastaǧan almaǧaiyp tūsta türlı dınderdıŋ ǧasyrlar boiǧy ızgı de mol täjıribesın paidalana otyryp, 2003, 2006 jäne 2009, 2012 jyldary Astana qalasynda Älemdık jäne dästürlı dınder liderlerınıŋ kezdesulerın tūraqty ötkızıp, Adamzattyŋ jaŋa myŋjyldyǧynyŋ konfessiiaaralyq dialog pen keŋesın qūruǧa jol aşylǧan, örkeniettıŋ qazaq jerındegı toǧysuy men tabysularynyŋ bastau alǧan künı dep te sanaimyz.
Bız 1 jeltoqsandy Qazaqstan Respublikasynyŋ Tūŋǧyş Prezidentı Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ Keŋester Odaǧynyŋ ydyrauyna bailanysty dünie qaita bır bölıske tüsıp, jaŋa qaqtyǧystar oşaǧyndaǧy saiasat qazany būrq-sarq qainap jatqandyǧyna qaramastan qazaq jerındegı Semei atom synaq poligonyn öz Jarlyǧymen jauyp, iadrolyq qarudan öz erkımen bas tartuyn batyl da ızgı qadamnyŋ bastalǧan künı sanai otyryp, öz Elbasymyzdy iadrosyz älem qūrudyŋ bas arhitektoryna balaimyz.
«Niu-Iork Taimstyŋ» elektrondy nūsqasynda jäne «Egemen Qazaqstan» gazetınde (27 nauryz 2012 jyl) jariialanǧan Elbasy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ «Qauıpsız iadrolyq bolaşaqqa jol sala otyryp» atty maqalasynda: «Men barlyq elderge tömendegışe ündeu tastaǧym keledı: Qazaqstan täjıribesı körsetıp otyrǧanyndai, elder iadrolyq qarudan bas tartsa, ülken paidaǧa keneledı. Osyndai oŋ şeşımımızdıŋ arqasynda bızdıŋ ösıp-örkendegen jäne tūraqty damyǧan elge ainalǧanymyzǧa, älemde köptegen dostar tapqanymyzǧa, yqpalymyzdyŋ da arta tüskenıne men eş kümändanbaimyn. Bızge özımızdıŋ barlyq erık-jıgerımızdı paidalanyp, basqa problemalardy şeşuge jäne iadrosyz elderge özderın qorǧalyp otyrǧandai sezınuge kömektesuımız kerek. Būl iadrolyq qarudyŋ taraluyn boldyrmaudyŋ jalǧyz joly bolsa, ol öz kezegınde ölım sebetın materialdyŋ terrorşylardyŋ qolyna tüsu yqtimaldylyǧyn azaitady. Būl – bız eş jol beruge bolmaityn täuekel. Bızder, qazaqstandyqtar, iadrolyq qaru qaterı alastalatyn älem qūruǧa kömektesuge qoldan kelgennıŋ bärın jasaimyz dep sendıre alamyn», – dep aitqandyǧy bızdıŋ «öz Elbasymyzdy iadrolyq älem qūrudyŋ bas arhitektory» degen pıkırımızdı nyqtai tüskendıgı bar.
Bız 1 jeltoqsandy Qazaqstan Respublikasynyŋ Tūŋǧyş Prezidentı Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ HH ǧasyrdyŋ soŋǧy on jyldyǧynda baǧyty barynşa özgerip, saiasi jüiesi äli qalyptasyp bolmai jatqan öliara tūsta Qazaqstan siiaqty alyp eldiŋ astanasyn jaŋa orynǧa köşirip alyp kelip, Esıldıŋ boiyna el qondyryp, alǧaşqy qazyǧynan bastap özı qaǧyp, bügıngı aidyndy da aibyndy Aqordaly Astanany düniege äkelgen, söitıp öz elı men öz halqyna degen şeksız süiıspenşılıgınıŋ belgısındei etıp qasiettı qazaq jerıne daŋǧaiyr dalasyna tūtas älemdı qondyryp, ornyqtyra bılgen, Mäŋgılık el bola alatyndyǧymyzǧa eŋ äuelı öz jūrtynyŋ, odan qaldy älem jūrtşylyǧynyŋ közderın jetkızıp, ilandyra bılgen bır ūly künnıŋ jasampazdyǧynyŋ saltanaty dep te tanimyz!
