قوعام

«ادامعا تابىن, جەر, ەندى!» دەي بەرمەيىك…

قازاقتىڭ قاي نيەتىنە بەرگەنىن قايدام, وتكەن كۇزدە ­دالاعا سىيماي كەتتى دەگەن سىلتاۋمەن كيىكتەردى قان-جوسا ەتتى. دالانىڭ يەسى دە, كيەسى دە – اقبوكەننىڭ قانى تامعان جەرگە قىستىڭ قيىنشىلىعى قاتتى ءتۇستى. كوپ ۇزاماي قار ارالاس جاۋىن جاۋىپ, ارتىنشا ارقاعا جۇت كەلدى.

10 مىڭعا تارتا جىلقى قىرىلدى دەپ جاتقاندا بوگەندەر جارىلىپ, اۋىل-­اۋىلىمەن سۋعا باتقان ەلدى مەكەندەردى جوقتاپ تاعى قالدىق. جۇت جەتى اعا­يىندى, اپىر-اي, جەر-انا تاعى قانداي قىسپاققا الار ەكەن؟!

جەر بەتىندە جەتى جىلدىق تا جۇت بولعان. ادال باسشىنىڭ ارقاسىندا ودان دا ادام بالاسى امان ءوتىپ, ءوسىپ-ونگەن ەدى. ءالى دە ەل ەڭسەسىن كوتەرەر. الايدا اي-كۇننىڭ امانىندا وسىنشاما قىسپاققا ءتۇسۋىمىزدىڭ سەبەبىن ىزدەگەن جان بار ما؟

الدىمەن اشتان قىرىلعان جىلقىنىڭ جايىن ايتايىن. قىستىڭ اۋىر بولاتىنى كۇزدىڭ العاشقى قارىنان بەلگىلى بولدى. ول كەزدە جىلقىنىڭ قازىسى قايتپاعان كەز. كونەكوز قارتتاردان سۇراپ ءبىلىپ ەدىم, ولار مۇنداي كەزدە جازدا ءشوپ-جەمىن جيناپ, مالدى قورادا ۇستايدى ەكەن. مال سانىن كوبەيتپەي, جاراپ تۇرعاندارىن تۇقىمعا قالدىرىپ, قالعانىن ساتىپ, پۇلىن قالتاسىنا باسىپ وتىرادى ەكەن. كەلەسى جىلى مال ورنىنا مال الادى. مالساق قازاقتار جايىلىمدى جەر جىرتاتىن تىرمامەن جەردىڭ توڭىن ويىپ, قارا جەرگە جەم-ءشوپ شاشىپ تا ىلاجداعان. دالادا ءۇسىپ ولگەن جىلقىنىڭ جارتىسىن ساتىپ جەم الدىرتسا, جارتىسى قالار ەدى عوي. ارقادا سۋىق بولسا تابىندى جىلقىنى جىلى جاققا ىقتىرىپ, سول جاقتا قىستايتىن دا تاجىريبە بار ەكەن. ەر توستىك ەرتەگىسى ەستەرىڭىزدە بولار, جۇتتان مالدى ساقتاۋ ءۇشىن اعالارى اۋىپ كەتپەۋشى ما ەدى. ەرتەگىنى ەرتەگى دەلىك, شارۋانىڭ قامىن ويلاعان ەل باسشىلارى ءبىر-ءبىرىن قولداپ, سولتۇستىكتەن ىزعار سوققاندا, وڭتۇستىككە ىقتاتىپ مالدىڭ اماندىعى ءۇشىن بىرلەسە ارەكەت ەتۋگە بولمادى ما؟! جايلاۋ, قىستاۋدىڭ ءمانىن زەرتتەپ, شارۋاعا قولدانباسا, قازاققا مال قايدان بىتەدى؟

ناۋرىزدى ون كۇن تويلادىق. بىراق ناۋرىزدىڭ باستى عۇرپىن ەسكەرگەن جان بولمادى. ەڭ باستىسى, اۋىلداردىڭ اينالاسىنداعى بوگەت, كانالداردى تەكسەرىپ, كوشەلەردەگى سۋ اعار ارىقتاردى تازالاپ, سۋدىڭ جولىن اشاتىن ەدى. ساقتانساڭ ساقتايدى. باسشىلارعا قاراپ اۋىز اشىپ وتىرماي, اۋىل ادامدارى جينالىپ قارەكەت ەتىپ, ەتەك-جەڭىن تۇگەندەپ وتىرۋعا بولماس پا؟! قاراپايىم نارسە, اۋلامىز­داعى جاۋعان قاردى دا كۇرەۋگە جوقپىز. ەل شەتىندەگى وزەن-كولدەردىڭ جازدىگۇنى سۋى تارتىلعاندا تابانىن تازالاپ, ­جيەگىن كوتەرەتىن. تەحنيكا قات بولسا, سۋعا مال جالداپ, ءوسىپ تۇرعان قامىستى ورىپ, قالعانىن مالدىڭ تۇياعى تاپتايتىن ەدى. جەر-انانىڭ جايىن ويلامادىق. كوزى سوقىر ادامدار دارمەنسىز حال كەشىپ, ءوز پورتفەلدەرىن وزدەرى ارقالاماي, كومەكشىلەرىنە ۇستاتاتىن اكىم-قاراعا سەندىك. سەندىك تە, جەردەن, اتا-بابانىڭ تابيعاتپەن ۇيلەسىمدى عۇمىر كەشۋ جولىنان بەزدىك. اقىرى نە بولدى؟!

تاعىدا

ايگۇل ۋايسوۆا

اقپارات سالاسىنىڭ ۇزدىگى

ۇقساس جاڭالىقتار

Back to top button