«Ötkenge topyraq şaşsaŋ, bolaşaq saǧan tas atady» degen danalar ūlaǧatymen ömır sürgen halqymyz üşın bügıngı taŋda babalarymyzdyŋ qaldyryp ketken ruhani mol mūrasyn zertteu erekşe maŋyzǧa ie bolyp otyrǧandyǧyn qoǧamda oryn alǧan keleŋsızdıkterden köruge bolady.
Elımızdıŋ tūŋǧyş Prezidentı N.Nazarbaev tömendegıdei oi bıldıredı: «Bız el bolyp şaŋyraǧymyzdy qūrdyq, keregemızdı kerdık, endı ortaq üiımızdıŋ ışın retke keltıreiık». Osy tolǧamdy oiǧa ala otyryp, ırgemızdı qalaudyŋ sapaly kezeŋıne ötkendıgımızdı sezınesıŋ. Aǧa buyn men öskeleŋ ūrpaq arasyndaǧy ūrpaqtyq sabaqtastyqtyŋ älsıreuı, qazaq halqynyŋ bügınge deiın saqtalyp kelgen tarihi-mädeni qūndylyqtarynyŋ tek deklarativtı mazmūnnan asa almauy, jastardyŋ boiyndaǧy erteŋgı künge degen senımdılıkten görı, qorqynyşpen basqan är qadamyna degen erık-jıgerınıŋ tömendeuı, er-azamattyŋ özınıŋ otbasy, odan basqa qoǧam aldyndaǧy, memleket aldyndaǧy jauapkerşılıktı tüsınudegı qabılettılıgınıŋ tömendeuı – osynyŋ bärınıŋ ziialy qauymdy, qoǧamdy tolǧandyrmai qoimaityndyǧy belgılı. Eldıŋ erteŋın tolǧandyrǧan būl sūraq bız üşın de taǧdyrly.
AQŞ-tyŋ betkeūstar tūŋǧyş memleket basşysy Bendjamin Franklinnıŋ «bügıngı bır kün erteŋgı ekı künge tatidy» degen sözı XVIII ǧasyrdyŋ beinesın körsetse, HHI ǧasyrda bügıngı bır kün jetı künge, memlekettıŋ taǧdyry üşın onjyldyqqa tatityn däreje ölşemıne öttı. Ǧalymdardyŋ aituynşa, tehnologiianyŋ damuy şeşım qabyldauda uaqyttyŋ nanoölşemın tudyrdy. Tarih taǧdyrynda närestenıŋ jasynan balǧyn jastyq şaǧyna ötken Qazaq elı üşın är sekundtyŋ, är künnıŋ qanşalyqty maŋyzdy ekenın osydan bıle beruge bolady. Özımızdı älemdık örkeniette türkılık joldy qaldyryp ketken ūly babalardyŋ ūrpaǧy retınde tani otyryp, tıl, dın, ūlttyq sana-sezım, dıl sekıldı katalizatorlardyŋ negızınde ūlttyŋ renessanstyq kezeŋge ötuınıŋ, iaǧni, ūlttyq damudyŋ belsendı kezeŋıne bastau aluymyzdyŋ memlekettık därejede tört baǧytta: ūlttyq qauıpsızdık pen memlekettık ideologiia, ekonomikalyq qauıpsızdık pen öndırıstık alǧa jylju, intellektualdyq örleu men intelligenttı sana, örkeniettılık keŋıstıgındegı özındık pozisiiany qalyptastyrǧanda ǧana elımızdıŋ aldyŋǧy qatarǧa şyǧuyna ırgetas bolyp qalanatyndyǧy – aqiqat.
Erteŋgı kündı orta merzımdı jäne ūzaq merzımdı strategiialyq baǧytsyz, taktikalyq qadamdarsyz elestetu mümkın emes. Elımızdıŋ 1997 jyly qabyldaǧan «Qazaqstan – 2030» damu strategiiasynyŋ bırınşı joly halqymyzdyŋ «Ötken künnen alys joq, keler künnen jaqyn joq» degen maqalymen bastalǧan. Täuelsız eldıgımızdıŋ 20 jyldyq kezeŋı memlekettılıktıŋ negızgı instituttary men qūndylyqtaryn anyqtauǧa arnalǧan kezeŋ bolǧandyǧyn kördık. Bıraq, memleketşıl sanany qalyptastyrudyŋ aldyŋǧy uaqyttyŋ negızgı qūndylyqtarynyŋ bırı boluy üşın bız ne ısteuımız kerek? Osy sūraqqa qoǧamnyŋ är salasynda jürgen azamattardyŋ barlyǧynyŋ belsendı oi-pıkırı men eŋbegı kerek. Osyny eskere otyryp, men özındık pıkırımmen jastarǧa ün qatuymdy bıldırgım keledı.
