Astana qalasyndaǧy Lev Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetınde «L.N.Gumilev mūralary jäne qazırgı Euraziialyq yntymaqtastyq» degen taqyrypta IH Halyqaralyq ǧylymi forum bolyp öttı. Būl forum belgılı ǧalym, tarihşy–etnolog, tarih jäne geografiia ǧylymdarynyŋ doktory, aqyn, audarmaşy Lev Gumilevtıŋ 100 jyldyq mereitoiyna arnaldy.
Halyqaralyq forumǧa alys- jaqyn 15 elden älemge tanymal ǧalymdar – tarihşylar, etnologtar, filologtar, ekonomister, geograftar, saiasattanuşylar, sonymen qatar Bolgariia, Vengriia, Gollandiia, Qazaqstan, Qytai, Qyrǧyzstan, Resei, Türkiia, Özbekstan, Ukraina,Fransiia memleketterınıŋ saiasi jäne qoǧamdyq ūiymdary, bılım beru, ǧylymi-zertteu jäne mädeni ortalyqtarynyŋ körnektı ökılderı belsendı türde qatysty. Olar Euraziia halyqtarynyŋ mädenietı men tarihyn qaita qarastyruda L.N.Gumilev mūrasynyŋ maŋyzdylyǧyna, olardyŋ jalpy mädeni-örkeniettık keŋıstıktegı ornyna, sondai-aq qazırgı zamanǧy tarihi, äleumettık-mädeni, ekonomikalyq jäne geosaiasi faktorlardy saraptauyna köp köŋıl böldı.
Forumnyŋ negızgı maqsaty: L.N.Gumilev mūralaryna jaŋaşyldyq közqaraspen qarap, intellektualdy tūrǧydan baǧa beru jäne ärtürlı pıkır tuǧyzyp jürgen mäselelerdı ataqty ǧalymdardyŋ talqysyna salyp, pıkırtalas arqyly «Euraziialyq ideia» – Euraziia halqynyŋ yqpaldastyq baspaldaqtarynyŋ negızı ekenın bükıl älemge paş etu. Halyqaralyq forum jūmysyna qatysuşy ǧalymdar 5 seksiiaǧa bölınıp, «Euraziiadaǧy köşpendılerdıŋ damuy: tarihy men mädenietı», «Euraziia halqynyŋ şyǧu tegı men tarihynyŋ problemalary jäne ǧalym mūralarynyŋ ǧylymi zertteluı», «Lev Gumilev mūralary: psihologiialyq – pedagogikalyq, äleumettık – filosofiialyq aspektıler; Euraziialyq yqpaldastyqtyŋ bolaşaǧy men qazırgı deŋgeiı» degen taqyryptarda jūmys jürgızdı.
Sondai-aq, belgılı ǧalymdardyŋ qatysuymen seminar–keŋester, «döŋgelek üstel», şeberlık şyŋdau sabaqtary ūiymdastyrylyp, «L.N.Gumilev mūralary: aŋyz ben aqiqat», «Euraziialyq ideia jäne jahandanu jaŋǧyryǧy» degen taqyryptar keŋınen söz boldy.
Forum aiasynda Elbasynyŋ ūsynysymen ataqty ǧalymnyŋ aty berılgen Euraziia ūlttyq universitetınıŋ rektory, tarih ǧylymdarynyŋ doktory Erlan Sydyqovtyŋ jetekşılıgımen jaryq körgen «Lev Gumilev» ensiklopediiasynyŋ, «Nūrsūltan Nazarbaev jäne Euraziiaşyldyq», «L.N.Gumilev jäne Türkı älemınıŋ qaita tüleuı», «Euraziialyq Lev», «L.N.Gumilevtıŋ ǧylymi mūralary», «Euroaziiaşyldyqtyŋ bastauy», «L.N.Gumilev şäkırtterı», «Euraziiaşyldyq ideia: Ejelgı Qytai jäne Türkı älemı» atty jaŋa kıtaptardyŋ tūsauy kesıldı.
