Qazaq qai sportta myqty?! Osy sūraqty qai azamatqa qoisaŋyz da, boks dep jauap qaitarady desek qatelespespız. Olai deitınımız, Olimpiada oiyndary, älem chempionaty jäne qūrlyq bırınşılıkterınen qazaq boksşylary olja salmai qaitpaitynyn jalpaq jūrt jaqsy bıledı. Sondyqtan da, bızdıŋ elımızde boks ūlttyq sport retınde baǧalanyp, aibyndy abyroiymyzǧa ainalyp otyr.
Aldyŋǧy lektegı Serık Qonaqbaev, Viktor Demianenko, Vasilii Jirov, Ermahan İbraiymov, Bekzat Sattarhanov, Bolat Jūmadılov, Mūhtarhan Dıldäbekov, orta buyndaǧy Baqtiiar Artaev, Gennadii Golovkin, Galib Jafarov, Erdos Jaŋabergenov, Baqyt Särsekbaev, Serık Säpiev, keiıngı tolqyndaǧy Daniiar Eleusınov, Bırjan Jaqyp, Jänıbek Älımhanūly syndy boksşylar Qazaqstan sportynyŋ daŋqyn biıkke kötergenın qaşanda maqtan etemız. Osy saiypqyrandar arasynda aişyqty oryn alatyn boksşynyŋ bırı Merei Aqşalov ekenı de aidai anyq.
Jıgıttıŋ töresı
Merei Aqşalov – qazaq boksyna airyqşa eŋbek sıŋırgen sportşynyŋ bırı. Mınezı aqjarqyn, nietı adal jıgıt. Jai ömırde osyndai qarapaiym bolǧanymen, ıske kelgende eşteŋeden aianbaityn qaisarlyǧy bar azamat. Baiaǧy zamanda eldı jaudan qorǧaǧan batyrlarymyz osy bızdıŋ Mereidei bolǧan şyǧar dep oilaimyn. Menıŋ oiymşa, Merei bauyrymyz baqytty sportşy. Olai deitınım ony halyq, dostary, zamandastary erekşe qūrmetteidı. Adamǧa osydan artyq baqyt kerek pe?! Kezınde şarşy alaŋda eldıŋ namysy üşın bar küş-jıgerın sarqa jūmsaǧan talantty azamatymyz aldaǧy uaqytta da özınıŋ jemıstı eŋbegımen körıne beredı.
İä, äŋgıme arqauyna ainalǧan Merei Aqşalovtyŋ esımı älemdık boks tarihynda altyn ärıppen jazylǧany sözsız. Ätteŋ-ai degen bır ökınıştısı sol, kündelıktı ömırde aqjarqyn, tıpten jūmsaq bolyp körınetın, al şarşy alaŋǧa şyqsa boldy arystandai aibatty bolyp şyǧa keletın Merei Aqşalov bokspen erte qoştasty. Eske alsaq, 2010 jylǧy Qazaqstan chempionatynda alǧan jaraqatynan bırjola jazyla qoimady. Janary sulana berdı. Bıraq bala kezınen bylǧary qolǧapqa arbalǧan tastülek boksty doǧarudy mülde oilamady. Densaulyǧyŋdy küt, aldaǧy ömırıŋdı oila degen därıgerler keŋesın tyŋdaǧysy da kelmedı. Būl Mereidıŋ jas ta bolsa Aziia bırınşılıgınde top jaryp, Qazaqstan Prezidentı kubogy lisenziialyq turnirınde jeŋımpaz atanǧan, Olimpiada oiyndaryna qatysyp, ülken bokstyŋ qazanynda bır qainap şyqqan kezı bolatyn. Olimpiada demekşı, Beijıŋ-2008 oiyndarynda qalai bolǧan edı?
