…Mıne, sızdıŋ qolyŋyzda gazet. Sol gazet betınde jariialanǧan köp maqalalardyŋ bırı bolyp tabylatyn osy maqalany oqyp otyrsyz. Sız kımsız? Mümkın sız bızdıŋ balalarymyzǧa bılım älemındegı ǧasyrlar boiy jinalǧan ärtürlı ılımder turaly tüsınık beretın mūǧalım şyǧarsyz… Joq, älde sız är künı bızdıŋ densaulyǧymyz üşın kürespen ötetın abzal jan iesı – därıgermısız? Sız kım bolsaŋyz da bärıbır: mysaly, injener, ısker, menedjer, qūrylysşy, qarjyger … Mümkın Sızge būl maqalanyŋ avtory kım ekenı de qyzyqty şyǧar? Eger qysqa da nūsqa jauap beretın bolsaq, saqtandyru kompaniiasynyŋ qyzmetkerı… Mıne, sız ben bız siiaqty beitanys ekı janǧa osy gazet betınde qauyşu sätı tüstı. Tıptı bızdıŋ qauyşu sätımız de sızge osy mätınnıŋ soŋǧy nüktesıne deiın jetuge qajettı uaqytqa ǧana sozylatyndai qysqa bolsyn. Bıraq, men üşın onyŋ bolaşaqta sızge paidaǧa asatyndai tiımdı bolǧany maŋyzdy. Bız bır-bırımızdı betpe-bet tanymasaq ta, öte köp ūqsastyǧymyz boluy äbden mümkın. Mysaly, bızge ata-anamyz, jūbaiymyz nemese balalarymyz siiaqty öz tuystarymyz öte qymbat jäne sız de men siiaqty öz uaqytyŋyzdyŋ köp bölıgın jūmysta ötkızgen soŋ, olarmen kezdesuge asyǧatyn bolarsyz. Ädette qalyptasqandai, qymbat adamdarmen kündelıktı kezdesetın oryn öz üiımız bolmaq. Men üşın de, sız üşın de «üi» degen sözdıŋ maǧynasy bırdei ekenıne közım äbden jetedı. Üi – bütındei bır teŋızdıŋ, tıptı älemde bolatyn oqiǧalar, qūbylystar men qyzyq närseler mūhityndaǧy şaǧyn aral. Onda bızge eşqandai qauıp qorqynyşty emes. Däl osy jerde bız tolyqqandy dem ala alamyz, küş jinaimyz. Bız ärdaiym öz üiımızge qamqorlyq jasaudan jalyqpaimyz. Jöndeu jūmystaryn jürgızıp, ädemı jihaz satyp alamyz. Bır sözben aitqanda, ony odan ärı jaqsyraq, senımdırek jasaityn jaǧdailar tuǧyzuǧa tyrysamyz. Al ony qorǧau üşın myqty esıkter men qūlyptar salamyz. Bıraq, mūnyŋ bärı bızdıŋ köpjyldyq eren eŋbegımız tögılgen, öz qolymyzben jasaǧan jaqsy ısterımızge qajettı qorǧanysty qamtamasyz ete ala ma? Menıŋ oiymşa, būl jerde «ydysty tek toltyryp qana qoiu az şarua, sol toltyrylǧan ydystyŋ bütındıgın saqtai bılgen de abzal» degen filosoftarmen kelısuge tura keledı.
Bıraq bızdıŋ üiımız asyl būiymdarymyz salynǧan qaǧaz qorapşa emes – ony seifke tyǧa almaisyŋ, bankke saqtauǧa ötkıze almaisyŋ…
Sondyqtan, saqtandyru kompaniiasynyŋ qyzmetkerı retınde, özıme jūmys barysynda belgılı bolǧan jäne ärbır qarapaiym adamnyŋ kündelıktı ömırınde paidaǧa asuy äbden mümkın aqparatpen bölıskım kelıp otyr. Bıraq, būl maqalany kezektı jarnama, al onda berılgen aqparatty sızdı yǧyr qylatyn mäsele dep qabyldamas üşın, bırden anyqtap alǧandy jön kördım. Jūmystan tys uaqytta men de üiımdegı as bölmege arnap ädemı tereze perdelerın satyp alamyn jäne janūiam men üiıme arnalǧan köptegen basqa da närselermen ainalysam.
