Prezident zeinetaqy jüiesın jaŋǧyrtu turaly zaŋ jobasyn qaitarǧanda, osynau äleumettık, ekonomikalyq maŋyzy bar özgerıstıŋ tüpkı mänın qarapaiym halyqqa jetkıze almaǧany üşın Ükımet pen Ūlttyq bankke kınä artty. Ükımet zaŋ jobasyn Parlamentke ūsynbai tūryp, halyqqa tüsındıru jūmystaryna köbırek män beru kerek edı…
Zaŋdy talqylau barysynda halyqpen kezdesuler ötkızdık. Ükımettıŋ soiylyn soǧaiyn dep emes, jan-jaqty zerdelei otyryp, anaǧūrlym tiımdı şeşım osy ekenıne közımız jetkennen keiın köpşılıkke ügıtteuge atsalystyq. Baiyppen tüsındırse, halyq aqylǧa keledı eken.
Zeinetaqy jüiesın künderdıŋ künı reformalau qajettıgı bügın ǧana tuyndaǧan mäsele emes, 1998 jyly «Qazaqstan Respublikasyndaǧy zeinetaqymen qamsyzdandyru turaly» Zaŋ küşıne engelı berı belgılı boldy. Özderıŋız bılesızder, zeinetaqymen qamsyzdandyru üş baǧyttan tūrady. Bırınşısı – bazalyq zeinetaqy nemese «prezidenttık» dep aitamyz, ekınşısı – memlekettık biudjet esebınen qarastyrylatyn yntymaqty zeinetaqy, üşınşısı – mındettı jarnalardan, erıktı salymnan, jeke erıktı käsıbi zeinet salymynyŋ jinaǧynan tölenetın zeinetaqy. 1998 jyldyŋ 1 qaŋtaryna deiın eŋ kemı alty ai jūmys ötılı bar adamdar qazır ai saiynǧy yntymaqty zeinetaqyǧa iek arta alady. Bıraq, uaqyt ötkesın, onyŋ sany qysqara beredı. Mysaly, qazır äielderdıŋ 17 paiyzy yntymaqty zeinetaqyǧa tolyq qatysa almaidy. Nege deseŋız, eŋbek ötılı jetıspeidı. Yntymaqty zeinetaqy tolyqtai tölenuı üşın äielderde kemı 20 jyl, er adamdarda 25 jyl eŋbek ötılı boluy kerek. Naqty boljam boiynşa, būl tek 2018 jylǧa deiın jalǧasady, iaǧni, endıgı jas, jasamys jandar bolaşaqta tek eŋ tömengı zeinetaqy mölşerı men jinaqtauşy qoryna salǧan aqşasyn sai zeinetaqy alady. Sol sebeptı, qarapaiym halyq zaŋdy tämpıştep oquy kerek edı. Al, jergılıktı atqaruşy organdar olardy egjei-tegjeilı tanystyru kerek edı. Bıraq, joǧarydan qozǧau bolmady eken dep, ol jaiynda aşyp aitpaǧan. Prezidenttıŋ zaŋdy qabyldaudy tört jylǧa şegeruı ädıl şeşım dep oilaimyn. Halyqqa tüsınıstıkpen qarap, zeinetaqy tölemınıŋ tapşylyǧyna ekonomikadan qosymşa rezerv qarastyrudy tapsyrdy.
Būl – barşamyzǧa berılgen mümkındık. Qol qusyryp qarap otyrmai, jūmys ısteuımız kerek. Näpaqamyzdyŋ belgılı bır bölıgın jinaqtauşy zeinetaqy qoryna salyp, uaiymsyz-qaiǧysyz qarttyǧymyzǧa özımız kepıldık jasaiyq. Özderıŋızge mälım, qoldanystaǧy zeinetaqy jinaqtau jüiesınıŋ ülken kemşılıgı – mındettı salymdardyŋ tūryqsyzdyǧy men jartykeştıgı. Qazır bızde özın-özı jūmyspen qamtyǧandar sanatyna jatatyn 2 mln 700 myŋ adam bar. Solardyŋ bır millionǧa jeter-jetpesteiı ǧana zeinetaqy salymyn bırde salyp, bırde salmai otyr eken. Sondai-aq, köptegen jūmys beruşıler zeinetaqy qorlaryna aqşa audarmastan, jalaqyny qolǧa beredı. Halyqtyŋ osy bır bölıgı jasy jetkende memleketke alaqan jaimas üşın, sonymen qatar, qarjy tapşylyǧy tuyndamas üşın jaŋa zaŋda bırqatar özgerıster ūsynyldy. Mäselen, jūmys beruşılerdıŋ eŋbekkerler aldyndaǧy jauapkerşılıgın arttyratyn, salyqtyq äkımşılık etu, erıktı zeinetaqy jarnasyn uäjdemeleu arqyly öz betınşe eŋbek etetınderdı zeinetaqy jüiesımen qamtityn joldar körsetıldı. Mūnyŋ bärı dūrys. Oǧan qosa, keşe Prezident bala kütımımen demalysqa şyqqan äielderdıŋ mındettı zeinetkerlık salymyna memleket esebınen kömektesu, 10 paiyz mındettı salymǧa jūmys beruşınıŋ mındettı şyǧarylymy esebınen qosymşa 5 paiyz qosu, sosyn onyŋ mölşerın kezeŋ-kezeŋımen 5 paiyzǧa ösırıp otyru turaly ūsynystar aitty. Parlament zaŋdy qaita qaraǧan kezde, osylarǧa män beretın bolady. Tek özımız ǧana emes, keleşek ūrpaǧymyz laiqatty zeinetaqy alsyn, Qazaqstannyŋ äleumettık tūraqtylyǧy şaiqalmasyn desek, jas-kärımız tügeldei eŋbektenıp, zeinetaqy qorymyzǧa aqşa qūiudyŋ qamyna kırısuımız kerek.