Oraiy kelgende aita ketken jön, mereitoi qarsaŋynda universitet ūjymy «Gumilev älemı» jäne «Euraziia mäselelerı» seriiasy negızınde 20 kıtap jäne «Gumilev» ensiklopediiasy men studentterge arnalǧan bırneşe oqu qūraldaryn şyǧardy. «Euraziia dialogy» jurnaly men «Euraziia universitetı» gazetınıŋ arnaiy sandary jaryq körıp, Qazaqstannyŋ ūlttyq mūraǧatynda ūly ǧalymnyŋ jeke qory aşyldy. Sondai-aq, «Prezident N.Ä.Nazarbaevtyŋ Euraziialyq bastamalary» saity qūryldy (www.eurasianism.enu.kz), L.N.Gumilevtıŋ ǧylymi eŋbekterın tanu turasynan ǧalymnyŋ mūralaryn nasihattaityn qoǧamdyq qor oquşylar men studentter arasynda respublikalyq olimpiada ötkızse, aǧymdaǧy jyldyŋ şılde aiynda Euraziia universitetı Lev Gumilev şyŋy ornalasqan Tauly Altaiǧa (ŞQO, Ridder qalasy) ǧylymi ekspedisiia ūiymdastyrdy.Sonymen qatar, mereitoi iegerınıŋ atymen poşta markalary jäne tösbelgıler daiyndaldy. Mūnyŋ bärı aituǧa oŋai bolǧanymen, ūly ǧalymnyŋ esımın ūlyqtauǧa arnalǧan ıs ekenın moiyndauymyz kerek.
Älem ǧalymdary jiylǧan basqosuda ǧalymnyŋ eŋbekterındegı euraziialyq halyqtardyŋ özara dostyq, yqpaldastyq, syilastyq, igı jaqyndastyq ideialarynyŋ tarihi taldaulary atap ötıldı. Belgılı euraziiaşynyŋ ideialary memleketterdıŋ ūlttyq qyzyǧuşylyqtary men egemendıgın saqtap qalu jolynda qazırgı zamandaǧy älemdık yqpaldastyq prosesın tereŋ tüsınuge mümkındık jasaityny keŋınen söz boldy.
L.N.Gumilevtıŋ eŋbekterı Qazaqstan men şetelderdıŋ özınde de azamattyq bırlık pen etnikaaralyq kelısımdı bekıtu üşın maŋyzdy bolyp tabylatyn toleranttyq ruhyn saqtaidy. Älem elderınıŋ köbınde onyŋ eŋbekterıne degen ǧylymi jäne qoǧamdyq-saiasi qyzyǧuşylyq artyp otyr. Būl onyŋ intellektualdyq mūrasynyŋ keŋınen, jan-jaqty jäne obektivtı zertteluınen körınedı.
Forumǧa qatysuşylar ǧalymnyŋ şyǧarmaşylyq mūrasyn keŋınen nasihattau men zertteu memleketaralyq qyzmettestık jasauǧa, halyqtar arasynda özara tüsınıstıktıŋ tereŋdeuıne, sonymen qatar euraziialyq kontinent elderınıŋ yqpaldastyǧyn arttyruǧa mümkındık tudyratynyn bırauyzdan moiyndady.
L.N.Gumilevtıŋ ǧylymi mūrasynyŋ zertteu baǧyttaryna dinamikalyq jäne şyǧarmaşylyq taldau jasai otyryp, euraziialyq keŋıstık memleketterınıŋ etnomädeni, geosaiasi, ekonomikalyq jäne äleumettık-mädeni damuyna boljau jasau maqsatynda, euraziiaşyldardyŋ maŋyzdy strategiialyq prinsipterın qarastyra otyryp, tömendegıdei şeşım qabyldady.