Söz bızdıŋ üiımızdı saqtandyru nemese menıŋ ärıptesterım qūrǧaq käsıbi tılde mülıktı saqtandyru dep ataityn mäsele turaly bolmaq. Ol turaly ädette üi nemese päter qolaisyz jaǧdaiǧa duşar bolǧan jäne ony jöndeu men qalpyna keltıruge qarajat kerek kezde ǧana eske alady. Taǧy bır qyzyqtysy, ony bızdıŋ elde europalyqtar üşın ömır zaŋdylyǧy, al bız üşın, iaǧni, qazaqstandyq azamattar üşın abstraktılı, dereksız qūbylys retınde qabyldaidy. Desek te, şyndyǧyna kelsek, tıptı sol sözımızge arqau bolyp otyrǧan mülıktı saqtandyru jergılıktı tūrǧyndarǧa būrynnan-aq qoljetımdı. Köpşılık qauym ony qymbat köredı, adamdar öz mülkın saqtandyruǧa niettengen jaǧdailardyŋ köbınde qaida jäne kımge habarlasu, sondai-aq, däl nenı jäne qanşa somaǧa saqtandyru kerek ekenın anyqtap aludy bılmeidı. Taǧy bır bölıgı onyŋ ne üşın kerek ekenın de bılmeidı.
Saqtandyru turaly osy salanyŋ mamandarynan estıseŋız, bız qarapaiym tūrǧyndar atalǧan sala turaly jalǧan aŋyzdar qorşauynda qalǧanymyzdy jäne ol turaly köptegen maŋyzdy, paidaly aqparattardyŋ bızge jai ǧana beimälım bolyp qalǧanyna közıŋızdı jetkızesız. Mysaly, sızge tömendegı mäseleler belgılı me.
… Bırınşıden, saqtandyru – tük te qymbat emes! Mysaly, eger sızdıŋ Petropavl qalasyndaǧy päterıŋız 7 mln teŋge ($47 000) tūratyn bolsa, onda ony «Qazkom-Polis» SK (aita keteiın, men sol jerde jūmys ısteimın) «Üi jäne onyŋ ışındegı küi» baǧdarlamasy boiynşa örtten jäne sudan bar-joǧy 17,5 myŋ teŋgege saqtandyra alasyz. Eger būl somany bır jyldaǧy kün sanyna bölsek, onda öz päterıŋızdıŋ qauıpsızdıgı üşın sızge künıne bar-joǧy 48 teŋge nemese aiyna bır jarym myŋnan az soma kerek ekenı anyqtalady. Kelısıŋızşı, bız ūialy telefonmen söilesuge odan bırneşe ese köp soma jūmsaimyz ǧoi…
Ekınşıden, saqtandyru – ol temır esık nemese terezege temır tor ornatu siiaqty. Bıraq, ol temır esık te, temır tor da kömektese almaǧandyqtan zardap şekken jäne sızdıŋ üiıŋız jäne onyŋ ışındegı mülkıŋızben bolǧan qandai da bır jaǧymsyz oqiǧadan soŋ qalpyna keltıru qajettılıgı tuyndaǧan jäne sızdıŋ qarjylyq müddeŋızdı qorǧauǧa baǧyttalǧan erıktı saqtandyrudyŋ qosymşa türı.
…Tek öz päterıŋız nemese üiıŋızdı ǧana saqtandyryp qoimai, mysaly öz äke-şeşeŋızdıŋ de üiın nemese päterın saqtandyruyŋyzǧa bolady. Osyndai jaǧdailar üşın tömendegıdei tüsınıkter qarastyrylǧan: «saqtanuşy» – saqtandyru kompaniiasymen şartqa otyratyn tūlǧa, «saqtandyryluşy» – saqtandyru soǧan qatysty jüzege asyrylatyn tūlǧa. Sız saqtanuşy retınde saqtandyru şartynda özıŋızdıŋ äke-şeşeŋızdıŋ bırın saqtandyryluşy retınde körsete alasyz. Mūndai kezde tek onyŋ jazbaşa kelısımı qajet.
