Astanadaǧy Ūlttyq akademiialyq kıtaphanada Qazaqstannyŋ Halyq jazuşysy, Memlekettık syilyqtyŋ laureaty, körnektı qoǧam qairatkerı Oljas Süleimenovtıŋ 80 jyldyq mereitoiyna orai «Ūly dalanyŋ dara tūlǧasy» atty keş öttı.
Oljas Süleimenov degende köz aldymyzǧa biık şyŋyna ekınıŋ bırı şyǧa bermeitın asqaraly alyp tau nemese tört aiaǧy typyrşyp, bäigege qossa tūiaǧyna şaŋ times tūlpardy elestetuge bolady.
Alǧaş jer betınen ǧaryşqa adamzat balasy köterılgende «Adamǧa tabyn, Jer, endı!» atty poemasymen jalt qaratqan aqyn ädebiet älemıne «Arǧymaqtar» jyrymen arqyrap keldı. Oljas orysşa jazsa da jyrlarynan ūlttyq ruh atoilap tūrady. Onyŋ öleŋderın oqyǧanda boidy erekşe küş bilep, äruaqtanyp ketesıŋ. Halqymyzdyŋ ardaqty aqyny Qadyr Myrzaliev Süleimenovtıŋ şyǧarmalaryn ūlttyq boiauyn saqtap, tamyljyta tärjımalady. Keŋes däuırınde de jazuşynyŋ esımı sol kezdegı Odaqtyŋ oqyrmandaryn moiyndatqan Şyŋǧys Aitmatov, Rasul Ǧamzatov syndy körnektı qalamgerlermen qatar tūrdy. Orystyŋ ataqty aqyndary Andrei Voznesenkii, Evgenii Evtuşenko jäne Robert Rojdestvenskiilermen jaqyn dos boldy.
Ūly Mūhtar Äuezov, Ǧabit Müsırepov, Äbış Kekılbaev sekıldı sirek saŋlaqtar sapynan ornyn oiyp alǧan talantty tūlǧanyŋ jazuşylyq pen qairatkerlık qyry jaiynda tün asyryp söileuge bolady. Onyŋ şyǧarmaşylyǧyna talai dualy auyzdy azamattar joǧary baǧa bergen. Orystyŋ äigılı jazuşysy Sergei Markov: «Bız jaŋaşa öleŋ jazudy Oljastan üirendık» degen. Osydan-aq Süleimenov qalamynyŋ qarymy men parasat paiymyn köruge bolady.
Şetelde tūratyn qazaq aqyny Baqyt Kenjeevtıŋ aitqan pıkırı de köŋılge qonymdy. Ol: «Oljas Qazaqstandy ädebi tūrǧyda älem kartasyna engızdı. Şyn mänındegı alǧaşqy halyqaralyq qazaq jazuşysy boldy. Qazaqtar turaly köp jazdy jäne sol jazǧandarymen bükıl älemdı qyzyqtyra aldy. Mäskeulıkterdıŋ onyŋ kıtaptaryn qalai düken sörelerınen sypyryp-siyryp alyp ketkenderı menıŋ esımde. Al, «Az i Iа» kıtaby turaly eşteŋe aita almaimyn. Būl menıŋ qūlşylyq eter kıtabym…» dep jazypty.
Rasynda, 1975 jyly «Az i Iа» kıtaby alǧaş jaryq körgende alpauyt imperiianyŋ özı tıksınıp qaldy. Ol jaiynda bılgır ǧalymdar tamaşa maqalalar jazdy. Türkı jäne slavian halyqtarynyŋ ejelgı jazba eskertkışterınıŋ tüpkı syrlaryna üŋıldı. Kıtaptyŋ soŋy «1001 söz» atty etimologiialyq sözdıkke ūlasyp, kemeldene tüstı. Qalamgerdıŋ 1998 jyly jaryq körgen «Jazu tılı» kıtaby da köne maia tılı men qytai tılı
arasyndaǧy bailanysty ındete qozǧaǧan. Jazuşynyŋ tynymsyz ızdenısı köne qazaq tılı degen termindı alǧaş qoldanuǧa mümkındık berdı.
Qalamgerdıŋ qairatkerlık eŋbegı de – bır töbe. 1989 jyly qūrylǧan Halyqaralyq «Nevada-Semei» iadrolyq qaruǧa qarsy qozǧalysyn basqardy. Qazaqstan Jazuşylar Odaǧy basqarmasynyŋ bırınşı hatşysy boldy. Qazaqstannyŋ İtaliiadaǧy Elşısı qyzmetın atqardy. Bügıngı taŋda elımızdıŋ IýNESKO-daǧy ökılı. Osy qyzmette jürıp, ūltymyzdyŋ asyl tūlǧalary men mūralaryn älemdık deŋgeide nasihattauǧa erekşe üles qosyp keledı.
İgı şarada keş iesı ömır belesındegı jarqyn sätter men talantty tūlǧalar turaly tereŋırek oi qozǧady. Şyǧarmaşylyǧy men aldaǧy josparlary jaiynda söz örbıttı. Eldık mūrattar men maqsattar turaly da keŋırek söiledı. Jas aqyndar qalamgerdıŋ öleŋderın oqyp, bata sūrady. Oljas aǧa jyly jymiyp, olarǧa:« Gavril Derjavinnıŋ kezınde Puşkin oqyǧan liseidegı jaǧdai esıme tüsıp tūr. Men, ärine, Derjavin emespın, bıraq, balalar osy baǧytty taŋdaǧan soŋ, armandary oryndalar dep senemın. Uaqyttaryŋnyŋ köbın kıtaphanaǧa arnaŋdar, qoldaryŋnan kıtap tastamaŋdar», – dep batasyn berdı.
QR Parlament Mäjılısınıŋ deputaty Sauytbek Abdrahmanov pen QR Parlament Senatynyŋ deputaty Nūrlan Orazalin aiboz azamattyŋ şyǧarmaşylyǧy men qairatkerlıgı jaiynda parasatty söz örbıttı.
Seksenge kelse de sergektıgınen aiyrylmaǧan ardaqty tūlǧanyŋ jinalǧandarǧa aitary da köp boldy.
– Qazır ötpelı kezeŋde ömır sürıp jatyrmyz. Menıŋ är onjylym ärtürlı özgerısterge, ärtürlı ötpelı kezeŋderge tūspa tūs keldı. Bıraq, qaida bardyq? Kelesı kezeŋge keldık. Mıne, ömırdıŋ formulasy osy şyǧar. Mümkın, barar dūrys baǧytty keide tappai qalatyn şyǧarmyz, bıraq, bılerım, tūtastai bır halyq ömır süruın toqtatpau kerek, – dep öz sözın filosofiialyq oilarmen bır qorytyp öttı. Oqyrmandar joldaǧan saualdarǧa jauap berdı. Jazuşy şyǧarmalarynan kıtap körmesı ūiymdastyryldy.
Anyǧynda, bır ǧasyrda, mümkın on ǧasyrda sirek tuatyn Oljas Süleimenov şyn mänındegı ūltymyzdyŋ ūly perzentı ekenı anyq.
Azamat ESENJOL
