Şyǧys Europanyŋ şyrqyn ketırgen Ukraina mäselesınıŋ şeşıletın türı joq. Reseidıŋ AQŞ, NATO, EQYŪ-men ötkızgen kelıssözı sätsız aiaqtalǧannan keiın, öŋırdegı jaǧdai odan ärı uşyǧa tüstı.
Resei äskerı Ukrainaǧa basyp kıruı mümkın degen boljamdar 2021 jyldyŋ küzınen berı talqylanyp keledı. Alaida Resei mūnyŋ bärın joqqa şyǧaryp otyr. Degenmen AQŞ bastaǧan keibır memleketter Ukraina elşılıgındegı qyzmetkerlerın kerı qaitara bastaǧany Şyǧys Europadaǧy şielenıstıŋ üdei tüskenın aŋǧartqandai. Osyǧan bailanysty NATO Şyǧys Europadaǧy äskeri tehnika sanyn arttyrady. Mäselen, Daniia Baltikaǧa kemesın jıberedı. İspaniia Bolgariiaǧa joiǧyş ūşaqtaryn attandyratyn boldy. Fransiia Rumyniiaǧa äskerın jetkızuge daiyn ekenın aitty. AQŞ Qorǧanys ministrlıgı de Resei Ukrainaǧa basyp kırgen jaǧdaida NATO küşterınıŋ qūramyndaǧy AQŞ sarbazdaryn molaitu maqsatynda 8500 amerikalyq sarbaz joǧary daiyndyq deŋgeiıne jetkızıletının jariialady. Sondai-aq AQŞ memlekettık hatşysy Blinken Baltyq elderın öz qolyndaǧy AQŞ qarularyn Ukrainǧa berudı tapsyrǧan edı. Osyǧan säikes, Estoniia qorǧanys ministrlıgı öz elındegı Javelin jäne Stinger zymyran keşenıne arnalǧan qarulary men oq-därını Ukrainaǧa jıberetının mälımdedı.
21 qaŋtarda Jenevada Resei Syrtqy ıster ministrı Sergei Lavrov pen AQŞ Memlekettık hatşysy Entoni Blinken kelıssöz jürgızdı. Olar Kreml äzırlegen «qauıpsızdıkke kepıldık» qūjatyn talqylaǧan. Blinken AQŞ odaqtastarymen aqyldasqannan keiın Reseige atalǧan qūjat jönınde jauap beretının aitty. «Bıraq Resei basqynşylyq nietı joǧyn däleldeu üşın Ukraina şekarasynan äskerın äketuı tiıs» dedı ol. Būǧan deiın Resei atalǧan hat aiasynda Batys elderıne Ukrainany NATO qūramyna almau jönınde de talap qoiǧan edı. Oǧan AQŞ-ta, NATO da kelıspegen. Osydan keiın Resei äskerlerı Ukraina şekarasyna 40 şaqyrymǧa deiın jaqyndaumen qatar, Belarus elıne soǧys ūşaqtaryn da ornalastyra bastady. Resmi aqparat boiynşa, qazır Reseidıŋ 100 myŋ qosyny Ukraina şekarasynda būiryq kütıp tūr. Oǧan qarsy Ukrainanyŋ 125 myŋ äskerı Donbassta jaqyn jerde soǧys daiyndyǧy jaǧdaiynda tūrǧanyna jarty aidan asty.
25 qaŋtar künı AQŞ prezidentı Djo Baiden Resei Ukrainaǧa basyp kırse, Resei prezidentı Vladimir Putinge sanksiialar salu mümkındıgın eskerttı. «AQŞ pen NATO Ukrainaǧa äsker ornalastyruǧa niettı emes. Bıraq Ukrainaǧa şapqynşylyq jasalsa, Putinnıŋ özıne de sanksiialar salynatynyn joqqa şyǧarmaimyn» dedı ol. Germaniia men Fransiia Reseidıŋ Ukrainaǧa baǧyttalǧan kez kelgen äskeri ärekettıŋ zardaby airyqşa auyr bolady dep mälımdeme jasady. Sonymen qatar, Germaniia soǧys şyǧa qalǧan jaǧdaida Ukrainaǧa tek emdeu, qūtqaru jaǧynan järdem beretının, soǧysqa tıke aralaspaitynyn jetkızdı.