Maira AISİNA,
Parlament Mäjılısınıŋ deputaty,
Äleumettık-mädeni damu
komitetınıŋ müşesı
Jaŋaşa közqaras qajet
Memleket basşysy zeinetaqy reformasy mäselelerı jönınde mälımdeme jasap, Qazaqstan halqyna Ündeuın jariialady. Prezident Ükımet pen Ūlttyq Bank ıs-äreketınıŋ olqylyǧyn basa körsetıp, qoǧam üşın maŋyzdy qūjatty Parlamenttıŋ qaita qarauyna jıberdı. Elbasynyŋ būl şeşımı – mäselenıŋ tüiındı tūstaryn qaita qarauǧa mümkındık berıp otyr.
Zeinetaqy jüiesındegı özgerıster, sonyŋ ışınde äielderdıŋ zeinet jasyn 63-ke deiın ūzartu halyq arasynda qyzu pıkırtalas tuǧyzǧany belgılı. Tiıstı aqparattyq-nasihat jūmystarynyŋ öz deŋgeiınde jürgızılmeuı saldarynan jaŋa reformanyŋ tüpkı, äleumettık mänı qaltarysta qaldy. Ärine, älem aldynda tūrǧan mäselelerden bızdıŋ el de ainalyp ötpeitını belgılı. Aldaǧy onjyldyqtarda planeta tūrǧyndarynyŋ jappai qartaiuy mäselesı biık mınberlerden aitylyp jür. Būl – naqty däiek. Köptegen elder zeinet jasyn ūlǧaitu sebebın osymen bailanystyrady. Onyŋ mysaly da jetkılıktı.
Būl jerde bızge de eskeretın jaittar bar. Sonyŋ bırı – äielderdıŋ qoǧamdaǧy orny men äiel eŋbegın baǧalauda jaŋa közqaras qalyptastyru qajettıgı. Äleumettık saiasattyŋ jaŋa prinsipterınde, densaulyq saqtaudyŋ ūlttyq jüiesınde būl körınıs tabuy kerek dep oilaimyn.
Elbasy Ükımetke 2030 jylǧa deiın zeinetkerlıkpen qamtamasyz etu jüiesın jaŋǧyrtudy odan ärı jalǧastyru jönınde keşendı ıs-şaralar äzırleudı tapsyrdy. Demek, Elbasynyŋ ūstanymdary eskerıletın jaŋa joba – halyq qamy men müddesın közdegen ömırşeŋ qūjat boluy tiıs.
Svetlana İMANQŪLOVA,
Qazaqstan Respublikasy Mädeniet,
sport jäne aqparat qyzmetkerlerı
käsıpodaǧy federasiiasynyŋ
töraiymy
Qiyn tüiındı tarqatty
Elbasymyz Nūrsūltan Äbışūly Nazarbaevtyŋ zeinetaqy reformasyna bailanysty öz pıkırın bıldırıp, Parlamenttıŋ qaita qarauyna jıbergenı bızdı, zeinet jasyna jaqyndap qalǧan äielderdı quantty. Öitkenı, densaulyqtarymyz syr berıp, jas kezımızdegıdei jügırıp, jūmys ısteuge mümkındık bermei tūr.
Zeinetaqy reformasyn jasau öte maŋyzdy ekenın tüsınemız. Öz tarapymyzdan 2018 jyldyŋ 1 qaŋtarynan bastap äielderdıŋ zeinetke şyǧatyn jasyn ūlǧaituǧa nasihat, tüsındıru jūmystary dūrys jürgızılgenın qalaimyz. Sebebı, köpşılık osy reformanyŋ naqty maqsatyn tüsınbei jatqan sekıldı.
