Jyl basynan berı atauly äleumettık kömek taǧaiyndauǧa ötınış bergen 2129 qala tūrǧynynyŋ ekı myŋǧa juyǧynyŋ ötınışı qanaǧattandyryldy. Osy kezeŋde jaŋadan aşylǧan jetı bırdei arnaiy qabyldau oryndaryna künıne 600-650 qala tūrǧyny kelıp, 8 myŋnan asa elordalyqtarǧa keŋes berılgen.
Nūr-Sūltan qalasynyŋ Jūmyspen qamtu jäne äleumettık qorǧau basqarmasynyŋ basşysy Säule NŪRǦOJİNA atalmyş kömektıŋ jaŋartylǧan formatyna qatysty zaŋnama talaptaryn jan-jaqty tüsındırıp, äleumettık qoldaudyŋ kımderge tiesılı ekenın aiqyndap berdı.
– Bärımızge belgılı, būl – tūrmysy naşar azamattarǧa jäne tabysy tömen onyŋ ışınde köpbalaly otbasy müşelerıne berıletın aqşalai tölem. Osyndai jeŋıldık qarastyrylatyn sanattaǧy otbasylardy qalai anyqtaidy?
– Atauly äleumettık kömek taǧaiyndaudyŋ kriteriiı bırşama özgerıp, bır adamǧa eŋ tömengı künkörıs deŋgeiınen 50 paiyzdan 70 paiyzǧa ūlǧaidy. Nūr-Sūltan qalasynda jan basyna 2019 jyly 15 499 teŋgeden 21 572 teŋgege jettı. Künkörıs deŋgeiı Astana qalasynda – 30 997 teŋge.
Osyǧan bailanysty atauly äleumettık kömek eger otbasynyŋ ailyq tabysy onyŋ är müşesıne şaqqanda 21 572 teŋgeden aspaǧan jaǧdaida ǧana taǧaiyndalady.
– Otbasynyŋ jiyntyq tabysyn esepteude özgerıs engızıldı ǧoi.
– Otbasynyŋ jiyntyq tabysyn eseptegende köpbalaly otbasylarǧa berıletın arnaiy memlekettık järdemaqy, balanyŋ mügedektıgı boiynşa järdemaqy, studentterdıŋ şäkırtaqysy, qaiyrymdylyq kömekterı, jergılıktı atqaruşy organdar jüzege asyratyn bırjolǧy tölemder tabys bolyp eseptelmeidı. Atauly äleumettık kömek taǧaiyndau tärtıbı bırşama jeŋıldetıldı. Sonymen bırge, būryndary taǧaiyndaǧan kezde otbasynyŋ bırge tūratyn, ortaq şaruaşylyq jürgızetın barlyq müşelerı esepke alynatyn. Endı 2019 jylǧy 1 säuırden bastap otbasynyŋ qūramynda tek jaqyn tuystar, iaǧni ata-ana, balalar, bala asyrap aluşylar, asyrap alynǧan bala, ata-anasy bır jäne ata-anasy bölek bauyrlar men apa-qaryndastar, ata, äje, nemereler esepke alynady.
– Osy adamdar bır üide bırge tūratyn bolsa, olardyŋ tabysy otbasynyŋ ortaq kırısı dep sanalady ǧoi? Endı osy kömekke mūqtaj adamdar tabysyn özdıgınen eseptep köruıne bola ma?
– Ärine, ony anyqtauda otbasy müşelerınıŋ jalaqysy, zeinetaqy, arnaiy memlekettık järdemaqy, jergılıktı biudjet esebınen berıletın qalalyq qoǧamdyq kölıkterde jol jüru aqysyna materialdyq kömek somasy qamtylady. Sonymen qatar, aliment pen käsıpkerlıkten tüsken tabys ta qosa esepteledı. Soŋǧysyna tūrǧyn üidı jalǧa beru, jyljymaityn mülıktı, avtokölıktı satudan tüsken tabys, öteusız alynǧan aqşa-qarajat, ūtystar, aqşa salymdary jäne depozitter boiynşa syiaqylar da esepke kıredı.
– Atauly äleumettık kömek aluşylarǧa arnalǧan şartsyz jäne şartty aqşalai järdemaqy degenge tüsınık beresız be?
– Qarapaiym tılmen tüsındırıp ötsek, şartsyz aqşalai kömek, otbasynda eŋbekke qabılettı bır jan joq, nemese eŋbekke jaramdy jalǧyz asyrauşysy jetı jasqa deiıngı balasyn, mügedek balany, bırınşı nemese ekınşı toptaǧy mügedektı, bögde adamnyŋ kütımı men kömegıne mūqtaj qartty baǧyp-kütıp otyrǧan tabysy az otbasylarǧa körsetıledı. Būl jaǧdailarda otbasylarǧa jūmyspen qamtu şaralary järdemaqy aluǧa qatysy bolmaidy. Mūndai järdemaqyny jalǧyzılıktı, tūrmysy naşar zeinet jasyna şyqqandar, 1-2 toptaǧy mügedekter, ekı aidan artyq uaqyt boiynda nauqastan eŋbek etuge jaramsyz bolǧandar da alady.