…Bırınşı jekpe-jekte Aqşalov Europa bırınşılıgınıŋ jüldegerı vengriialyq tısqaqqan boksşy Mikloş Vargimen qolǧap tüiıstırdı. Bapkerlerı äbden babyna keltırıp äkelse kerek, Merei bırden şabuyl tızgının qolyna aldy. Bırınşı raundty taza jeŋgenımen, ekınşı kezeŋde eptep şylbyryn bosatyp alǧandai bolǧan. Alaida jeŋıstıŋ auylyna jaqyndap tūrǧanyn jaqsy sezındı me, üşınşı raundta madiiar boksşysynyŋ ekı aiaǧyn bır etıkke tyqqandai tūqyrta ūrdy. Töreşılerde kümän bolǧan joq. Bırauyzdan qazaq boksşysyn qoldady. Al ekınşı aiqasqa kelsek, būl jönınde Mereidıŋ özı «Är sportşynyŋ ömırınde bır ūmytylmas ökınış bolady dep oilaimyn. Men üşın Pekin törınde ötken Olimpiada oiyndary esımde mäŋgılık saqtalyp qaldy. Ekınşı jekpe-jegımde şarşy alaŋnyŋ iesı Hu Sinmen qolǧap tüiıstırdım. Osy jekpe-jektı körgen köptegen adamdar maǧan «Merei, sen jeŋılgen joqsyŋ» dep jūbatyp jatty. Şynymdy aitsam, aiqas aiaqtalǧannan keiın töreşı ekeumızdıŋ qolymyzdan ūstap tūrǧanda özımnıŋ jeŋgenıme senımdı edım. Endı, endı… qolymdy kötere jazdap tūrdym. Bıraq, olai bolmady. Töreşı Sinnıŋ qolyn köterdı. Osy sätte közımnıŋ aldy būldyrap kettı. Men üş raund boiy qytai boksşysyna damyl bermei, soqqylarymdy nöpırlete berdım. Al jeŋıs soǧan berıldı. Ol bolsa, maǧan tık qarai almai, şarşy alaŋnan şyǧyp kettı. Amal neşık, aiqai şyǧaratyndai äkkı boksşy emespın. Tek bapkerlerımnıŋ jūbatuyna razy bolyp, şarşy alaŋnan şyǧyp kettım. Ärine, jüregım qan jylady. Qalai degenmen, Olimpiada ǧoi. Bükıl sport älemınıŋ eŋ märtebelı jarysy emes pe?! Adamnyŋ qiialynda şek joq qoi, mümkın men sol jekpe-jekten ötkende jüldeger bolar ma edım dep te oilaimyn» deidı osydan on jyl būryn bolǧan oqiǧany esıne alyp.
İä, sol oiyndardan keiın Mereidıŋ eŋsesı edäuır basylyp qalǧandai boldy. Aşyǧyn aitqanda, ol özınıŋ älsızdıgıne emes, töreşılerdıŋ köpe-körneu ädıletsızdıgıne nalydy. Bırşama uaqyt şarşy alaŋǧa juymai kettı. Degenmen, bapkerlerı men dostarynyŋ qoldauymen qaita şiryqty. Tuabıtken öjet mınezı jaŋa örge jetelep äkettı. Olimp tūǧyryna qaitsem de köterılemın dep özın-özı qamşylai tüstı.
2010 jyly Astana törınde ötken Qazaqstan chempionaty Mereidıŋ sporttyq mansabyna kädımgıdei äser ettı deuge bolady. Ol osy bırınşılıkte qarsylastar şaq keltırmei top jardy. Bıraq jarys barysynda alǧan jaraqaty jan azabyna ainalady dep kım oilaǧan? Qarsylasynyŋ qisaita ūrǧan bır soqqysy közıne şoq bop tidı. Sodan berı saqtanyp töbelesuge tura keldı. Alaida, aiqas dese, bır qarys şegınudı bılmeitın, qarsylasyna arystandai aibat şegetın mınezı janardaǧy jaraqatty ūmyttyryp jıberetın. Osy chempionattan keiın Merei «öz densaulyǧyma özım jauap beremın» degen qolhat jazyp, WSB seriiasy aiasyndaǧy «Astana arlandary» sapynda ekı jyldai el namysyn qorǧady. Qorǧaǧanda jai bokstasyp qoimai, seriianyŋ üzdık boksşysy da atandy. Jolyna kelgen Kuba qabylanyn qūlatyp, Resei boksşysyn sūlatyp, basqalaryn da tüze büktıre bıldı.