Prezidentımızdıŋ bailamy – bızdıŋ qamymyzdy oilaǧany, äielderge jany aşyǧany dep bılemın. Qiyn tüiındı tarqatyp bergen Elbasymyzǧa myŋ alǧysymdy aitamyn.
E. Jūbatqanova ,
№ 1 qalalyq emhananyŋ därıgerı
Eŋbek jaǧdaiymyz eskerıledı
Ata zaŋymyzǧa säikes Qazaqstan Respublikasy özın äleumettık memleket retınde ornyqtyrǧan. Osyǧan bailanysty adamdardyŋ kez kelgen salada erkın eŋbek etuıne jäne eŋbegıne zaŋmen belgılengen az mölşerden kem bolmaityndai aqy aluyna mümkınık beretındei keŋ kölemdı äleumettık-ekonomikalyq qūqyqtar közdeledı. Osy oraida Elbasynyŋ zeinetkerlıktı reformalau mäselesıne qatysty jasaǧan mälımdemesı qoǧam asyǧa kütken şeşım edı.
Atalmyş mäselege qatysty qoǧamda är türlı közqarastar paida boldy. Keibır azamattar zeinetkerlık jasyn köterudı zeinetaqy jinaǧynyŋ köbeiuı retınde qarastyryp, bolaşaqta balalaryna kömek bere alatynyna senım retınde qabyldady.
Qazırgı taŋda halyqtyŋ ömır süru deŋgeiı bırşama jaqsardy. Degenmen, qoǧamnyŋ köpşılıgı zeinetaqy mäselesınıŋ asyǧys şeşıluıne qarsy boldy. Öitkenı, azamattardy eŋbekpen qamtamasyz etu, densaulyǧyn saqtau siiaqty basqa da tüitkıldı mäseleler oryn alatyny belgılı. Eŋ aldymen qajettı jūmys oryndaryn qalyptastyryp, azamattardyŋ jūmysqa ornalasuyn oilastyryp, sosyn baryp zeinetkerlık reformany jürgızu mäselesın qoiu kerek edı. Elbasy zamattardyŋ zeinetke şyǧu jasyn ösırudıŋ merzımın 2018 jylǧa qarai ūsynyp, zeinetkerlık jasty belgıleude eŋbek jaǧdaiyn jäne käsıpterdıŋ ärtürlılıgın eskerıp, jıkke bölu amaldaryn qarastyru mäselesın öte ädılettı qoiyp otyr.
Sonymen qatar, zaŋ jobasynda ūsynylǧan zeinetaqy qorlaryn jetıldıru tärızdı keibır tetıkter älı de jetıldırudı qajet etedı. Elbasynyŋ oŋtaily ūsynysynan keiın zaŋ jobasyn äzırleuşıler, ǧalymdar, sarapşylar, ärtürlı qūrylymdar men mekemeler dūrys şeşımge keledı dep oilaimyn.
Jamaladen İBRAGİMOV,
L. Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq
universitetınıŋ dosentı
Şetın mäselenıŋ şeşımı
Prezidentımız Nūrsūltan Nazarbaev Qazaqstan halqyna zeinetaqy reformasynyŋ mäselelerı jönındegı Ündeuın jariialady.
Älemdık täjıribe körsetkendei, aldyŋǧy qatarly damyǧan memleketterde strategiialyq maŋyzy bar reformalar tübınde jüzege asyrylady. Sebebı, kez kelgen reforma sol eldıŋ müddesınen tuyndaidy jäne sol elge qyzmet etudı közdeidı. Mäselege osy tūrǧydan kelgende, Elbasynyŋ zeinetaqy reformasy turaly şeşımı öte oryndy boldy jäne halyqtyŋ jüregıne jaqyn şeşım boldy dep esepteimın.
Ūlt Köşbasşysy N.Nazarbaevtyŋ sözımen aitqanda, «osy tūsta oiyma Napoleonnyŋ «Men keŋesşılerımdı tyŋdaǧan kezde ǧana jaŋylystym, bıraq, şeşımdı özım qabyldaǧanda qatelesken emespın» degen bır qanatty sözı eske tüskenı bar. Bıraq, ol basqa zaman, basqarudyŋ basqa mänerı edı. Bızdıŋ zamanymyzda da şeşım qabyldau, ärine, öte kürdelı. Al, özge memleketterdegı siiaqty äielderdıŋ zeinetkerlıkke şyǧu jasyn erlermen teŋestıru turaly Zaŋ jobasyn qabyldauǧa qoǧamnyŋ älı de daiyn emestıgı baiqaldy. Prezident şeşımı osy mäselenı oŋtaily retteuge baǧyttalǧany anyq.
Külpaş Iliiasova ,
Memleket tarihy institutynyŋ jetekşı
ǧylymi qyzmetkerı
