Jeksenbı künı elordalyqtar ekıntıde ekeu-üşeu bolyp, Beibıtşılık jäne kelısım saraiynyŋ esıgın betke aldy. Q.Quanyşbaev atyndaǧy Qazaq muzykalyq akademiialyq drama teatrynyŋ jaŋa düniesı Qazaqstannyŋ Halyq jazuşysy Fariza Oŋǧarsynovanyŋ «Dalanyŋ küişı Dinasy» dramasyn tamaşalamaq.
…Sahnanyŋ törınde kimeşegı qarqaradai Dina Nūrpeiısovanyŋ küi tartyp otyrǧan qoŋyrşa kelbetı körındı. Taramys sausaqtary saǧaǧynda, bılezık tūsynan bırese tömen, bırese joǧary bilegen buynsyz qoly şanaǧynda, dombyranyŋ qos ışegın ılıp, şalyp, ışı-bauyryŋdy bebeuletıp barady. Sıltıdei tūnǧan halyq beinefilmnıŋ küişı tüsken kadry tarqatylyp bıtken kezde dür-r etken kepterdei duyldata qol soqty. Ile, sahnaǧa Ahmet Jūbanov (Janqaldybek Tölenbaev) pen Dina şeşemız (Gülbarşyn Qylyşbai) şyqty.
– Qūrmettı joldastar, bügın bızdıŋ ortamyzda zamanymyzdyŋ zaŋǧary, dalamyzdyŋ dara küişısı Dina Nūrpeiısova!-dedı saŋqyldai söilep. Akademik küişıge halyq önerpazdarynan qūralǧan şaǧyn toptyŋ önerın körsetıp, küidı nasihattauǧa den qoiǧanyn aitty.
Būdan ärı Ahmet pen Dinanyŋ dialogy öner turasynda, önerdıŋ qūdıretın tanyǧan tämam el jaiynda, küi men küi atasy – Qūrmanǧazy turaly örbi kele, «Būlbūl» küiınıŋ şyǧu tarihyna toqtaldy.
Odan ärı ärtıstıŋ oiyny söiledı… Sarǧaiǧan sartap uaqyttyŋ belgısındei, sarǧyş reŋdı sahnada qūlyndai oinaǧan, tūlymy būrymǧa tatymaityn büldırşın Dina (Ainūr Jetpısbaeva) şyqty. Ol dalanyŋ dausyn, tıptı zaŋǧar aspandaǧy jūldyzdyŋ ünın estidı. Dinanyŋ anasy (Maira Omar) qyzynyŋ köŋıl tolqynyn tanyp, qoldaidy. Al, jeŋgesı (Baqyt Jūmaǧūlova) qyz balanyŋ jai-küiın tüsınuge şorqaq. Körşı auylǧa Qūrmanǧazynyŋ kelgenın estıgen qolqalap, özın ertıp baruǧa aqyry anasyn köndırdı. Bardy.
Küişınıŋ özın kördı, jüzın kördı. Halyq Baiǧali qarttyŋ (Jänıbek Mūsaev) auylyna kelgen Qūrmanǧazyǧa qūrmetın tanytyp, özıne de, önerıne de täntı. Keu-keulep, äŋgıme aitqyzdy. Zorlyqpen türmege tüsıp şyqqan küişı Saryarqanyŋ salqaryn dombyrasynyŋ saǧaǧyna ılıp, şartarabyn şanaǧyna salyp qaitypty. Köpşılık sol küidı tartuyn ötındı. Qūrmanǧazynyŋ qolyna dombyrasyn alǧanyn közı körgen körermen de qūlaǧyn tıgıp, erekşe zeiın qoidy. Ile, sahnadaǧysy bar, zaldaǧysy bar, bärı bebeu qaqqan bır dombyrany emes, bez-bez etken bırneşe aspaptyŋ bügıngı ünın estıdı. Apyr-au, Dina ızdep kelgende Qūrmanǧazy küidı özı tartpap pa edı?..
Rejisser Nūrlan Jūmaniiazov jaŋa tuyndynyŋ mazmūnyn baiytuǧa talaptanǧan. Qazaq küiınıŋ qūdıretı häm küi anasy turaly qoiylǧan spektaklde bel-belestı däuırdıŋ qūbylysy körınıs beredı. Dina Qūrmanǧazynyŋ «Töremūratyn» tartpaq bolǧanda Älımbek (Amanjol Moldahmetov) degen bıreu jany küiıp ketıp «Nege?! Nege Dina? Menıŋ de balam tartady» dep baj-baj ete qaldy. Qai zamannyŋ da şalǧaiyna jarmasqan ıştarlyqtyŋ kesırınen pesanyŋ jelısıne enıp, eltıp otyrǧan qauym küidıŋ sarynyn joǧaltyp ala jazdady. «Abyroi bolǧanda», küişı bala (Däuren Ysmail) jaŋa şyqqan küidı älı üirenbeptı. Osy kezde sahnada sol uaqytqa deiın Qūrmanǧazydan bata aluǧa kelgen bala Dinanyŋ ornyna, küişı Dina bolyp şyqqan Aiagöz Eleusınova «Töremūratty» tökpelep tögıp berdı.
