Elordadaǧy Ūlttyq akademiialyq kıtaphanada kompozitor, jazuşy, öner zertteuşısı, Qazaqstannyŋ Eŋbek sıŋırgen mädeniet qairatkerı, bır sözben tüiıp aitqanda, halqymyzdyŋ ardaqty azamaty Iliia Jaqanovtyŋ 80 jasqa toluyna arnalǧan «Iliia Jaqanovtyŋ än-romanstary» atty sazdy-sūhbatqa qūrylǧan ädemı äserge toly keş öttı.
Iliia aǧamyzdyŋ tabiǧaty halqymyzdyŋ däl bolmysyn beredı. Qoŋyr mınezdı, baiypty, parasatty tūlǧanyŋ tuyndylary – tap-taza küiınde möldırep tüsken dünieler. Sodan bolar, onyŋ än-romanstaryn jūrtşylyq süiıp tyŋdaidy. Mamandyǧy ädebietşı bolsa da, qazaq än önerıne olja salǧan körnektı kompozitor atandy. Zertteuşılık, suretşılık qyry da – bır töbe. Evgenii Brusilovskii: «Būl jıgıt – naǧyz halyq kompozitory. Ol dalanyŋ muzyka akademiiasyn bıtırgen» dep aitqan eken.
Sazdy keşte QR Eŋbek sıŋırgen ärtısı, daryndy änşı Kenjeǧali Myrjyqbai kompozitordyŋ romanstaryn tamyljyta oryndady. Romanstyŋ özı belgılı bır muzykalyq aspaptyŋ süiemeldeuımen jeke dauysta oryndalatyn şyǧarma. Köbınese lirikalyq poeziia mätınıne qūrylyp, aspaptyq muzykada vokaldyq negızde jazylady. Iliia Jaqanov – romans janrynyŋ şeberı eken. Onyŋ osy baǧytta jazylǧan şyǧarmalary ūlttyq boiauymen, äuezdılıgımen, sözınıŋ sazdylyǧymen erekşelenıp tūrady. Adam janynyŋ näzık pernesın tap basady. Äsırese, «Jan säulem», «Nenı oiladyŋ?», «Elegiia», «Balqantau» romanstary tyŋdarmandardy tereŋ oiǧa jeteledı. «Balqantau» romansy bırneşe siklden tūrady. Onyŋ sözın jazǧan qarqaralyq aqyn Kärım Sauǧabaev. Ärbır än oryndalǧan saiyn avtor onyŋ şyǧu tarihyna toqtalyp otyrdy.
Kompozitor Şyŋǧys Aitmatovtyŋ şyǧarmalary jelısı boiynşa bırqatar sikldı romanstar jazǧan. Keşte solardyŋ arasynan «Äsel», «Daniiardyŋ änı» atty änderı şyrqaldy. Iliia Jaqanov – qyrǧyzdyŋ zaŋǧar jazuşysymen jaqyn dos bolǧan. Sol dostyq jaiynda parasatty oi örbıttı. Ekı eldıŋ ruhani ündestıgın, tamyrlastyǧyn, bauyrlastyǧyn jetkızdı.
Ärine, aǧamyzdyŋ «Edıl men Jaiyq» jäne «Jailauköl keşterı» atty änderı klassikalyq deŋgeige köterılgen şyǧarmalar qatarynan oryn alǧan. Ötken ǧasyrdyŋ alpysynşy jyldary «Podmoskovnye vechera» änı Keŋes odaǧyna keŋ taraldy. Äigılı änşı Ermek Serkebaev: «Bızge de osyndai än kerek» dep aitypty. Iliia aǧamyzdyŋ «Jailauköl keşterı» şyǧarmasy – osy änmen ündes tuyndy. Yrǧaqty, näzık iırımı bar, erekşe dünie. Osy än 1971 jyly Jambyl oblysynyŋ Şu audanynyŋ tabiǧaty jaiqalǧan jaziraly jailauynda düniege kelgenın avtor tolǧanyspen eske aldy. Al «Edıl men Jaiyq» änı namystan, tuǧan jerdı şeksız süiuden tuǧan tuyndy.
Şara soŋynda keş iesı bügıngı estrada turaly, qazaq änınıŋ ūlttyq boiauynan ajyrap bara jatqany jaiynda köŋılı qamyǧyp söz qozǧady. Degenmen, tyŋdarmandar talantty tūlǧanyŋ romanstarynan ǧajaiyp äserge bölenıp qaitty.
Azamat ESENJOL
