Ornynan ūşyp türegelıp:
– «Äi, tübı bır rejisser keledı» dep oilap em… «Atau kerege» keldıŋ ǧoi?!
– İä, «Atau kerege!»
– Onda, davai, bırden äŋgımege köşeiık.
– Äbden miyma sıŋırıp alaiyn dep, bırneşe jyl salyp özıŋızge ädeiı kelıp otyrmyn. Povest boiynşa spektakl qoiǧym kelıp jür.
– Joq, kino tüsıreiık.
– Kino jasaityn oi joq edı.
– Ssenariiın jazamyn, sen tüsıresıŋ.
– Kinorejisser emespın ǧoi, Oreke. Äuelı inssenirovkasyn jasap, teatr sahnasynda qoiaiyq. Odan keiın kinoǧa ainaldyrarmyz.
– Jaqsy, men Ündıstanǧa jol jüremın. Bır jetı sonda bolamyn. Kele salyp, inssinirovkaǧa kırısemın, – dep köndı.
Şyǧarmanyŋ sahnalanatynyna quandy. Alaida, sol ketkennen Oralhan Bökei oralmai, mäŋgılık saparǧa attandy…
Būl 1993 jyly qazaq körkemsözınıŋ kerbūǧysy Oralhan Bökei men qazırgı Jastar teatrynyŋ körkemdık jetekşısı Nūrqanat Jaqypbaidyŋ arasynda bolǧan dialog edı. Avtor rūqsatyn alǧan rejisser oiynda jürgen dünienı sahnaǧa şyǧardy. «Povestıŋ inssenirovkasyn negızgı mamandyǧy därıger bolsa da, önerdı janyndai süietın tıl janaşyry Mūhambediia Ahmet-Töre aǧamyz jazdy. Sättı qoiylym boldy. Körermenderdıŋ ystyq yqylasyna bölenıp, talai teatrdyŋ repertuaryn baiytty» deidı Nūrqanat Jaqypbai.
Spektakl jaiyn qozǧaǧanymyz bekerden-beker emes. Jaqynda ǧana M.Gorkii atyndaǧy Memlekettık akademiialyq orys drama teatry Mahachkalada ötken Soltüstık Kavkaz elderı jäne Qara teŋız ben Kaspii teŋızı aimaqtaryndaǧy memleketterdıŋ IV halyqaralyq drama teatrlar festivalınde osy «Atau kere» povesınıŋ jelısı boiynşa «Poslednee prichastie» spektaklın qoiyp, festivalge jinalǧan beldı teatr synşylarynyŋ oŋ baǧasyna ie boldy. «Äi, bälesıŋder ǧoi! Qoiylymdaryŋdy körıp, közıme jas keldı» dep daǧystandyq önerpazdardyŋ bırı teatr ūjymyna rizaşylyǧyn bıldırıp jatty. Oi baǧamyna salyp baiqasaŋyz, qazaq şyǧarmasyn jetkıze bılgen orys teatry üşın būl – ülken jetıstık.
«Adamdarǧa adamgerşılık qūndylyqtaryn eske tüsıretın didaktikalyq şyǧarmalar bolady. Ony ärtürlı etıp qozǧauǧa bolady. Spektaklderıŋız qatardaǧy qarapaiym adamnyŋ ömırındegı basty närselerdı tıkelei jetkızedı. Sondyqtan, öte jūtaŋ körınuı mümkın dep oilarsyz. Mysaly, bıreu bızdı jinap alyp, «ışımdık ışken dūrys emes» dep ügıt-nasihat aita bastasa, «sen aitpasaŋ, bız bır bılmeitındei…» dep mensınbeimız. Bıraq, sızdıŋ qoiylym bırsaryndy emes, onyŋ tübınde naqyl-ösietke toly ǧajaiyp tereŋdık bar. Ärı keiıpkerlerıŋız özıme beitanys mentalitetpen tanysuǧa zor mümkındık berdı. Adamzat atalatyn keremet baqta eŋ qyzyǧy da sol – tüsterdıŋ aluandyǧy. Sondyqtan da, basqa ūlttardyŋ tynysymen tynystap, güldıŋ özgeşe jaŋa iısın sezemın» deidı «Vidlunnia» halyqaralyq teatr festivalderınıŋ körkemdık jetekşısı Nina Mazur. Al, TMD memleketterı kinematografister odaqtary konfederasiiasynyŋ töraǧasy Konstantin Şerbakov: «Baǧdarlamaǧa qarasam, negızınen, orys ūltynyŋ akterlerı eken. Būl sirek kezdesedı. Köpşılık orys teatrlarynda jergılıktı ūlt önerpazdary basymyraq bolady ǧoi. Al, şyǧarma – qazaqtıkı. Ekı türlı mädeniet jarasymdy, şynaiy sabaqtasady. Tüsınemısız, eş jasandylyq joq. Ūjym ärtısterı tuyndyny jürekpen sezınıp, oinaǧan» deidı. Al şyǧarmany sahnalaǧan rejisser Nūrqanat Jaqypbai bolsa: «Keide, qazaǧymyzdyŋ şyǧarmasyn orystar oinasa, «qoi, qūrysyn, köru mümkın emes» dep qaşatyn kezderım bolady. Mysaly, «Qozy Körpeş-Baian sūlu», «Qaraköz» dramalaryn orystyŋ qoiuynda eş qabyldai almai qoidym. Öitkenı, kez kelgen qazaqy şyǧarma olardyŋ bolmysyna jarasa kete qoimaidy. Al, «Poslednee prichastie» rasymen de, orystyŋ materialyn orys oinaǧandai tamaşa şyqty. Mūnyŋ syry sol – tabiǧi mınezderıne sıŋırıp, akterlerdıŋ şyǧarmamen bıte-qainasa aluynda» deidı.
Aitpaqşy, jazuymyzdyŋ basynda türtıp ketken oiymyzdy jalǧastyra keteiık… Oralhan Bökeidıŋ qaryndasy Ǧaliia aǧasynyŋ köp tomdyq şyǧarmalar jinaǧyn rejisserge berıp jıbergen eken. «Orekeŋnıŋ «Atau kerenıŋ» kinosyn tüsıru armanyn özıme jüktelgen amanat siiaqty qabyldaimyn. Keide ssenariiın şimailap otyratynym bar, alaida, qalai bolar eken dep ıstı bastauǧa jüregım daualamai jür. Būl kıtaptar «osy oidy jüzege asyr» dep ǧaiyptan bergen belgı ıspettı… Oryndamasam, jüregım tynşymaityndai» deidı Nūrqanat Jaqypbai.
Mädina JAQYP
