Bala künımızde üidıŋ ülkenderı «şäi qūiǧan keseŋdı şaiqamai ber» dep otyruşy edı. Būdan soŋ bız orta belınen asyra qoiu küreŋ şäimen yrzyqtandyrylǧan kesemızdı qolymyz qaltyrasa da, şaiqaltpai, iesıne tüzu ǧana tapsyruǧa tyrysatynbyz… Keiın bıldık, qyzdy kesırlıkten saqtap, ūstamdy, eptı, salmaqty boluǧa ündeitın būl yrym erte zamannan keledı eken.
İä, «qazan şaiqalsa, yrys şamdanady» deidı halqymyz.
Būl yrys pen baq yntymaǧy ūiyǧan, bırlıgı jarasqan elge qonady degendı aŋǧartu bolsa kerek.
Qazaq ejelden qazanyn qasterlegen. Atalarymyz köşıp-qonǧanda qazan-oşaǧyn tastamaǧan desedı.
Öitkenı, qazaq üşın qazan – yrys pen yntymaqtyŋ simvoly. Osy ūǧymdy jaŋǧyrtu üşın respublikalyq «Qazaqstan halqy assambleiasy – 20 ızgı ıs» estafetasynyŋ bas belgısı retınde «Taiqazan» taŋdap alynǧan edı…
«Taiqazan» şarasy talai qūndylyqtarymyzdy jaŋǧyrtyp, tarihty eske tüsırdı. Köregen qolbasşy Ämır Temırdıŋ tapsyrmasymen 1399 jyly äigılı Taiqazandy jasatuǧa jer-jahannyŋ eŋ myqty ūstalary şaqyrylǧan eken. Türkıstannyŋ ırgesındegı Qarnaq eldı mekenınde daiyndalǧan alyp qazandy qūiuǧa tabiǧatta sirek kezdesetın jetı türlı metall qoldanylǧan desedı… Diametrı 2,5 metr, biıktıgı 1,7 metr, salmaǧy 2 tonna Taiqazannyŋ syiymdylyǧy – 3 myŋ litr. Qanşama küşpen, ideialyq tapqyrlyqpen jasalǧan, syrtyna Qūran sürelerı jazylǧan qasiettı qazannan Ämır Temırdıŋ sarbazdary toiyp tamaq ışken körınedı… Joryqtardan kelgende Taiqazanǧa toltyra su qūiyp, ışıne qant qosyp, şarşap-şaldyqqan san myŋ adamǧa «şärbat» tatqyzady eken…
Jerınıŋ keŋdıgı boiynşa dünie jüzındegı memleketter arasynda toǧyzynşy oryn alatyn Qazaqstan da sol teŋdessız Taiqazan sekıldı me dersıŋ…
Elbasymyz Nūrsūltan Nazarbaev Assambleianyŋ soŋǧy sessiiasynda aitqandai, HH ǧasyrdyŋ basynan Qazaqstanǧa özge elderden 5,6 million adam qonys audarǧan… Prezidentımızdıŋ: «Özderıŋız körıp otyrǧandai, bızdıŋ köp etnostyǧymyzdy saiasi jüie jasandy türde jasap şyǧardy» degenı de sondyqtan.
Ras, Qazaqstan – bügınde köp ūltty memleket. Qazaqstan atty bır elden, bır «qazannan» 130-ǧa tarta etnos ökılderı as ışıp otyr. Qazaq türı men tılıne, dını men dılıne, tegıne, ūltyna qaramai, qaŋǧalaqtap kelgennıŋ bärıne bırdei qazanynan däm tatqyzady…
Mūndaida qazan iesıne qūrmetpen qarau azamattyqtyŋ, adamdyqtyŋ qarapaiym belgısı ekenı dausyz.
Ydys ışındegı yrysty şaiqamai, ainalaǧa şuaq şaşyp jüru de qazaq üşın qiyn bolyp tūrǧan joq.
İä, Qazaqstan atty qazannyŋ bütındıgıne bügınde 17 milliondai halyq müddelı… Ony ottan tüsırmei, yrzyqtandyryp otyru da osynşa adamǧa paryz.
P.S. Bügınde şäi qūisam, bala künımdegı ülkenderdıŋ «şäidı şaiqamai ber» deitın eskertulerı esıme tüsedı.
Är ydysta yrystyŋ ūiasy bar ma eken?!.
«Bır küngı ūrys qyryq küngı yrysty alady» deidı halqymyz… Ūrys tuǧanda ydys syldyramaityn kezı kem de kem.
Endeşe, ortaq qazannan as ışken bar eldıŋ müddesı ortaq boluǧa tiıs emes pe?
Qazan tügılı, kesemızdı şaiqamaiyqşy.
Näzira BAIYRBEK