«Euraziia ūlttyq universitetınde L.N.Gumilev atyndaǧy toleranttylyq kafedrasyn aşu turaly IýNESKO-ǧa ūsynys jasau»; «Euraziialyq problematikaǧa negızdelgen Lev Gumilev atyndaǧy arnaiy syilyq pen konkurs ūiymdastyru turaly TMD memleketterı MPA basşylaryna ūsynys jasau»; Būqaralyq aqparat qūraldaryna «Mir» memleketaralyq TRK jäne basqa da BAQ qūraldaryn paidalana otyryp, «L.N.Gumilevtıŋ ǧylymi mūrasy men euraziiaşyldyq ideiasyn nasihattau maqsatynda jobalar qūruǧa mümkındıkter tuǧyzu», «L.N.Gumilevtıŋ ǧylymi zertteulerı men şyǧarmaşylyǧyn nasihattauǧa keŋınen mümkıŋdıkter tuǧyza otyryp, qazırgı euraziiaşyldyqtyŋ ideialyq-teoriialyq negızı men qainar közderın qalyptastyru maqsatynda halyqaralyq ǧylymi qoǧamdastyqqa ūsynys jäne joǧary oqu orny studentterı üşın «Gumilevtanu» oqu kursyn daiyndau; barlyq 61 mamandyqtarda «Euraziiaşyldyq: teoriia jäne täjıribe» kursyn jürgızıp otyrǧan L.N.Gumilev atynday EŪU-de qūrylǧan «Euraziiaşyldyq: teoriia jäne praktika» kafedrasynyŋ täjıribesıne süiene otyryp, älemnıŋ türlı joǧarǧy oqu oryndarynda osy attas kafedralar qūruǧa ūsynys jasau jäne Euraziia halyqtarynyŋ tarihy men mädenietıne arnalǧan multimediialyq oqu keşenın jasap şyǧaru; «L.N.Gumilevtıŋ mūrasyn zertteu maqsatynda bırıkken pänaralyq jobalar jasap, olardy jüzege asyru»; «L.N.Gumilevtıŋ qoljazbalary men tiıstı tüsınıktemelerdıŋ negızınde onyŋ Euraziia halyqtarynyŋ tılderıne audarylǧan eŋbekterın baspaǧa beru josparyn jasau»; «L.N.Gumilevke arnalǧan halyqaralyq euraziialyq ǧylymi akademiialyq mobildı «Eurasica» baǧdarlamasyn jasauǧa mümkındık tuǧyzu (ǧylymi täjıribelerden ötu, oqytuşylarmen, zertteuşılermen, studenttermen, aspiranttarmen, magistranttarmen, doktoranttarmen özara almasu jäne t.b.).
Sondai-aq, älem ǧalymdary qabyldaǧan qararda tūraqty türde jūmys jasaityn ǧylymi Euraziialyq alaŋ ūiymdastyru üşın «Üş jylda bır ret ötkızıletın L.N.Gumilevtıŋ ǧylymi mūrasyn zertteudı damytu men qazırgı älemdık yqpaldastyq prosesterdı zertteuge arnalǧan halyqaralyq ǧylymi kongresster şaqyru mümkındıgın aiqyndau»; «L.N.Gumilevtıŋ esımın mäŋgılıkke qaldyruǧa tūraqty türde qoldau körsetu, onyŋ ömırı men şyǧarmaşylyǧyna qatysty este qalarlyq oryndar men eskertkışterdı saqtau» sekıldı mäseleler bar.
Jiyn soŋynda forumǧa qatysuşylar IH Halyqaralyq Forumnyŋ joǧary deŋgeide ūiymdastyrylǧanyn airyqşa atai kelıp, onyŋ joǧary därejede ötuıne küş salǧan L.N.Gumilev atyndaǧy EŪU basşylyǧy men qosalqy ūiymdardyŋ jūmystaryna alǧys sezımderın jetkızdı.
Bazarbek TÜKIBAI