Bız 1 jeltoqsandy Qazaqstan Respublikasynyŋ Tūŋǧyş Prezidentı Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ qazaq tarihyndaǧy «Qasym hannyŋ qasqa joly», «Esım hannyŋ eskı joly» siiaqty jaŋa däuırdıŋ kezeŋındegı «Nūrsūltannyŋ nūrly jolymen» jarqyn bolaşaqqa bastaǧan tarihi künı dep ardaqtaimyz.
Tūŋǧyş Prezidentımızdıŋ Qazaqstan tarihynda tūŋǧyş ret el şekarasyn anyqtap, ony zaŋdastyruy ejelgı qazaq elınıŋ taǧdyryn anyqtaǧan köregendıgı bolsa, Euraziia bırtūtas keŋıstıgın qalyptastyrudaǧy jäne Şanhai yntymaqtastyq ūiymyn qūrudaǧy bastamaşyldyǧy jalpy älem tynyştyǧyn, adamzat bırlıgın saqtap qaludaǧy ǧalamdyq maŋyzy bar ısterı edı. Sondai-aq, Qazaqstannyŋ İslam yntymaqtastyǧy ūiymyna töraǧalyq etuın de älemnıŋ qazaq elıne, onyŋ köşbasşysy Nūrsūltan Nazarbaevqa alǧausyz berık senımı dep qaraǧanymyz da abzal.
Bız Tūŋǧyş Prezidentımızdıŋ bügıngı daǧdarystan tolqyp tūrǧan mynau dünie dariiasynyŋ sapyrylysqan selı men seŋınen, dauyly men dauynan özınıŋ tuǧan elı men halqyn aman alyp ötudıŋ bar amalyn jasap otyrǧandyǧyn, ol üşın bolaşaqta ne ıstep, ne qoiu qajettılıgın de üzbei aityp kele jatqandyǧyna süisınuge tiıstımız. Elbasy özınıŋ «Qazaqstannyŋ äleumettık jaŋǧyrtyluy: Jalpyǧa ortaq Eŋbek qoǧamyna qarai 20 qadam» atty maqsatty sözımen eldı eŋbek ete bıluge ündeudı, Nazarbaev universitetınde oqyǧan leksiiasynda da bızdıŋ endıgı taǧdyrymyzdy bılımdı ūrpaqtyŋ aiqyndaityndyǧyn aita otyryp, taǧy da intellektualdyq ūlt qalyptastyrudyŋ maqsatty mūratyn alǧa tartty. Osy arada eldıŋ jaiyn da, jaǧdaiyn da Elbasydai oilaiyq degen bır auyz sözdıŋ kökeige qonǧany boldy. Tarpaŋ da talaily taǧdyry men tamyrly tarihy bırtūtas türkı älemı Nazarbaevty öz köşbasşymyz retınde tanyp, qūrmet tūtyp, ardaqtap otyr. Elbasynyŋ jalpy adamzat örkenietı men tırşılıgın saqtap qaludaǧy aqyldy, parasatty qadamy – qazırgı ısterı asyqqan aptalarǧa jyljyǧan ailar men jyldarǧa ūlasqan saiyn özınıŋ mäŋgılık beinesımen asqaqtai tüsedı.
Endı bügıngı buyn, keler ūrpaq jyldar köşı ūzaǧan saiyn maŋyzy artar 1 jeltoqsandy Qazaqstan Respublikasynyŋ Tūŋǧyş Prezidentı künın HHI ǧasyrdyŋ alyp ta körnektı tūlǧasy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ qazaq elın Mäŋgılık el boluǧa bastaǧan künı dep te äspettei beretındıkterıne bek senımdımız.
BEDELSÖZ
Sızdıŋ köşbasşylyǧyŋyzben Qazaqstan biık belesterge jettı. Sızdıŋ jeŋısıŋız – Sızdıŋ basşylyǧyŋyzdaǧy eldıŋ, Qazaqstan halqynyŋ zor senımınıŋ körınısı.
Päkstan Qazaqstanmen ekıjaqty qarym–qatynastaryna ülken män beredı. Men bızdıŋ elderımız arasyndaǧy dostyq bailanystarymyzdyŋ odan ary da tek nyǧaia tüsetınıne senemın.
Asif Äli ZARDARİ,
Päkstan İslam respublikasynyŋ prezidentı (2008-2013)
Jabal ERǦALİEV,
jazuşy,QR Parlamentı Senatynyŋ deputaty
