Būl kısı jaiynda äŋgıme qozǧalsa, myna tırkestıŋ mındettı türde tılge tiek bolary anyq: «Bai, quatty bolaiyq!»
Patşa köŋıldı telekörermenı ony efirdegı osy sözı arqyly esınde erekşe saqtap qaldy.
«Tıptı, atymdy bılmeitın jandar osy sözımdı jatqa aitady» dep küledı özı.
Atyn atamai jatyp, sızdıŋ de köz aldyŋyzǧa studiiadaǧy sūhbattasynyŋ şen-şekpenıne qaramai, ringtegı boksşydai sūraqpen «töpelep-töpelep» jıberıp, közıldırıgınıŋ üstınen şanşyla qarap otyratyn Nūrtıleu İmanǧaliūlynyŋ beinesı kele qalǧan bolar.
«Qaşanda ärıptesterıŋnıŋ arasynda doda būzyp – daralanyp jürgenıŋ, qaşanda ömırıne qauıp oilamai jartas üstınde müiızın aiǧa şaǧylystyryp ketıp bara jatar tautekedei oqşyraiyp jürgenıŋ» dep jazǧany bar edı Qūlbek Ergöbektıŋ bır kezderı.
Özı «Nūrtıleudıŋ nūr tıleuı» dep qabyldaŋdar» deitın «Bai, quatty bolaiyq!» tırkesı de ony özgelerden daralap tūratyn bır qyry bolar.
Onyŋ telejurnalist retınde tapqyrlyǧy, käsıbi şeberlıgı jaiynda äŋgıme öte köp.
«Habardyŋ» jaŋalyqtar bölımınde jürgen kezı. Jūma künı qazaq tılındegı jaŋalyqtardyŋ uaqyty 30 minuttan bır saǧatqa ūzartylady. Amangeldı Seiıthan, Zeiın Älıpbek sekıldı arnanyŋ «men» degen jurnalisterı sala-sala boiynşa salmaqty jaŋalyqtar äzırleidı. Tızgın – Nūrtıleu İmanǧaliūlyna tapsyrylady. Jaŋalyqtarǧa jaŋa bır leptıŋ kelgen kezı edı būl.
Efir jūmysynyŋ auy men bauy bıtken be? Keide siujettıŋ mätının efirge şyǧa berer tūsta äkelıp beredı. Qanşa jerden käsıbi bolǧanyŋmen, keide uaqyttyŋ tyǧyzdyǧy mätınmen tanysuǧa mümkındık bermei jatady. Mūndaida telejurnalistıŋ tapqyrlyǧy ǧana röl oinaidy.
Bırde efirge Petropavldan asyǧys-üsıgıs jetken siujetterdıŋ bırı jıberıldı. Onda qaladaǧy mektep-internat oquşylarynyŋ öz mūǧalımın jazym etkenı jaiynda baiandalady. Jaŋalyqqa kırıp ketkenı sonşa, aldynda jatqan kelesı mätınnıŋ ne jaiynda ekenıne köz saludy ūmytyp ketıptı. Siujet bıtısımen, kamera mūny nysanaǧa aldy. Mūndai sätte jürgızuşınıŋ qaǧazǧa üŋılıp otyrǧany tıptı yŋǧaisyz. Sanauly sekundtarda bır şeşım qabyldau kerek. Qūdaidyŋ sätın salǧany şyǧar, ekı-aq auyz söz aitty. Bıraq tauyp aitty. Kameraǧa qarap tūryp, «Sūmdyq… Bıraq, şyndyq…» dedı de, közın tömen saldy. Mūnysy aldyŋǧy siujetke qaratyp aitylǧan qorytu sekıldı şyqty. Közın tömen sala bere kelesı siujettıŋ mätının oqyp ülgerdı. Şeberlık degen osy emes pe! Mūny ärıptesterı älı künge deiın jyr etıp aityp jür.
Şeberlık degennen şyǧady. Nūrtıleu İmanǧaliūlymen talai jyl qyzmettes bolǧan, ärı şäkırtterınıŋ bırı, bügınde «Alaş ainasy» gazetınıŋ bas redaktory Serık Janbolat televiziia salasynda būl kısıden üirengen ürdısı mol ekenın ünemı aityp otyrady. Ūstazyn telejurnalistikanyŋ tarlany, korifeiı sanaidy.
«Bır körgen jan Nūrekeŋdı mınezdıŋ adamy dep oilaidy. Sūsty dep jatady. Mınezı de joq emes, ärine. Bıraq, jaqynyraq tanysa kele, onyŋ jüregınıŋ sonşalyqty jūmsaq ekenın baiqaisyŋ. Men ömırımde qanşalyqty mınezdı bola tūra, jany sonşalyqty näzık bolatyn adamdy bırınşı köruım. Onyŋ telejurnalistikada jasaǧan eŋbekterı eldıŋ köz aldynda ǧoi. Sanamalap jatudyŋ özı artyq. «Qazaqstan» arnasyndaǧy «Dıŋgek», «Qoltaŋba», «Körşıler» tok-şoularynda da aǧamyzdyŋ özındık qoltaŋbasy baiqalyp tūrady. Ol jürgızgen «Betpe-bet» habary talai jasty tärbielegen alaŋǧa, ülken tälım mektebıne ūlasty», – deidı.