Aita ketetın jäit «Qazkom-Polis» saqtandyru kompaniiasynda sondai-aq, «Menıŋ körşılerım» baǧdarlamasy bo-iynşa sız özıŋızdıŋ azamattyq-qūqyqtyq jauapkerşılıgıŋızdı de saqtandyra alasyz. Tek sızdıŋ körşılerıŋız ǧana sızge materialdyq zalal şektırıp qoimaidy, sızdıŋ özıŋız de olardy, mysalǧa alsaq, su aǧynyna duşar etuıŋız mümkın ǧoi. Mūndai jaǧdailarda saqtandyru jaǧdaiy bastalǧan kezderde «Qazkom-Polis» kompaniiasy saqtandyruşy retınde sızdıŋ ziian şekken körşıŋız ūsynǧan şot boiynşa tölem jasaudy jüzege asyrady.
Kez kelgen saqtandyru jaǧymsyz oqiǧalardyŋ aldyn ala almaitynyn, bıraq ol jazataiym oqiǧanyŋ saldarynan bolǧan şyǧyn kölemın neǧūrlym azaituǧa mümkındık beretının atap ötkım keledı.
Bızdıŋ ömırımız üiımızge qauıp töndıruı jäne ärtürlı kezdeisoqtyqtarǧa toly boluy mümkın. Olardyŋ keibıreulerı küzetşı jaldaumen nemese küzetu jäne örtke qarsy dabyl qaǧu jüielerın ornatu arqyly azaityluy mümkın. Bıraq būlar syrtqy ortanyŋ qandai da bır äserınen saqtanu ädısterı… Bız jūmysta bolǧan kezde batareialar jarylyp ketpeitınıne nemese joǧarydaǧy körşıler demalysqa ketıp bara jatyp sudy jauyp ketpeitınıne senımdı bola alamyz ba? Nemese körşı qandai da bır oqiǧany merekelegennen keiın tösegınde söndırılmegen şylymymen bırge ūiyqtap qalmaitynyna közımız äbden jete me? Menıŋşe, joq. Sonda onyŋ saldary qandai bolmaq? Ondaida ekı-aq jol bar: bırınşısı – bolǧan oqiǧaǧa ökınış bıldıru jäne zalal şekken mülıktı qaita qalpyna keltırumen bailanysty köptegen qiynşylyqtar nemese odan köp ese tiımdı, saqtandyru jüzege asyrylǧan jaǧdailarda ǧana mümkın jol. Ärine, taǧy da sol ökınışter. Bıraq saqtandyru kompaniiasynan tölem türınde qaita qalpyna keltıru jönındegı şynaiy mümkındıktermen körkemdelgen ökınışter…
Saqtandyru – sız üşın özınşe bır erekşe seifke ainaluy mümkın, odan sız qajettılık tuyndaǧan jaǧdaida kerektı somany op-oŋai ala alasyz jäne kezınde özıŋız salǧan somadan äldeqaida köp qarjy alasyz. Būl seiftıŋ kıltı – sızdıŋ saqtandyru polisıŋız.