Al Europalyq Odaq qazır Reseiden Ukrainaǧa eşqandai şabuyl jasau qaupı tönıp tūrǧan joq dep otyr. Būl turaly Briusselde Euroodaq Keŋesınıŋ otyrysynan keiın ūiymnyŋ Syrtqy ıster jäne qauıpsızdık saiasaty jönındegı joǧarǧy ökılı Jozep Borrel mälım ettı. Ukraina prezidentı Vladimir Zelenskii de keşe 2 ret halyqqa ündeu joldap, ösek-aiaŋǧa senbeuge şaqyrdy. Onyŋ aituynşa, Resei tarapynan elge eş qauıp tönıp tūrǧan joq, jaǧdai baqylauda. Qazır Resei, Fransiia jäne Germaniia basşylarynyŋ kezdesuı qarastyrylyp jatyr.
Seisenbı künı Ukrainaǧa AQŞ-tan 80 tonna qaru-jaraq jetkızıldı. Būl – Vaşingtonnyŋ Ukrainaǧa bölgen 60 mln dollardy qūraityn atalǧan eldıŋ qauıpsızdıgı üşın jıbergen törtınşı kömegı. Būǧan deiın de qaru-jaraq Kievke ötken jyldyŋ 10, 18, 22 qazanda jetkızılgen bolatyn. Ukrainaǧa qaru-jaraq jetkızu turaly kelısım Ukraina prezidentı Vladimir Zelenskiidıŋ AQŞ-qa sapary kezınde jasalǧan. Bastapqyda 60 mln dollarlyq kelısımnıŋ kölemı keiınnen 250 mln dollarǧa deiın ūlǧaityldy. Jalpy Ukraina Donald Tramp kezınde de materialdyq, tehnikalyq kömek alyp otyrǧan. Vaşington ol kezde Kievke äskeri kömek retınde 2017-2018 jyldary 350 mln, 2019 jyly 250 mln, 2020 jyly 300 mln dollar kölemınde kömek körsetken. Osylardyŋ bärın qosa eseptegende, Resei 2014 jyly Ukrainanyŋ Qyrym tübegın anneksiialanǧannan berı AQŞ 2,7 milliard dollardan astam qarajat böldı.
Euroodaq nesie jäne grant retınde Ukrainaǧa 1 milliard 200 million euro böletının mälımdedı. Būl kömek paketı şielenıske bailanysty resmi Kievke qarjy qajettılıkterın jabuǧa järdemdesedı. 600 million euro kölemındegı alǧaşqy tranş jaqyn arada bölınuı tiıs.
Resei NATO-nyŋ «qūşaǧyna enbek bolǧan» bauyrlas elı – Ukrainany qaitken künde de uysynan şyǧarmauǧa tyrysyp jatqan tärızdı. Eger şyn mänınde, Resei Ukrainany basyp alsa, onda öŋırdegı geosaiasi jaǧdai bükıldei özgerıp, būl öz kezegınde Ortalyq Aziianyŋ jalpy jaǧdaiyna da äser etetını anyq. Onyŋ üstıne, Resei Ukrainany basyp alyp, Qyrymdy öz territoriiasy retınde zaŋdastyrsa, būl Qytaidyŋ Taivandy basyp aluyna da jol aşady. AQŞ saiasatkerlerınıŋ «AQŞ Ukrainany qorǧap qala almasa, bolaşaqta Taivandy da qanat astyna ala almaidy. Būl AQŞ-tyŋ Aziia men Şyǧys Europda eşqandai rölı qalmaǧanyn körsetedı» dep baibalam salyp otyruynyŋ da syry osynda.