Şartty aqşalai kömek, otbasynda eŋbekke qabılettı jandary jūmyssyz jürgen, tabysy tömen otbasylarǧa taǧaiyndalady. Degenmen, öz kezegınde jūmyspen qamtu ortalyǧy ol otbasynyŋ jūmyssyz jürgenderın jūmysqa tūrǧyzuǧa mındettenedı, al olar bolsa ūsynylǧan jūmystan bas tartpauy tiıs. Olarǧa laiyqty jūmys ornyn nemese qoǧamdyq jūmystarǧa, jastar täjıriesı men äleumettık jūmys oryndaryna tartady. Kerek bolǧanda qysqa merzımdı kurstarǧa oqytyp, biznes-ideiasy bolsa, ony damytuǧa memlekettık granttar berıledı. Eger otbasyndaǧy eŋbekke jaramdy adam jūmysqa tūrudan bas tartsa, järdemaqy tek balalaryna berıledı.
Bügıngı taŋda Nūr-Sūltan qalasynda 8 myŋnan astam bos jūmys orny bar, eŋbek naryǧyndaǧy jūmys beruşıler ortaşa eseppen 90-120 myŋ aralyǧynda ailyq jalaqymen qamtamasyz etude.
Qorytyndylai kelgende, mynany atap körsetkım keledı. Şartsyz ne şartty atauly äleumettık kömektı taǧaiyndaudyŋ basty kriteriiı jan basyna şaqqandaǧy ortaşa tabysyn esepteu. Aldynda aitylǧandai, bır adamǧa bölgende 21 572 teŋgeden aspauy tiıs.
– Tūrmysy tömen otbasylardyŋ jiyntyq tabysy köp jaǧdaida 21 572 teŋgeden asyp ketedı. Ondai jaǧdaida äkımdık tarapynan körsetıletın basqa da äleumettık qoldau şaralary bar ma?
– Nūr-Sūltan qalasy äkımı biudjetten 6,5 milliard teŋge bölıp, köpbalaly jäne az qamtylǧan otbasylardy qoldauǧa baǧyttalǧan qosymşa 13 äleumettık keşendı jobasyn bekıttı. Biylǧy jyldyŋ säuırınen bastap, qalalyq emhanalarda köpbalaly otbasy müşelerın är senbı saiyn profilaktikalyq tekseruden ötkızıp, qajet bolǧan jaǧdaida auruhanada emdeluge jatqyzylady.
Mektep oquşylarynyŋ demalys künderınde Aşyq esık künderın ūiymdastyryp, 902 köpbalaly otbasy müşelerı, onyŋ ışınde 220 mümkındıgı şekteulı jandardy tekseruden ötkızdı. 5051 adam därıgerlık keŋes alyp, 1113-ıne medisinalyq kömek körsetılgen.
Osy sanattaǧylarǧa kommunaldyq qyzmetterdı töleu boiynşa tūrǧyn üi kömegın körsetu somasy ūlǧaidy. Qazırgı uaqytta, eger kommunaldyq qyzmet tölemderı otbasynyŋ ailyq jiyntyq tabysynan 8 paiyzǧa asyp ketkende taǧaiyndalatyn bolady. Aldaǧy uaqytta būl körsetkıştı qaita qarap, 5 paiyzdan asqan jaǧdaida tölem jasaudy jobalap otyrmyz.
Töleu somasy aiyna 4 myŋ teŋgenı qūraidy. Osyndai kömekpen 700 köpbalaly otbasylaryn qamtityn bolamyz. Üide bılım alatyn mümkındıgı şekteulı balalarǧa körsetıletın kömek 6,5 AEK-ten 10 AEK ūlǧaitylyp, 228 oquşy qamtylmaq.
Nūr-Sūltan qalasynyŋ polisiia departamentı, densaulyq saqtau men bılım salasynyŋ qyzmetkerlerıne 2 myŋ tūrǧyn üi sertifikatyn beru josparlandy.
– Biylǧy oqu jyly aiaqtalyp qaldy, aldaǧy qyrküiekten bastap osyndai otbasyndaǧy mektep jasyndaǧy balalaryna nendei kömek bolady?
– Köpbalaly otbasylarynyŋ balalaryna, onyŋ ışınde mektep oquşylaryna, joǧary oqu oryndary men kolledj studentterıne qoǧamdyq kölıkte tegın jüru mümkındıgı berıledı. Būl 36 myŋ balaǧa eseptelıp otyr. Osy sanattaǧylardyŋ 1-11 synyptarda oqityn balalary mektepte tegın ystyq tamaqpen qamtylady. Būlar mektep formasymen jäne qajettı oqu qūraldarymen tegın qamtamasyz etıledı. 10 myŋdai oquşynyŋ jazǧy demalysyn ūiymdastyrudy oilastyryp otyrmyz.
2019 jyly 20 mausymnan bastap memlekettık äleumettık tapsyrys şeŋberınde tehnikalyq jäne käsıptık bılım beru oryndarynda tegın oquǧa qūjattardy qabyldau bastalady. Būl jobada ekı myŋnan astam adamdy qamtimyz.
Qala äkımı Baqyt Sūltanov qamqorlyqqa mūqtaj jandardyŋ talap-tılegın nazarda ūstaidy. Tūraqty türde köpbalaly analarmen kezdesu ötkızıp, äkımdıktıŋ osy baǧyttaǧy äleumettık şaralarymen tanystyrady. Aldaǧy uaqytta da būl jūmystar jalǧasyn tauyp, äleumettık jaǧynan az qamtylǧan azamattardyŋ qatary qysqaratynyna senımdımın.