Al 2013 jyly Merei Tölegenūly Aqşalov özınıŋ sport ǧūmyryndaǧy eŋ biık belesıne köterıldı. Ol AİBA basşylyǧynyŋ ūiǧarymy boiynşa Almaty qalasynda ötken älem chempionatynda altyn jüldeger atandy. 64 kelı salmaqta synǧa tüsken Qazaqstan chempiony finalda Kubanyŋ maŋdaialdy boksşysy, älem bırınşılıgı men Olimpiada oiyndarynyŋ jüldegerı Iаsniel Toledo Lopestı taza jeŋdı. Osy chempionat barysynda barlyq qarsylastarynan oq boiy oza şapqan qazaq boksşysynyŋ önerın baǧalaǧan üş töreşı de Mereidıŋ myqtylyǧyn bırauyzdan moiyndady. Osylaişa, Merei Aqşalov osy chempionat barysynda jeŋıs tūǧyrynyŋ eŋ biık satysynan qol būlǧady. Bıle bılsek, būl chempionat Qazaqstan sportynyŋ tarihyna altyn ärıppen jazyldy. Tört bırdei boksşymyz, atap aitqanda, Bırjan Jaqyp, Merei Aqşalov, Daniiar Eleusınov jäne Jänıbek Älımhanūly älem chempiony ataǧyn jeŋıp alyp, komandalyq esepte Qazaqstan tūŋǧyş ret bırınşı orynǧa köterıldı. Osy jyly Merei qūrlyq chempionatynyŋ jeŋımpazy atanyp, «Aziianyŋ eŋ üzdık boksşysy» ataǧyna da ie boldy.
…Şyǧys Qazaqstannyŋ Aiagöz audanyna qarasty Myŋbūlaq auylynan tülep ūşqan Merei boks älıppesın Semeide üirengen-dı. Al on üş jasqa tolǧanda, iaǧni, 2002 jyly Astana qalasyndaǧy Q.Mūŋaitpasūly atyndaǧy sporttaǧy darynda balalarǧa arnalǧan mektep-internatqa qabyldanady. Sodan berı bılıktı bapker Janat Manaşevtyŋ qol astynda jattyǧyp, boks älemınıŋ biık şyŋdaryn baǧyndyra bıldı. Aldynan şyqqan barlyq qiyndyqty qaiyspai eŋserıp, közdegen maqsatyna jettı.
Bügınde otyz jasqa tolyp otyrǧan talantty boksşy Merei Aqşalov – elorda törındegı önegelı otbasynyŋ bırı. Jan jary Äsem ekeuı İbrahim, Amira jäne Abdrahim esımdı balapandaryn mäpelep jür. Özı bolsa, Astana qalasyndaǧy «Tolaǧai» joǧary sport şeberlıgı mektebı memlekettık mekemesı basşysynyŋ orynbasary qyzmetın atqarady. Negızgı jūmysynan qoly qalt etkende tuǧan ınısı bokstan el chempiony, «Astana arlandarynyŋ» sapynda jeŋımpaz atanǧan, bügıngı taŋda käsıpqoi boksta baǧyn synap jürgen Meiırım Nūrsūltanovty baptaudan jalyqpaidy. Inısınıŋ el namysyn abyroimen qorǧaityn myqty boksşy bolatynyna ülken ümıtpen qaraidy.
Al bız bolsaq, Mereidei otyzynda orda būzǧan arda azamattyŋ, qyrqynda da qamal alatynyna bek senımdımız.
Ǧalym QOJABEKOV
