Bizdiŋ bastyq – qyzyq kisi. Qaşan körseŋ oryntaǧyn ainalyp-tolǧanyp, sylap-sipap, qūşyp, süiip jürgeni. Attylyǧa jatyp, qara jaiauǧa tönip qaraityn ädeti bar. Köbine kekireiip jüredi. Jarty Qūdai dersiz… Minin aita berip qaiteiin? Odan da äŋgimeniŋ tötesine köşeiin de…
Sonymen, tyŋdaŋyz. Joǧaryda öziŋizge tanystyrǧan bastyǧym bir küni döŋgelentip tūryp qoidyŋ suretin saldy da, «mynau – qoian degen maqūlyq!» dedi oqystan. Men taŋdanysymdy jasyra almai, biraz ünsiz otyrdym da, aqyry şydai almastan:
– Baseke, a, baseke, siz säl qatelesip qaldyŋyz. Mynauyŋyz qoian emes, qoi ǧoi, – dep kümilji, oŋ jaǧyna bir, sol jaǧyna bir şyqtym. Onymnan tük te şyqpady. Basekem, ornynan bar ekpinimen atyp tūrdy da, betime baqyraiyp tūryp:
– Qoian! – dedi. Qalşyldap, dirildep, ärli-berli teŋselip jürdi. Sosyn oryntaǧyna bettep bara jatyp, esik aldynda kinäli adamdai qalşiyp tūrǧan maǧan maily moinyn jūlqa būryp:
– Men qaşan eki söilep edim, a? Bilip qoi, mynau jalǧanda, myna meniŋ aq degenim alǧys, qara deginim qarǧys bolady! – dedi.
– Bb-baseke, baseke, osy joly eki söileŋizşi, baseke. Meniŋ oilaǧanym sizdiŋ abyroiyŋyz emes pe, baseke? Ötkende oblystan ülken kisiler kelgende üş-tört türli söilep ediŋiz ǧoi, baseke, – dep zuyldai jönelip edim, basekem öktem dauyspen:
– Äi, sen nemene, meniŋ myna altyn basymdaǧy müttäkäm miyma, müdirmes tilim men mübäräk qoldarymnan şyqqan myna suretke kümän keltireiin dediŋ be? Men eşqaşan eki söilegen emespin! Osy sender qalai jaǧympaz-danasyŋdar-ei? Tüsinbeimin. Joǧarydaǧylar Qūdai me eken? Biliktiŋ ökilin körseŋder qūrdai jorǧalaisyŋdar. Kim eken olar sonşalyqty? Kim eken sol oblys, respublikadaǧylar? – dep juan erniniŋ jieginen köpirigi bir kirip, bir şyǧyp, köki bastaǧany sol edi, esik şalqalai aşyldy da, ar jaǧynan oblystaǧy juandardyŋ biri körindi. Sonda äli ezuin jiyp ülgermegen basekem:
– Ä-ääleke, Äl-leke, eşteŋe estigen joqsyz ba, Äleke? Estimedim deŋizşi, Äleke? Qq-haliŋiz qalai? Mal-jan tegis aman ba? Üidegi jas jeŋgei jerik dep estip em, biz keliniŋiz ekeumiz üidegi japqan bäŋki-säŋkilerdi alyp barǧaly jatyr edik, – dep elpeŋdei jöneldi. Ülken kisi eş jauap qaiyr-mastan tördegi basekemniŋ oryntaǧynyŋ qasyna kelip, kilt toqtady da:
– Myna suretti kim salǧan-ei? Qasqyrdan ainytpapty-ei özin, – dep, qoŋdy iyǧy men maily qarnyn dirildetip, selk-selk küldi. Osy sät meniŋ basekem:
– Ä-älleke, būl qoian ǧoi, kädimgi ūzyn qūlaq sūr qoian. Özim salǧam, – dep ülken bastyqtyŋ betine jaltaŋ-jaltaŋ qarady. Jüzi ört söndirgendei quaryp, qany basyna şapqan Älekeŋ:
– Qasqyr dedim be, qasqyr! – dep gürr etti. Basekem jym boldy. «Äp, bälem, qalai eken?!» dep qoiam işimnen. Basekemde äli ün joq. Eseŋgire-ep baryp, esin äzer jiǧan basekem ülken kisiniŋ özine qadalǧan janarlaryna tike qarai almastan:
– Äleke, sizdiŋ aitqanyŋyz qaşan da zaŋ ǧoi, Äleke! Aitqanyŋyz bolsyn, Äleke. Qauaq basym qara basyp, qoiannyŋ suretin salam dep otyryp qas-qyrdyŋ suretin qalai salǧanymdy aŋdamai qappyn-au, – dep öz basyn özi töpelei berdi, töpelei berdi…
Şarafat RYSPAIQYZY
