2019 jyl jastar jyly bolyp jariialanǧany belgılı. Sol sebeptı jastarǧa jükteler mındettıŋ de salmaǧy auyr. Osy oraida «Baitaq-Bolaşaq» ekologiialyq bırlestıgınıŋ töraǧasy Azamathan ÄMIRTAI oi bölıstı.
– Äŋgımemızdıŋ basynda «Baitaq-Bolaşaq» ekologiialyq bırlestıgınıŋ maqsaty jönınde aityp ötseŋız?
– Bızdıŋ bırlestıgımız ekologiiaǧa investisiia tartu üşın qūrylǧan. Qazır investorlarmen kezdesıp, jaŋa jobalardy qarjylandyruǧa bailanysty kelıssözder jürgızudemız. Negızı aǧaş otyrǧyzu, energetika, sumen qamtamasyz etu, su tazalau, su jobalaryn avtomattandyru, jaŋa tehnologiialardy äkelıp jerasty artezian sularyn şyǧaru sekıldı ekologiialyq mäselelerge bailanysty jobalarymyz jeterlık. Alaida qazırgıdei teŋge baǧamynyŋ tūraqsyzdyǧy elımızdıŋ investisiialyq ahualyna kerı äserın tigızude.
– Elordamyzdaǧy ekologiialyq ahual turaly ne aita alasyz?
– Astana qalasynda kök tütın mäselesı bar ekenı barşaǧa mälım. Ony Elbasy da aitty. Sondai-aq Aqmola oblysyndaǧy Kalachi auylynyŋ tūrǧyndarynyŋ ūiqyǧa ketuı köp jaittan habardar etse kerek. Mıne, zardap şegıp jatqan qanşama jerımız bar. Bızde ekologiialyq mäselege tolyqqandy basymdyq berılmei tūr.
– Elbasymyz «Jasyl ekonomika» jobasy qaǧaz jüzınde qalmai, kögaldandyru jüiesın jyl saiyn arttyryp otyru qajet» demep pe edı?
– İä, Memleket basşysy aituyndai aityp jatyr ǧoi. Eger ekonomika men ekologiia arasynda tepe-teŋdık ornatylmasa, onyŋ zardaby orasan. Sebebı bügıngı uaqytta qalaida ekonomikalyq körsetkışterdı arttyramyz dep, erteŋgı künde tabiǧat-ananyŋ qaharyna ūşyrap jürmeiık. Tabiǧatta şeksız närse joq. Sondyqtan qai närsenıŋ bolmasyn, tepe-teŋdıgın saqtap otyrǧan abzal. Mäselen, Keŋestık däuırde Aqtau qalasynyŋ janynda uran öndırıldı. Alaida qazır jūmys ıstemeidı. Bıraq Keŋes odaǧy kezınde radiasiianyŋ uyn jaimas üşın su şaşyp tūratyn. Bügınde ony qadaǧalap jatqan eşkım joq. Onyŋ üstıne Maŋǧystaudaǧy ölı kölden radiasiia tabylǧanyn nemıstıŋ ǧalymdary däleldedı. Sonyŋ janyndaǧy auyl tūrǧyndary ärtürlı auruǧa şaldyǧuda.
– Jastardyŋ belgılı bır käsıppen ainalysqany dūrys, ol üşın memleket tarapynan erekşe köŋıl bölınıp otyruy qajet degendı aityp jürsız. Osy jönınde tolyǧyraq tarqatsaŋyz.
– Menıŋ oiymşa, oblys äkımderı jastar mäselesımen tübegeilı ainalysyp jatqan joq. Tek jol, üi salu siiaqty şarualardan qoldary timeitın siiaqty. Jastardy bır zalǧa jinap alyp, käsıppen ainalysyŋdar dep aqyl üirete bermei, naqty qadamdar jasaluy kerek qoi. Ol üşın eŋ aldymen jastarǧa paiyzsyz aqşa berıp, biznesın jolǧa qoiuǧa järdemdesu qajet. Ärine, myŋ jas adamǧa qarjy berseŋ, şamamen onyŋ tek ekı jüzdeiı ǧana şaruasyn döŋgeletıp äketuı mümkın.
Biylǧy jastar jylyn ūtymdy paidalana otyryp, kämeletke tolǧan jastarǧa jol aşyp, mynadai üş baǧytqa basymdyq beru qajet dep oilaimyn. Bırınşıden, jer bölıp beru naqty biznes ülgımen daiyndalu kerek. Ol qiiar, qyzylşa nemese tauyq ösıru degen siiaqty joba boluy mümkın. Ekınşıden, sol ıstı bastap ketu üşın 5-10 jylǧa paiyzsyz nesie böluge bolady. Üşınşıden, öndırılgen önımdı öz qūnynan 20-30 paiyzǧa joǧary baǧamen memleket satyp aludy moinyna alyp, iä bolmasa, jas käsıpkerlerge odan da joǧary baǧaǧa satuǧa mümkındıkterdı qamtamasyz etse dūrys bolar edı.
– Jastardy käsıpke baulu jönınde jiı mäsele köteresız. Jastardyŋ özı būǧan qanşalyqty daiyn dep oilaisyz?
– «Baitaq-Bolaşaq» ekologiialyq aliansy jastarǧa jer men paiyzsyz qarajat bölıp beru ūsynysyn jasaǧan. Osylaişa jastar jylyn paidalanyp, kämeletke tolǧan jastarǧa osyndai mümkındık berudı ūsyndyq. Bız osy baǧdarlamany tez arada ıske asyrsaq, nebärı on şaqty jyldyŋ ışınde 1 millionǧa juyq jaŋa belsendı käsıpker daiyndap şyǧaruǧa bolady. Al osy käsıpkerler öz kezegınde naqty biznesı bar salyq töleuşıler bolyp qana qoimai, olar qūiǧan qarjy memlekettıŋ kapitalyna ainalady. Söitıp, Qazaqstandaǧy şaǧyn jäne orta käsıpkerlıktıŋ ülesın 50 paiyzǧa jetkızuge mümkındık aşylady. Kerek deseŋız, 5-10 jyldyŋ ışınde memleket jastarǧa nesiege bergen aqşany da tolyqtai qaitaryp alatyny sözsız. Derekke jügınsek, 300 milliardtai jaŋa salyq közı paida bolmaq. Odan qaldy, aimaqtarda 3-4 million adam jūmyspen qamtamasyz etıledı. Eger qoldau bolsa, jastardyŋ qolynan kelmeitın ıs joq. Olar tau qoparuǧa da daiyn.
Sūhbattasqan
Beibıt OSPAN