Men sızdıŋ üiıŋızdı saqtandyru qajettıgıne közıŋızdı jetkızdım dep ümıttenem. Eger, sız öz üiıŋızdı nemese päterıŋızdı saqtandyru turaly şeşım qabyldaǧan bolsaŋyz, onda sızge keibır mäselelerdıŋ basyn aşyp aluǧa tura keledı. Eskerte keteiın, «päterdı saqtandyru» degen ūǧymdy saqtandyru kompaniiasynyŋ qyzmetkerlerı men klientterı ärtürlı qabyldauy mümkın. Būl jaǧdaida päter saqtandyru kompaniiasynyŋ ölşemderı bırneşe qūramdas bölıkten tūrady. Bırınşı qūramdas bölıgı – qabyrǧalarymen, töbesımen, tehnikalyq kommunikasiialarymen bırge qosqandaǧy päterdıŋ (üidıŋ) özı, iaǧni, jyljymaityn mülık. Ekınşı qūramdas bölıgı – ışkı sändeuı. Mysaly, jaqynda ǧana jasalǧan qymbat jäne säulettı eurojöndeu. Mūndai jaǧdaida onyŋ amandyǧy üşın uaiym jeudıŋ mänı bar. Sebebı, kütpegen jerden ört şyqsa nemese su basyp ketse, qabyrǧa qalady, al onyŋ üstıne jasalǧan qymbat ärleu qatty zardap şegedı. Üşınşı qūramdas bölık – üidegı barlyq jyljymaly mülıkter: jihaz jäne tūrmystyq tehnika, kılemder men perdeler, balalar jäne sporttyq mülıkter jäne köptegen basqa zattar. «Qazkom-Polis» saqtandyru kompaniiasynda sız joǧaryda körsetılgen barlyq qūramdas bölıkterdı bırden jäne olardyŋ kez kelgen jiyntyǧyn özıŋızge sai toptap saqtandyra alasyz. Mūndai kezderde menıŋ ärıptesterım osy zattardyŋ barlyǧyna naqty qandai qauıp tönıp tūrǧanyn anyqtap aluǧa keŋes beredı. Mysaly, Qostanai oblysynyŋ tūrǧyndaryna öz mülkın jer sılkınısınen saqtandyrudyŋ eş qajetı joq. Al, oŋtüstık tauly aimaqtyŋ tūrǧyndaryna būl öte qajet tarmaq bolar edı.
Ädette mamandar päterdı täuekelderdıŋ tolyq paketı boiynşa saqtandyruǧa şaqyrady. Öitkenı, däl osyndai kezderde el auzynda köp aitylatyn qyrsyqtyq zaŋdylyǧy basym küşke ie bolyp ketuı mümkın: örtten saqtandyru bar kezde, joǧarydaǧy päterden aqqan su basu nemese batareia jarylyp ketu oryn alady. Täuekelder qisyndau arzanyraqqa tüsedı. Bıraq, tiyn-tebendı orynsyz ünemdeudıŋ jönı joq şyǧar.
Üi mülıkterın saqtandyruda sondai-aq basqa täsılderı bar. Sız bükıl mülkıŋızdı nemese tek tūrmystyq tehnikaŋyzdy ǧana saqtandyra alasyz. Bıraq taǧy da esıŋızge sala keteiın: eger saqtandyru azdap arzandau bolsa, onda sızge saqtandyru türlerınıŋ keibırınen bas tartuǧa tura keledı.
«Qazkom-Polis» saqtandyru kompaniia-synda joǧaryda atalǧan «Üi jäne onyŋ ışındegı küi» baǧdarlamasy boiynşa öz üiıŋızdı täuekel türlerınıŋ tolyq tızımı boiynşa saqtandyra alasyz. Iаǧni, onyŋ ışınde ört, su basu siiaqty ärtürlı tabiǧi apattar. Sonymen qatar täuekelder tızımıne kez kelgen päter men üidıŋ basyna tönuı mümkın qūlypty būzyp kırıp tonau jäne ūrlyq siiaqty täuekel türı de jatqyzylady. Mülıktı saqtandyruǧa bolatyn merzım ūzaqtyǧy 1 aidan bastap 1 jylǧa deiıngı merzımdı qamtidy.
Mümkın, sız özıŋızge «men öz üiımdı saqtandyrdym ba?» deitın sūraqty qoiatyn şyǧarsyz. Al men, «jaqynda saqtandyrdyŋyz» dep jauap beremın. Öz käsıbıme qarai tüsıngenım, saqtandyru polisınıŋ qūndylyǧy onyŋ naqty baǧasynan bırneşe esege qymbat bolyp ketetın jaǧdailar da kezdesedı.
Astana qalasy, Syǧanaq köşesı, 18, KP-12, «Kraun Plaza» tūrǧyn üi keşenı, 53-93-47, 53-93-57,
8 8000 8000 09 (qoŋyrau şalu tegın)
www.kkp.kz
