Būrnaǧy künı «Kongress-Holl» saraiynda Astana künı merekesıne arnalǧan «Mäŋgılık el – ūlt mūraty» müşäirasynda at ozdyrǧan aqyndar marapattaldy. Qala äkımdıgınıŋ qoldauymen ötken jyr dodasyna elımızdıŋ tükpır-tükpırındegı jäne Qytai Halyq Respublikasy men Moŋǧoliiadaǧy qandastarymyz, barlyǧyn qosqanda 60-tan asa aqyn baby men baǧyn synap kördı.
«Tuǧanda dünie esıgın aşady öleŋ, Öleŋmen jer qoinyna kırer deneŋ» dep ūly Abai aitpaqşy, qazaq öleŋsız eşqaşan ǧūmyr keşken emes. Jazba mädenietımız VII-VIII ǧasyrlardan bastau alatynyn däleldeitın Kültegın eskertkışındegı myna joldardyŋ özı öleŋ emes pe?!
Tünde ūiyqtamadym,
Kündız otyrmadym,
Qara terımdı töktım
Qyzyl qanymdy jügırttım
Türkı halqy üşın.
HV ǧasyrda – Qazaq handyǧy qūrylǧan uaqyttan berı qarai Kültegınnıŋ erlıkterın ūrpaqtarǧa jetkızgen İollyǧtegınnıŋ ürdısın Asan qaiǧy, Sypyra, Şalkiız, Qaztuǧan, Aqtamberdı, Būqar, t.b. jyraular, Mahambet jalǧastyrdy. Osylardy oqysaŋyz jyrlarynda eldıktıŋ, erlıktıŋ ruhy atoilap, qazaq qamy jeke bastyŋ müddesınen joǧary tūrady.
Qazaq jyryn biıkke köterıp ketken HH ǧasyr boldy. Osy kezeŋde türkılık ruhymyzdyŋ öşpeuıne Maǧjannyŋ, Sūltanmahmūttyŋ, Qasymnyŋ, Mūqaǧalidıŋ, Jūmekennıŋ, Jūmataidyŋ, Keŋşılıktıŋ jyrlary septıgın tigızdı. Al, HHI ǧasyr aqyndarynyŋ tegeurını qandai? Ony «Mäŋgılık el» mūratyn bairaq etken» (müşäiranyŋ ekınşı oryn jüldegerı Abzal Böken) aqyndar dodasynan baiqadyq.
Jüldeger aqyndar oqyǧan öleŋderdıŋ arasynda asyly da jasyǧy da kezdestı. Soltüstıktegı körşımızden ülgı alyp jüretınımız bar, endeşe, «töreşımen daulaspaidy». Qazylar alqasynyŋ müşesı, Jazuşylar odaǧynyŋ Astana qalalyq filialynyŋ töraǧasy, müşäira ūiymdastyruşysy Nesıpbek Aitūly da: «Jüz oilanyp, myŋ tolǧanyp şeşım şyǧardyq. Keide būl şeşımnıŋ mült ketetın tūstary bolady. Ärkımnıŋ talǧamy, tanymy bölek, sondyqtan barynşa ädıl boluǧa tyrystyq» degen edı şaranyŋ aşyluynda.
Özımızdıŋ talǧamymyzǧa salsaq, müşäiranyŋ üşınşı oryn jüldegerı, tanymal aqyn Rafael Niiazbektıŋ «Qai el şyqsa şyndyqtyŋ aq şyŋyna, Sol el mäŋgı el bolyp qalady» tarmaqtary jüregımızge jyly tidı. Taǧy bır üşınşı oryn iegerı, jezqazǧandyq aqyn Kenjebai Ahmetovtıŋ «Meiırlense, mūz erıp,Qaharlansa, qar köşken» degen joldarynan öleŋge qoiylar talap – körkemdık pen ūltymyzdyŋ mınezın baiqadyq. Ekınşı oryn jüldegerı, qaraǧandylyq Iliias Mūqaevtyŋ: «Jügımız jolda qalmas bolsa aman Alaştyŋ amanatqa adal ūly» degenınen qazırgı jas ūrpaqtyŋ ünın estıgendei boldyq. Bırınşı oryn iegerı Aqsüirık Izmūqanovanyŋ balǧyn jüregı «Sendei bolsyn barlyq Otan, bar ana!» dep tolǧanypty. Bas jüldenı taqymyna basqan semeilık Arman Şerizatov «Saiypqyran» öleŋın Elbasy Nūrsūltan Nazarbaevqa arnapty. Onyŋ
…Jeŋıp şyǧyp aqyrettı, azapty,
Jeŋıp şyǧyp qasırettı, tozaqty,
Samǧap bara jatty qyran aspanda,
Qanatyna qondyryp ap qazaqty!..
dep aiaqtalatyn osy öleŋı äserlı şyqty.
Marapattau räsımınıŋ kezı kelgende Astana qalasy Tılderdı damytu basqarmasynyŋ basşysy Erbol Tıleşovtıŋ: «Aqyndarǧa ūrannan görı tereŋdıktı tıler edık» degen sözıne talailar qosylady dep oilaimyz. Qazylar alqasynyŋ töraǧasy, akademik Seiıt Qasqabasovtyŋ mälımetınşe, Aqmola Astana atanǧan kezde osyndaǧy qazaqtardyŋ sany 17 paiyz ǧana bolatyn. Qazırde elordada tūratyn qandastarymyz 72 paiyzdan asqanyn estıgen ol osyǧan quanatynyn jetkızdı. «Mäŋgılık eldıŋ bastauy osy! Astanany Almatydan, jer jännaty Jetısudan Arqaǧa köşırgendegı maqsat qazaqtardy osynda äkelu edı. Mektep oquşylarynan bastap, memleket basşylaryna deiıngı ärqaisymyz Mäŋgılık eldı jasauǧa ūmtyluymyz kerek» dedı Seiıt Asqarūly. Endeşe, osyǧan toqtaimyz.
Amanǧali QALJANOV
