Qazaqstan mūsylmandary dıni basqarmasy oraza jäne namaz kestesın, oraza pıtırınıŋ mölşerın bekıttı.
Biyl Ramazan aiy 23 nauryzda bastalady. Al säuır aiynyŋ 17-sınen 18-ıne qaraǧan tün – qasiettı Qadır tünı. 21 säuır – Oraza ait.
Biyl pıtır sadaqa mölşerı – 535 teŋge. Onyŋ mölşerı elımız boiynşa ekı kelı ūnnyŋ ortaşa baǧasymen esepteldı. Al ūnnyŋ baǧasy QMDB-nyŋ qala jäne oblys ökıldıkterınıŋ bergen mälımetı negızınde anyqtaldy. Pıtır sadaqasyn qūrma, meiız baǧasymen de beruge bolady.
Pıtır sadaqa Ramazan aiynda berıledı. Ony Oraza ait namazyna deiın beru kerek. Ait namazynan keiın berılgen pıtır sadaqa jai sadaqa bolyp qalady.
Orazany alǧaş ret ūstauǧa niet etken adamdar säresı men auyz aşar dūǧasyn bılmese, säresıde «Allanyŋ razylyǧy üşın Ramazan aiynyŋ orazasyn taŋ atqannan kün batqanǧa deiın ūstauǧa niet ettım» dep; Auyzaşarda «Jaratuşy iem! Senıŋ razylyǧyŋ üşın oraza ūstadym, Saǧan iman keltırdım, Saǧan täuekel ettım. Sen bergen rizyq-nesıbeŋmen auyz aştym. Ua, Keşırımdı Alla! Menıŋ aldyŋǧy jäne soŋǧy künämdı keşıre kör!» dep dūǧa qyluǧa bolady.
Kımderge oraza ūstamauǧa bolady? Şariǧatta qasiettı aida oraza tūtudy kei jandarǧa keiınge qaldyruǧa rūqsat etedı. Olar: jolauşylar; nauqas adamdar; jüktı nemese omyrauda balasy bar äielder. Sonymen qatar, ındetpen küreste aldyŋǧy şepte jürgen därıgerler jäne basqa da mamandyq ielerı oraza ūstauǧa şamasy jetpese, keiınge qaldyra alady. Aiaǧy auyr äiel men emızulı balasy bar äielder özderınıŋ jäne balalarynyŋ densaulyǧy üşın qauıptense, oraza tūtpauyna bolady. Bıraq keiın qazasyn öteuı kerek. Sosyn Ramazan aiynda etekkırı kelgen äiel men bosanǧannan keiın qan körgen äiel oraza tūtpaidy. Öitkenı etekkır men nifas qany oraza tūtuǧa kedergı bolady.
Qadır tünı ne ısteu kerek? Säuırdıŋ 27-ınen 28-ıne qaraǧan tün – Qadır tünı. Allanyŋ meiırımınen ümıt etken ärbır adam Qadır tünı kırmesten būryn däret alyp, taza kiım kiıp, qasiettı tündı kütuge daiyndyq jasauǧa tiıs.
Qadır tünı myŋ aidan da qaiyrly. Būl tünı jasalǧan ǧibadat 83 jyldyq sauapqa para-par delınedı. Mūsylman qauymynyŋ Qadır tünın asyǧa kütudegı taǧy bır sebebı – Jaratuşyǧa jaqyndau. Būl tünı adamdardyŋ syrtynan ǧaibattap, ösek aituǧa, ışımdık ışuge, janjaldasuǧa, daulasuǧa bolmaidy. Dostarmen köŋıl köterıp, än aituǧa, bileuge, sauyq keşterın ūiymdastyruǧa tyiym salynady. Teledidardan oiyn-sauyq baǧdarlamalary men filmderdı de köruge bolmaidy. Onyŋ ornyna tärbielık mänı bar dünielerdı tamaşalaǧan dūrys.
Qadır tünınde tünı boiy dastarqan jaiyp qoiu şart emes. Mūsylmandar būl tündı qūlşylyq etıp, şyn jürekten ökınıp, künälary üşın keşırım sūraumen ötkızuge tiıs. Taŋǧa deiın Qasiettı Qūran kıtabyn oqyp, dūǧa jasaǧan abzal.
Oraza ait künı taŋerteŋ säresı ışılmeidı, kündız auyz aşyq bolady. Oraza ait dastarqan jaiyp, dämnen auyz tietın kün bolǧandyqtan, Oraza aittyŋ bırınşı künı auyz bekıtuge tyiym salynǧan.
Dästür boiynşa būl künı mūsylmandar bır-bırıne «Oraza ait qabyl bolsyn» dep jyly lebızderın bıldıredı. Renjısıp qalǧan aǧaiyn-tuys, jora-joldas bır-bırınen keşırım sūrap, ökpe-nazyn ūmytady. Sonymen qatar Oraza ait merekesınde tūrmysy tömen otbasylarǧa, jetım-jesırlerge qol ūşyn sozǧan abzal.
Qazaq halqynda oraza aiynda jarapazan aitatyn dästür bar. Ūlt ūstazy Ahmet Baitūrsynūly «Jarapazan ramazan degen sözden şyqqan, oraza uaqytynda balalar, bozbalalar tünde üidıŋ tūsynda tūryp jarapazan öleŋın aitady. Oraza ūstaǧan adamdar sauap bolady dep jarapazan aitqandarǧa qūrt, mai, ırımşık, bır şarşy şüberek, basqa sol siiaqty närseler beredı. Jarapazandy käsıp etıp, oraza uaqytynda el aralap, kündız jürıp aitatyn ülken adamdar bolady. Jarapazan aitatyn ekeu bolyp jürıp aitady. Bırı jarapazan aitqanda, ekınşısı qostauşy bolady» dep jazady.
Jarapazandy köbıne balalar men jasöspırımder Ramazan aiynda üi-üidı aralap aitady. Ejelde jarapazan oraza ūstaǧan adamdardy auyzaşarǧa oiatu üşın aitylǧan. Jarapazan aituşylarǧa är üiden bıreu şyǧyp, tättı taǧamdar, kämpit, qūrt, kei kezderı tiyn-teben ūsynǧan. Būrynǧy jas balalarǧa asyq ta syilanypty.
Jarapazan mätınıne nazar audaratyn bolsaq, öleŋ şumaqtary üi iesın madaqtaudan bastalatynyn baiqaimyz, ary qarai islam dınınıŋ şarttaryn uaǧyzdap, imandylyqqa şaqyryp, ösiet aitylady. Osydan jarapazannyŋ negızgı maqsatyn tüsınuge bolady.
Orazadan orazaǧa aman jeteiık. Orazaŋ qabyl bolsyn, ūstaǧan jan!