Elımız 2030 jyly Orta Aziianyŋ barysy bolamyz degen maqsatta 2020 jylǧa deiın maŋyzdy qūjattamalyq baza bolatyn bırneşe ırı baǧdarlama qabyldady. Bıraq qaǧazda jazylǧan qara siianyŋ berekesı tek köz körıp, qol ūstaǧan kezde ǧana nätijesın bererı – beseneden belgılı närse. Osy tūsta atalmyş baǧyttyŋ bärı bır ǧana närsege, iaǧni quatty memlekettı qūruǧa arnalǧanyn tıleisıŋ. Bıraq onyŋ atqaryluyna qoǧamymyzdyŋ bükıl tobynyŋ atsalysuymen ǧana qūjattyŋ körkeigen jerlerge, sanasy men ruhy ösken halyqqa ainalary anyq. Endıgı kezekte oryndauşylardyŋ jauapkerşılıgın arttyru kerektıgın basa aitamyn.
Şyǧys danalyǧynda «adamǧa abyroi äperetın üş ıs bar: qūmda qazylǧan qūdyq, özenge salynǧan köpır, jol jaǧasyna otyrǧyzylǧan saialy aǧaş» degen söz bar. Qazırgı künnıŋ tılımen aitsaq, taza sumen qamtamasyz etu, jol jäne kölık, kommunikasiialar infraqūrylymyn damytu, qalalar ösıru degenge saiady. Bız bügın tek elordamyz Astananyŋ damuymen ǧana emes, är aimaq ösıp-örkendegende ǧana maqtanyşqa laiyqty bolatyndyǧymyzdy ūmytpauymyz kerek. Osynyŋ bärıne qol jetkızu üşın elge degen mahabbat, damuǧa degen niet, maqsatty eŋbek kerek. Elbasy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ jäne halqymyzdyŋ ardaqty azamattarynyŋ eŋbegı erteŋgı küngı jastarǧa negız bolǧannyŋ özınde, jastar äleuetı elge, memleketke degen mahabbatyna ūştaspaiynşa, bererı mardymsyz bolary anyq. Osy tūsta jastarǧa, öskeleŋ ūrpaqqa, aǧa buyn ökılderıne «ısıŋ – sözıŋnıŋ qorǧany, al sözıŋ ısıŋnıŋ dälelı bolsyn» degen oidy aitamyn.
Ömır – ädılettı qūrylym, ündestıkpen kelısken aǧza tärızdes. Är qadamyŋ, är ünıŋ, är sözıŋ, är uaqytyŋ, är ısıŋ üşın tek özıŋ ǧana jauap berumen qatar, ümıtıŋnıŋ aqtaluyna ūrpaq aldynda jauaptysyŋ. Sony ūmytpau şart. Keşegı künge tek tarih arqyly babalarymyzdy jauapty desek, bügınge – bız, erteŋgı künge sen jauaptysyŋ, öskeleŋ ūrpaq! Tek būl künnıŋ närlısın – ūrpaqtyŋ uysynda, qasiettısın – ūrpaqtyŋ jüregınde, berekelısın ūrpaqtyŋ qolynda qaldyru – bızge paryz.
Qorytyndylai kele, elımızdıŋ sapaly damuy ötkendı saralau, bügınge investisiia salu, erteŋge senımdı keleşek qaldyrumen anyqtalady. Qūlan jortsa, tūiaǧy tozatyn, qyran ūşsa, qanaty talatyn ata-babamyzdan qalǧan ūlan-ǧaiyr ūly dalaǧa, darhan keŋıstıkke qalqan bolar ūrpaq tärbieleu – babalar amanatynyŋ oryndalyp, keler ūrpaqtyŋ aldyndaǧy moinymyzdaǧy auyr jüktıŋ jeŋıldeuımen para-par.
Būl dalany jūmyr jerdıŋ betınde,
Alla bergen qazaǧymnyŋ nietıne.
Ata jauym ketken talai tentırep,
Jete almastan şegı menen şetıne.
Sol dalany ardaq tūtu – armanym,
Armanyma ömırımdı arnadym.
Babalarym ūrpaǧynyŋ baǧy üşın,
Qanyn şaşyp, sütpen syzǧan
aumaǧyn.
Sony oilasam, jüregımdı ört alar,
Būl dalaǧa qai qūdıret jete alar?!
Otanyma közı tüsken jau bolsa,
Süiegımdı attap qana öte alar.
Tu köterıp namys atyn, ar atyn,
Ar men namys – menıŋ ekı qanatym.
Menı saǧan jüreksız dep kım aitty,
Süiegınen attattyra salatyn?!
Attatpaǧan aq bılektıŋ küşımen,
Tot baspaǧan aq naizanyŋ ūşymen,
Asqaqtaǧan ör ruhty mysymen,
Saqtap qalǧan qyran qabaq sūsymen.
Ūly dalam, ūly babam, ūlyǧym,
Ūrpaǧyna dän ǧyp sepken ūryǧyn.
Tu ǧyp ūstar Täuelsızdık tūǧyryn,
Azat eldıŋ Qazaq degen ūlymyn!
Baqytbek SMAǦŪL,
QR Parlamentı Mäjılısınıŋ deputaty,
Auǧanstan soǧysy ūiymdarynyŋ «QAZAQSTAN ARDAGERLERI»
qauymdastyǧynyŋ töraǧasy
