ŞAHARǦA ŞAŊ JŪQPASYN

Biylǧy 18 säuır men 18 mamyr aralyǧynda Astanada ekologiialyq ailyq jürıp jatqany belgılı. Qala tazalyǧy – qaşanda äkımdıktıŋ basty nazarynda. Elordanyŋ körık-kelbetıne, ainadai ajaryna är tūrǧynnyŋ jauapty ekenın şahar basşysy Ädılbek Jaqsybekov te jiı aitady. Osy oraida bız jūrtşylyqtyŋ būl mäselege degen şynaiy közqarasyn bılmek nietpen äleumettık eksperiment ūiymdastyrdyq.

Josparymyzdy redaksiia ǧimaraty ornalasqan ortalyq köşeden bastaudy jön kördık. Iske kırıspes būryn fototılşı alysyraq maŋǧa baryp jasyryndy. Al men Dostyq daŋǧylynyŋ boiymen aiaŋdap kelemın. Qo­lymda – bos bötelke. Aldyn ala kelısılgen ssenarii boiynşa, adamdarǧa jaqyndaǧanymda älgı qūtyny jerge laqtyruym kerek. Qoqys jäşıgıne emes, tūp-tura trotuar üstıne! İä, mūnyŋ qanşalyqty ädepsız körınıs ekenın köz aldyma elestetıp qoiǧanmyn. Jurnalistık material üşın ūiatymdy bır sätke
jiyp qoiyp, amalsyz şyqqa­nym da ras edı.
Baǧdarşamnan ötken soŋ, qarsy aldymnan qos kelınşek kezdestı. Türlerıne qarasam, äldenenı qyzu talqylap kele jatqan kısılerge ūqsaidy. Menı eleŋ qylar emes. Jürısımdı baiaulattym. Taqala bergende syǧymdai ūstaǧan plastmassa bötelkenı qolymnan tastai saldym. Qaŋǧyr etken dauysqa ekeuı de jalt qarady. Bıraq ündegen joq. Jelke tūsymnan şyǧar eskertuge ıştei daiyndalyp kele jatqanmyn. Alaida, men kütken reaksiia baiqalmady. «Keiıpkerlerdıŋ» ünsızdıgıne qarnym aşty.
«Jä, būryluǧa asyǧys bolar» dep öz-özımdı jūbatyp qoiamyn. Būl kezde «Bäiterek» monumentınıŋ tübıne de kelıp qalǧanmyn. Bırdı-ekılı otbasy balalaryn oinatyp, seruendep jür eken. Olardy aŋǧar­maǧansyp, qaltamdaǧy saǧyz­dyŋ soŋǧy tüiırın auzyma sal­dym da, qaǧazyn jerge tas­ta­dym. Qas qylǧandai, jaŋaǧy bül­dırşınderdıŋ bıreuı sol qaǧazǧa qarai ūmtyldy.
– Dimaş, tasta, ol «käkäi»! – dep anasy jalma-jan jetıp keldı.
Artynşa maǧan nazaryn salyp:
– Qoqys üşın mūnda arnaiy jäşıkter qoiylǧan. Ainalany olai büldırudıŋ qajetı joq, – dedı qatqyl ünmen.
Qysylǧannan jerge kırer tesık tapsamşy! Ekı betım duyldap, basymdy izei berdım. Äitkenmen, däl osy jauap edı ǧoi ızdegenım.

Būdan keiın Sauran köşesın betke aldym. Baǧytym – aialdama. Avtobus kütıp tūrǧan jannyŋ keipıne enıp, qalşiyp tūrmyn. Qūlaqqabymdy şyǧaryp jat­qanda, qoǧamdyq kölıktıŋ jaramsyz biletterı «oqystan» şaşylyp tüstı. Eŋkeimedım. Eŋkeiuge qūlyq ta tanytpadym. Kenet iyǧymnan äldekım türttı.
– Sızdıŋ biletterıŋız… – dep, sary şaşty qyz jerdı nūsqady.
– Ä-ä-ä, meilı, – deimın selqos qana.
– Mümkın ony urnaǧa salarsyz?! Ekı-aq adym jerde tūr ǧoi.
«Tärtıpsızdıgımdı betıme basqan» boijetkenge ynty-şyn­­tymmen yrza boldym. Bızdıŋ äŋgımemızdı syrttai baqylap tūrǧan ülkenderden görı tazalyq mäselesıne zamandasymnyŋ jany qattyraq aşityn tärızdı.
Hoş, äleumettık eksperi­mentımızdıŋ kelesı bölımın Almaty köşesınde jalǧastyrdyq. Būl joly qaldyq toly qara qapşyqty aula ortasyna qoiyp
ketuım şart. Tüs äletı taiaǧan soŋ künşuaqtap otyrǧan qart­tardyŋ qatary köbeiıptı. Esık­tıŋ aldy tap-tūinaqtai.
Qanşa qysylǧanymmen, podezden şyǧa bere qolymdaǧy qo­qysty esıktıŋ tübıne qal­dyr­dym. Alǧa adymdaǧanym sol edı, qariialardyŋ bırı:
– Qyzym, anauyŋdy alyp ket, – dedı qabaǧyn şytyp.
– Jap-jas bolyp alyp jä­şıkke aparuǧa erınedı, – dedı ekınşısı keiıp.
– Aulany özderı sypyrmaǧan soŋ būlarǧa bärıbır, – dep üşınşı äje de dürse qoia berdı.
Betımnıŋ oty şyqty. Būdan ärı şydap tūra almadym da, mūnyŋ bärın eksperiment üşın jasap jatqanymdy tüsındırdım. Sözıme senbegen sekıldı, ızımnen manaǧy renışterın qaita qozǧady. Meilı ǧoi, bastysy aula tazalyǧyna beijai qaramaidy eken.
Qysqasy, zertteu barysynda qyryq şaqty kısını synadyq. Onyŋ otyz besı bızdıŋ beibastaq äreketımızge jaqtyrmai qarasa, arasyndaǧy jiyrmasy ǧana tärtıpke şaqyruǧa tyrysty. Qalǧandary, ökınışke qarai, «aş qūlaqtan tynyş qūlaq» ädısın qūp kördı. Saraptai kele, bızdıŋ halyqqa älı de belsendılık, jauaptylyq jetıspeitının
ūqtyq. Şahar ortaq bolǧan­dyqtan, senıkı ne menıkı dep bölıngen jaramaityn syqyldy. Üiımızdı ūqypty, elordamyzdy mūn­taz­dai etıp ūstasaq degen oi ǧana ǧoi bızdıkı.

Botagöz MARATQYZY