Jaqynda Ermek Tūrsynovtyŋ «Jat» kartinasy «Oskar» kinojüldesıne ümıtker filmder (äzırge long-list) qataryna endı. Sondai-aq, onyŋ premerasy äigılı Toronto kinofestivalınde körsetıldı. Däl osy uaqytta «Variety», «Hollywood reporter», «Le Screen», «Screen today» sekıldı ırı kinojurnaldar «Jat» turaly resenziialaryn jarysa jazdy.
Film jaryqqa şyqpas būryn Tūrsynov «körermender osy kartinaǧa kıru üşın kinoteatrdyŋ esıgın syndyryp kırmeitının jaqsy bılemın. Öitkenı, qazır «Avatar» men «Transformerdıŋ» däurenı jürıp tūr» degen bolatyn. Avtordyŋ aitqany aidai keldı. Ötken joly özınen būryn daŋqy dürıldep jetken filmdı körmekke kinoteatrǧa barǧanbyz. «Arman» kinoteatrynyŋ 39 adam syiatyn (erınbei sanap şyqtym) quyqtai ǧana zalynda şoşaiyp 7-8 körermen otyr. Onyŋyz azdai, prokatqa şyqqanyna ekı apta tolmai jatyp, «Jat» jalǧyz osy kinoteatrda künıne bır ret qana körsetıletın bolǧan. Astana men Almatynyŋ qalǧan kinoteatrlary filmge körermen kelmegendıkten, ony kesteden alyp tastaǧan. Paradoks! Kezınde «Kelındı» tūnǧan erotika, «Şaldy» täŋırşıl dep aiyptaǧan körermen aşarşylyq turaly alǧaşqy otandyq filmdı köruge asyqpaidy. Filmnıŋ prodiuserı Qanat Törebaidan osy mäselege qatysty oiyn sūraǧanymyzda, «änşeiınde «qaşan qazaqqa qajet kino tüsıresıŋder?» dep söz jüzınde bosqa dauryǧa beretın «ūltşyl-patriottardan» sūrau kerek mūnyŋ jauabyn. Olar nege kinoteatrǧa kelmeidı, nege otandyq kinony qoldamaidy? Şynyn aitqanda, bız «Jat» filmınıŋ «Oskarǧa» ūsynylǧanyn estıgen soŋ, körermen köp keledı dep kütken edık. Ony bylai qoiǧanda, «Jat» – aşarşylyq turaly alǧaşqy film. Sondai-aq, ol «Dolby Atmos» dybystyq formatynda tüsırılgen tūŋǧyş otandyq tuyndy bolatyn. Alǧaşqy künderı barlyq kinoteatrda «Jattyŋ» 4-5 seansy körsetıldı. Bıraq, körermen jinai almady. Sondyqtan, prokattan alynyp tastaldy. Ataq-daŋqyna, artynan ergen aiǧai-şuyna qaramastan, Tūrsynovtyŋ osyǧan deiıngı bırde-bır filmı prokattan köp aqşa jinamaǧan. Tek «Şal» ǧana ekı ai qatarynan körsetıldı».
Būl pıkırın Qanat Törebai bızge beisenbı künı Ūlttyq kıtaphanada ötken kezdesude aitqan edı. Ol kezdesuge kezdeisoq tap boldyq. «Pero» qory Ermek Tūrsynovtyŋ studenttermen sūhbatyn ūiymdastyrypty. Eş jerde jarnamalanbasa da, kinorejissermen tıldesuge tıldesuge kelgenderdıŋ qarasy köp eken. Tūrsynov «Jat» filmı özınıŋ 25 jyl būryn jazǧan diplomdyq jūmysy ekenın aitty. Özı filmnıŋ prokat mäselesıne asa bas qatyrmaityn sekıldı. Kinorejisser bızge kinony ne üşın tüsıretının jäne özınıŋ körermenın kım «tartyp alǧanyn» aitty: «Men popkornnyŋ qytyr-qytyr etken dauysyn ūnatpaimyn. Gollivudtyŋ tükke tūrǧysyz filmderı, popkorn men pepsi-kola körermennıŋ sanasyn äbden ulady. Olardyŋ äserınıŋ küştılıgı sondai, zalǧa kırgen adamnyŋ miy 2-3 saǧat «ısten şyǧady». Bıraq, kinodan şyqqan soŋ, odan ne körgenın sūrasaŋ, baiandap bere almaidy. Sondyqtan da, men jas buyndy «popkorn-kinodan» alystatyp, özımnıŋ tuyndylarymmen olardy bır sät oilantqym keledı, milaryna salmaq tüsırgım keledı…
Los-Andjeleste ötken bır şarada maǧan äldebır kısını «Būl – «Santa-Barbara» serialynyŋ avtory» dep tanystyrǧanda, men oǧan «demek, menıŋ körermenımdı öltırgen sız ekensız ǧoi?!» dep jauap qattym».
Sondai-aq, rejisser qazırgı haos zamanynda «Jat» arqyly ömırınıŋ soŋyna deiın özınıŋ adamdyq qalpyn saqtap ötuge tyrysqan qarapaiym kısınıŋ bolmysyn aiǧailamai, tynyş qana jetkızuge tyrysqanyn aitty: «Bügıngı toqşylyq kezeŋınde aşarşylyq turaly aitudyŋ özı qisynsyzdau bolar, bälkım? Degenmen, ötırık, falş, köşırme dünie köbeigen kezde uaqytqa baǧynbaityn, eşqaşan özektılıgın joimaityn ūlttyq materialdy tüsırgenım dūrys dep şeştım».
«Jatta» Erjan Nūrymbetov, Quandyq Qystyqbaev, Elina Abaiqyzy, Elina Abaiqyzy (Qyrǧyzstan), Aleksandr Karpov, Roza Hairullina (Resei) sekıldı ärtıster oinaǧan. Rejisser būl jūmysynda da balalar men januarlardy nazardan tys qaldyrmapty. Mūnda tıptı yzyŋdaǧan şybynǧa deiın «röl» bölıngen eken. Filmnıŋ naqty biudjetı belgısız. Sondai-aq, «Jatty» tüsıruge qarajat bergen demeuşınıŋ aty-jönı de aitylmaidy. Qazırdıŋ özınde jan-jaqtan ūsynystar tüsıp jatqanymen, kinogerler filmdı şeteldık prokatqa şyǧaruǧa asyǧyp otyrǧan joq. Aldymen, «Oskar» jüldesınıŋ saltanatty şarasy ötsın deidı.
Aitpaqşy, būl – «Oskardyŋ» tızımıne ılıkken Tūrsynovtyŋ üşınşı filmı. Būǧan deiın «Kelın» 2010 jylǧy şort-listke, al, «Şal» 2013 jylǧy long-listke engen bolatyn.
Roza ÄREN
