Астананың айшығын жарастырып, келбетін келістіретін – кең көшелеріндегі тал-дарақтар. Ал айнала орын тепкен жасыл белдеу елорданың климатын өзгертіп, ауасын әрлегеніне ешкім дау айта қоймас. «Бас шаһардың бұрқасын бораны бұрынғыдай емес, басылған» дейтін қалалықтарды көп көріп жүрміз, өзіміз де куәміз. Сол жасыл белдеудің жайы Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың да, астаналықтардың да назарынан тыс қалған емес. Өткен сенбіде біздің де серуен сонда жалғасты.
Жәңгірдің жасыл бағы
Біле білсек, жер бетінде қолдан орман еккен алғашқы адам – қазақ, қазақ болғанда да, атақты Жәңгір хан. 1832 жылы Жәңгірдің ұсынысы бойынша Ресейдің Саратов қаласынан емен, қарағай және қайың көшеттері жеткізіліп, Бөкей ордасына отырғызылған. Нарын құмындағы осы орман әлі күнге жайқалып тұр. Мұндай жапырағы қамқа көк желек біздің Астанада да бар. Мемлекет басшысының тікелей қадағалауымен 1997 жылдан бері Астананы айналдыра ағаш егіп жатырмыз. Жасампаз шаһар осы күні жасыл белдеуге оранып қапты. Он сегіз жыл бұрын отырғызылған көшеттер саялы бәйтерекке айналған.
Иә, қаланың қайнаған құрылысымен бірге, жасыл алқабы да жайнап келеді. Жыл сайын жазға салым Президенттің арнайы барып, ағаштардың жай-күйімен танысатын әдеті бары аян. Сондай сапарлардың бірінде Нұрсұлтан Назарбаевтың: «Елорданы Ақмолаға көшірген кезде қаланың ішіндегі климат нашар болатын. Қаланың ішін шаң басып кететін еді. Енді бүгінде алып орман ектік, қаланың ішіне де гүлзарлар мен ағаштар отырғызылды. Қазір қалада шаң жоқ. Астана маңында орманның жайқалып өсуіне байланысты қаланың ішіндегі жел де азайды. Бастапқыда елорданың маңына орман отырғызайық дегенде,
көбісі бұл жерде орман өспейді дегенді айтқан еді. Оған
қарамай, ғалымдармен ақылдасып, орман отырғыза бастадық. Аз ғана жылдың ішінде жайқалып өскен орманға айналды» деген еді.
2012-2016 жылдары жобаның 1,5 және 3 мың гектарды құрайтын екі сатысы толыққанды жүзеге асырылған. Осы уақыт аралығында 1 млн 846 мың түп ағаш отырғызылыпты. Оның 56 пайызы қылқанды жапырақты, ал қалған 44 пайызы жай ағаштарды құрайды.
Қырғауылы қырғын екен…
Бас шаһарды жағалай жатқан белдеудің аумағы жыл өткен сайын ұлғайып келеді. Орман биіктей, қалыңдай бастады. Тал-теректердің алды осыдан он сегіз жыл бұрын отырғызылды, содан бері ауқымы кеңейіп, айылын кеңге созып келеді. Енді, міне, елорда әкімдігі Астананың жасыл белдеуіне қосымша 15 мың гектарға жуық жер бөлді. «Астана орманы» ЖШС-нің директоры Мәулен Самамбетовтің айтуынша, бүгінде жасыл белдеудің жалпы аумағы 14827 гектарды құрайды. «Қазіргі уақытта Астананың жасыл белдеуін дамытуды екі кезеңге бөлуге болады. Бірінші кезеңі 1998-2004 жылдар аралығын
қамтыған еді. Алғашқы кезеңде, негізінен, қылқан жапырақты ағаштар отырғызылды. 2009 жылы Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев кезекті мәрте жасыл белдеуге келгенінде, мұны тұтас орман алқабына айналдыру туралы тапсырма берген. Осы сәттен бастап екінші кезең басталды» дейді ол.
Мамандардан білгеніміздей, елорданың жасыл белдеуін жүзеге асыру алты сатыға бөлінген екен. 2012-2016 жылдары жобаның 1,5 және 3 мың гектарды құрайтын екі сатысы толыққанды жүзеге асырылған. Осы уақыт аралығында
1 млн 846 мың түп ағаш отырғызылыпты. Оның 56 пайызы қылқанды жапырақты, ал қалған 44 пайызы жай ағаштарды құрайды.