Osylaişa, «küi atasy» men «küi anasynyŋ» bırtuar talant ekenınıŋ dälelındei, Qūrmanǧazyny qauym bolyp, bır danany üş daryn bırıgıp alyp şyqty.
Q.Quanyşbaev atyndaǧy qazaq akademiialyq muzykalyq drama teatrynyŋ repertuary jaŋa bır muzykalyq dramamen tolyqty. Qazaqstan Respublikasynyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı, kompozitor Serık Erkımbekov, Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı, hormeister Amantai Jūmaşev pen muzykamen körkemdegen Maral Myrzaqūlova teatrdyŋ märtebesıne laiyqty eŋbek etken.
Şyǧys jūrtynda, mūsylman älemınde taŋ aldyndaǧy tuysy bölek şolpandai bır jūrt bar. Ol – qazaq halqy. «Qyzdyŋ joly jıŋışke» bolǧanymen, erık- jıgerın bailamaǧan. Dinanyŋ Qūrmanǧazyny ızdep kelıp, oǧan 9 jasynan 19 jasyna deiın şäkırt bolyp ılesıp jüruınıŋ özı airyqşa qūbylys. Abyz daladan tüigenı bar, ardaqty ūstazynan bılgenı bar, Dinanyŋ jüregıne tūnǧan küi qūdıretı şanaq pen saǧaqtan sarqyrama küi bolyp aqtarylady. Spektakldıŋ soŋynda şyǧyp söilegen avtor Fariza apamyz aitqandai, «arnaiy muzykalyq bılım almaǧan, nota bılmegen dalanyŋ osyndai daryny būrynǧy-soŋǧy äiel zatynda bary-joǧyn estıgen de, emespın, bılgen de emespız». Ol üşın erık pen jıgerden bölek, asqan zeiın, bai zerde kerek. Osynau qasiet kökırekke tūnǧan küidı jūmyrlap, jūptap qos ışekke alyp şyǧar. Ras, qyz jany syrşyl, qyz mınezı synyq boluy kerek şyǧar.
Ras, Dina qyzdy Qūrmanǧazyny ızdep baryp, bata alar küngı köŋıl tolqynysy men tordaǧy būlbūldyŋ hälı erekşe tolqytqan şyǧar. Bıraq, qazaq qyzy köp aldynda jüregınıŋ dırılın syqsyŋdap jylap bıldırmese kerek-tı… Basqa-basqa, Dina olai etse, köŋılı lyqsytqan köz jasymen bırge alpys ekı tamyryn kernegen küi dombyranyŋ şanaǧy men ışegıne jetpei sol arada «suyp qalmai» ma!?. Degenmen, Fariza aqyn aitpaqşy, «köş jüre tüzeledı, būǧan deiın Dina turaly, dalanyŋ akademiialyq tuyndysy küidıŋ qūdıretı turaly mūndai sahnalyq tumaǧan. Sondyqtan, qaz-qaz qadamnyŋ qaryşty bolaryna senemız. Öitkenı, mūny qolǧa alyp otyrǧan – akademiialyq deŋgeilı teatrdyŋ akterlerı.
Eŋ bastysy, tuǧanyna 150 jyl tolǧan dalanyŋ dana küişısı Dinanyŋ, keşegı qyzyl keŋestıŋ yqpalyna elıkpegen Dinanyŋ toiyna tolymdy tartu boldy. Qazaqstannyŋ halyq ärtısı, Halyq önerpazdarynyŋ 1937 jyly ötken respublikalyq baiqauyna qatysyp 75 jasynda halyq aspaptaryn tartatyn önerpazdardyŋ Mäskeude ötken Bükılodaqtyq bırınşı baiqauynda, odan keiın 1944 jyly 83 jasynda Orta Aziianyŋ bes respublikasynan önerpazdar qatysqan Taşkenttegı onkündıkte jüldeger bolǧan Dinanyŋ aruaǧyn aunatqan avtorlar men akterlerdıŋ jeŋısı men eŋbegı.
2010 jyldyŋ 24 aqpanynda Prezidenttık mädeniet ortalyǧynyŋ konsert zalynda Qazaqstan Respublikasy Mädeniet jäne aqparat ministrlıgı, «Qazaqstan halqynyŋ ruhani damu qory» Aksionerlık qoǧamy jäne «El» prodiuserlık ortalyǧynyŋ ūiymdastyruymen «Qazaqtyŋ dästürlı 1000 küiı» dombyra küilerı antologiiasynyŋ tanystyrylymy üstınde Aigül Ülkenbaevanyŋ oryndauyndaǧy Dinanyŋ «Būlbūly» osy spektaklde sairady.
Rauşan TÖLENQYZY