«Betpe-bet» demekşı, osy habarǧa qatysty myna bır qyzyqty jaittı de Serık Janbolat aityp edı.
Habardyŋ kezektı bır sanynda muftige sūraq qoiyp otyr:
– Osy mufti sailanbaly ma?
– İia sailanbaly.
– Bıraq, aldymen imamdardy sız taǧaiyndap alasyz ǧoi?
– İia, men taǧaiyndaimyn
– Al, muftidy sailaityn solar emes pe?
– İia solar, – deidı ol sūraqtyŋ astaryn tüsınıp jatpastan.
Mıne, sūhbattasyna «mat qoiu» degen osy bolsa kerek.
Ol efirdegı «Kökparyn» – oi kökparyna, «Dodasyn» – oi dodasyna ainaldyra bıldı. «Aqiqat pen aŋyz», «Esıŋde me, joldas», «Didar» sekıldı habarlary da qazaq televiziiasy salasyna sony serpın äkeldı.
Aǧany jaqsy tanityn jandardan onyŋ aqyndyq qasietınıŋ eşkımnen kem tüspeitının jiı estitımız. Äkesı İmanǧalidyŋ öz zamanynda halyq aqyny atanǧany jaiynda da oqyp bıldık. El bılmeitın būl qyry jaiynda özınen sūraǧanbyz.
Aqyryn jymiyp alyp: «Soŋǧy kezderı osy saual jiı qoiylatyn bolyp jür» dedı.
«Saǧan özım bıletın myna närsenı aitaiynşy, uaqytynda telearnada 15 jyldan astam eŋbek etken assistentterdı rejisserlyqqa joǧarylatatyn. Bıraq, olardan jaqsy rejisser şyqqan joq, eŋ ökınıştısı, bız jaqsy assistentterden aiyrylyp qaldyq. Jalpy, men özımdı telejurnalistikaǧa arnaǧanymdy 70 jyldardyŋ basynda bılgenmın. Sondyqtan, böten qoraǧa, basqa baqşaǧa tüspei-aq qoiaiyn degen oi boldy mende. «Mynau telejurnalist edı ǧoi, öleŋde nesı bar?» degen sözdı estıgım kelmedı. Kez kelgen qazaq aqyn ǧoi. Kez kelgen qazaq ekı sözdıŋ basyn qūrap öleŋ şyǧara alady. Ekı qazaqtyŋ bırı ūiqaspen söileidı emes pe degen oimen jazǧan-syzǧandarymdy özımnen basqa eşkımnıŋ oqi qoiǧanyn qalamaǧanym da sodan. Būl oiymnyŋ qate emes ekenın de bılemın. Bıraq, soŋǧy kezderı özıŋ sekıldı qyzyǧuşylyq tanytqan jastarǧa bırdı-ekılı öleŋımdı oqyp beretınım bar» degen aǧam qoiyn kıtapşasyn paraqtai bastady…
Alystym auyzdyqpen özımdegı,
Jarysty asau tūlpar tözımdegı
Bozdady buyrqanyp boz üidegı,
Ozbady būidasynan bozıngenı….
Keiıpkerımızdıŋ bır kezderı bylai dep jazǧany da bar edı:
«Köne Grekiiada «Şeşen (orator) bolyp körınu üşın köp keregı joq, säl biıkke, mysaly, jäşıktıŋ üstıne şyǧyp söileseŋ bolǧany» degen söz bar eken. Otyz jyldan astam uaqyt jäşıktıŋ üstıne şyqpaǧanmen, ışınen körınıp, patşa köŋıldı körermennıŋ törınde söilep kelemın.
Qonaqjai, etek-jeŋı keŋ, bala köŋıldı, dala peiıldı qaimana qazaqtyŋ syrlas-mūŋdasyna ainalǧandai boldym. Köşede körse tanydy, syilaityndyqtaryn sezdırdı. Özderı şyǧarǧan biıkten būl künı tömen tüse almai sorlap jürmın».
Bügınde alpys asqaryna aiaq artyp otyrǧan Nūrtıleu İmanǧaliūly tura 38 jylyn özı aitpaqşy, patşa köŋıldı telekörermenıne arnapty. 38 jyl boiy televiziia salasynyŋ ystyǧyna küiıp, suyǧyna toŋdy. Otymen kırıp, külımen şyqty.
«Bügıngı qazaq televiziiasy jaiynda ne aitar edıŋız?» degen soŋǧy saualymyzǧa:
«Qaraǧym-ai, 38 jyl aityp kele jatqan äŋgımemdı 3 minutta aityp tauysady dep pe edıŋ?», – dedı…
Teleefirde qara sözdıŋ qaimaǧyn şaiqaǧan dıŋgegı myqty dılmar aǧamyzdyŋ aitary tausylmasyn!
Şynar DOSAN