«2017 жылдан бастап біз жобаның үшінші сатысын жүзеге асыра бастаймыз. Ең бірінші кезекте әуежай аумағындағы
459 гектар учаскені игеру қолға алынып, ондағы жұмыстар екі жылға созылады. Ал қалған сатылары қазіргі уақытта жобалануда. Жалпы, 2030 жылға дейін
бұл жұмыстар толығымен орындалады. Астана қаласының әкімдігі бізге қосымша 14827 гектар жер бөлмек. Қазіргі уақытта оның 8500 гектары берілді. Демек, бір-екі жылдан кейін біздің белдеудің аумағы шамамен 32 мың гектарға жетеді» деді М. Самамбетов. Оның атап өтуінше, Астана жасыл белдеуі аумағында велосипедпен серуендеуге арналған жол салу жұмыстары екі кезеңге бөлінген. 2011 жылы ұзындығы 4127 метрді құрайтын жол пайдалануға берілген. Қазіргі уақытта екінші кезеңі аяқталуға жақын. Құрылыс жұмыстары осы айдың соңында аяқталғаннан кейін, велосипедпен серуендеуге арналған жолдың ұзақтығы 19127 метрді құрайтын болады. Бұл жол Қорғалжын және Қараөткел тас жолдарын жалғастырады.
Айтпақшы, біз жасыл белдеудегі серуен барысында орманға 200 қырғауыл ұшырдық. Ал бүгінде бұл маңға шамамен 8 мың қырғауыл жіберілген.
Тәлімбақтың жұмысы тәнті етті
Астанада алдағы жылы өтетін «ЭКСПО-2017» халықаралық көрмесі өтетін аумақта ботаникалық бақ салынып жатқаны белгілі. Ал дәл осы бақта отырғызылатын ағаштардың
90 пайызы «Астана көгалдандыру құрылысы» АҚ-на қарасты тәлімбақта өсіріліп жатқанын көпшілік біле бермейтіндігі анық. Біздің сапарымыз 1960-70-жылдары құрылған тәлімбақта жалғасты.
«Тәлімбақтың жалпы аумағы 349 мың шаршы метрді құрайды. Бұл жерде 600 мың түптен асатын ағаштың елуден астам түрі отырғызылған. Оның ішінде биік болып өсетін ағаштармен қатар, тапал бұталы ағаштардың да көшеттері бар. Жалпы, бұл тәлімбақтың негізгі мақсаты – елордамызды ағаштармен абаттандыру. Алпыс адам жылына тоғыз ай бойы үздіксіз жұмыс істейді» дейді «Астана көгалдандыру құрылысы» АҚ басқарма төрағасының орынбасары Бибігүл Бектемісова. Оның айтуынша, бұл тәлімбақта еліміздің солтүстік өңірлеріне тән, жерсінетін ағаштар дәнегінен өсіріліп, бірнеше жылдан кейін елорда көшелеріне отырғызылады.
«Жалпы, біздің бесжылдық жоспарымыз бар. Бір жылда елордаға 20 мың үлкен ағаштармен қатар, 200 мың түп тапал, топырақсыз бұталарды жіберіп отырамыз. Ал биыл осы уақытқа дейінгі рекордтық көрсеткішке қол жеткізбекпіз. Жыл соңына дейін қалаға
40 мың түп ағаш береміз. Өйткені Астанада үлкен ботаникалық бақ салынуда. Жұмысы осы жылдың қыркүйек айында басталған ботаникалық баққа биылдың өзінде 15 мың түп ағаш отырғызамыз. Негізі, бұл баққа 40 мың түп ағаш отырғызу көзделген. Жоғарыда атап өткенімдей, оның 15 мыңын биыл егеміз» деді ол.
Тәлімбақ мамандарының айтуынша, Астананың ботаникалық бағын ағаштармен қамтамасыз ету жұмыстары қарқынды жүргізілуде. Күніне 12-ден 40 түпке дейін үш метрлік қарағайлар елордаға жөнелтілуде.
Асхат РАЙҚҰЛ
