Kım boldyq? Qaidan keldık? Qazırgı qoǧamnyŋ betalysy qandai? Kımderdı ülgı tūtamyz? Q.Quanyşbaev atyndaǧy Qazaq memlekettık akademiialyq muzykalyq-drama teatrynda premerasy ötken «Don Kihot» tragikomediiasynyŋ astarynda osyndai sūraqtardyŋ jauabyn ızdeu ideiasy jasyrynǧan. Alaida Migel de Servantestıŋ qalamynan sonau XVII ǧasyrdyŋ basynda tuǧan tuyndy qazaq körermenıne laiyqtap ūsynyldy. Oqiǧa da İspaniiada emes, bügıngı Qazaqstanda ötıp jatqandai bolyp berıldı. Qoiylymnyŋ inssenirovkasyn jasap, spektakldı sahnalaǧan – jas rejisser Älıbek Ömırbekūly. Sahnalyq nūsqasynyŋ qosalqy avtory ärı audarmaşysy – Miras Äbıl.
Qazırgı zamanda Don Kihottar bar ma? Qalleki teatrynyŋ körkemdık jetekşısı, Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı Quandyq Qystyqbaevtyŋ pıkırınşe, bärımız de Don Kihotpyz. Bıraq sony bılmeimız. Bälkım, bılsek te, moiyndamaimyz. Aqiqatyn aitqanda, Servantestıŋ keiıpkerındei ömır sürgımız kelmeidı. Sahna şymyldyǧy aşylǧanda ärtısterdıŋ äreketınen, ärı tart ta, berı tart qimyldarynan aldymen sondai oi keledı. Akterdıŋ bärı Don Kihot boludan qaşady. Aqyry, Erjan Nūrymbetke bas keiıpkerdı somdauǧa tura keledı.
Bızdıŋşe, būl qoiylym qymbat uaqytty baǧalauǧa da şaqyrady. Spektakl ūzaqtyǧyn 4 saǧatqa sozudan sondai oi tüidık. Aqyry, Qallekilıkter körermendı jalyqtyrmaiyq degen boluy kerek, 3 saǧatqa qysqartty. Bıraq oqiǧanyŋ elıktırıp alyp ketuı sondai, sol üş saǧattyŋ qalai jyldam ötıp ketkenın de baiqamai qaluǧa bolady.
Tragikomediianyŋ özı arasynda üzılısı bar ekı aktıden tūrady. Bırınşı bölımde Don Kihotty Erjan Nūrymbet, ekınşısınde Quandyq Qystyqbaev keiıpteidı. Al Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı Nūrken Öteuıl ekı aktıde de Sancho Panso bolyp körınedı. Spektakl bırneşe etiudten qūralǧan. Ärqaisysynyŋ köterer jügı auyr, iaǧni qazırgı qoǧamdaǧy problemalardy köteredı. Şynyn aitqanda, bızdı osy qoiylymdy qoiuǧa şeşım şyǧarǧan Qallekilıkterdıŋ batyldyǧy taŋǧaldyrdy. Sebebı spektaklde bügıngı qoǧamnyŋ aşy şyndyǧy qamtylǧan. Ärtıster de bar önerın saldy. Ūjymdyq jūmys bolǧannan keiın de bas keiıpkerlerdı somdaǧandardan basqa eşkımdı böle-jara atai almaimyz.
Qoiylym aldymen qazaq tarihyna sapar şekkızıp, tūǧyrly tūlǧalarymyzdyŋ esımderın jaŋǧyrtady. Kerei jäne Jänıbek handar, Äbılqaiyr han, Abai Qūnanbaiūly, Mūstafa Şoqai, Ämıre Qaşaubaiūly esımderı atalyp, olardyŋ ūltymyzǧa sıŋırgen eŋbegı turaly aitylady. Qazaq handyǧy XV ǧasyrda qūrylsa da, älı künge deiın memleketımızdı qūru aiaqtalmaǧany söz etıledı. Kerei jäne Jänıbek handar ünemı qosaqtalyp jüretını, eskertkış qoisaq ta, köşe bersek te olardy bölmeitınımız synalady. Äbılqaiyr zamanyndaǧy qyspaq, ūly Abaidy dūrys tüsınu, Mūstafa men Ämırenıŋ kezındegı totalitarlyq rejimnıŋ zobalaŋy tarihymyzdyŋ qasırettı betterın jaŋǧyrtady.
Spektaklde tarih qana söilemei, bügıngı zamannyŋ kelbetı de körınedı. Qalta qamyn ǧana oilaǧan qaryny qampaiǧan şeneunıkterdıŋ toilardaǧy äreketı körermendı bır küldırıp, bır jylatady. Servantestıŋ romanynda Don Kihottyŋ ǧaşyǧy Dulsineia ekenı belgılı. Al spektakl bas keiıpkerınıŋ süiıktısı kım? Būl – balalaryna as tabu qamymen ǧana jürgen, ömırınde teatr men konsertterge baryp körmegen jalǧyzbasty ana. Qyzdarymyzdyŋ besıkten belderı şyqpai jatyp erkektı oilauy, aiaǧynyŋ auyrlauy – qazırgı qoǧamnyŋ aşy şyndyǧy.
Osyndai bız aŋǧarǧan özektı mäselelerdı qozǧaityn spektakl jarty jyl daiyndaldy. Al qoiuşy rejisserı Älıbek Ömırbekūly qoiylymdy bır jylǧa juyq basynda «pısırdı». Jalpy jas rejisserdıŋ jaŋaşyldyǧy baiqalady. Şyǧarmaşylyqty damytuǧa mol mümkındık beretın keŋ ǧimaratqa köşkenıne bır jarym jyldai bolǧan Qalleki teatrynyŋ da jaŋa deŋgeige ūmtylysy aŋǧarylady. Oǧan «Don Kihot» qoiylymy dälel. Bızdıŋşe, osy spektakl «Jaŋa Qazaqstandy» qūru maqsatymen sabaqtasyp jatyr. Ärine, tragikomediiany qoiuǧa daiyndyq bastalǧanda ondai ideia bolǧan joq. Teatrdyŋ bır maqsaty da bolǧan jaitty körsetu ǧana emes, boluy yqtimal qauıpterdıŋ aldyn alu boluy kerek dep esepteimız. Qalleki teatry būl jaǧynan ülgı körsettı. «Don Kihotta» körsetılgenge selt etpei jüre bersek, osylai qalǧanymyz – qalǧan.
