ازاتتىعىنان, قازاقتىعىنان, بارلىق رۋحاني قۇندىلىعىنان, يماننان اجىراعان, جالاڭاشتانعان قوعام… ايتسە دە, تورداعى تىپىرلاپ, ەركىندىكتى, ءوز الەمىن اڭساعان قۇستاي, بۇلقىنعان جۇرەك. ءوز ىرقىنان تىس, زورلىقپەن بولمىسىن وزگەرتۋگە تىرىسقان قوعامعا نازالى, جارالى جان…
جۋىردا ەلوردا كورەرمەندەرىنە كورسەتىلىمى بولعان الىشەر سۇلەيمەنوۆتىڭ ەكى ءفيلمىنىڭ العاشقىسى – «قۇس» قىسقامەتراجدى ءفيلمى وسىنى بەينەلەيدى.
بۇل تۋىندى وسىدان جيىرما بەس جىل بۇرىن, كەڭەس وداعى ىدىراماي تۇرىپ تۇسىرىلگەن ەكەن. كينو ونەرىندەگى جاس تالانتتىڭ قولتاڭباسىن بىردەن ايشىقتاعان «قۇس» ءفيلمى سول تۇستا-اق, ياعني, 1990 جىلى ماسكەۋدەگى جاستار فيلمدەرى فەستيۆالىنىڭ جانە تاشكەنتتەگى كينوفەستيۆالدىڭ لاۋرەاتى اتاعىن يەلەندى. كورەرمەننىڭ كوز الدىنان تاسا قالعان تۋىندىنى اۆتور قازبالاپ ءجۇرىپ, ۇلتتىق كينو قورىنان تاۋىپ الىپتى. ءسويتىپ, زاماناۋي تەحنولوگيالاردىڭ كومەگىمەن ازداپ ارلەگەن.
ءفيلمنىڭ قىسقاشا مازمۇنى بويىنشا, ءوز ەركىن جوعالتپاعان, زاماننىڭ تەرىس ىقپالىنا بوي الدىرماۋعا تىرىسقان جاس جىگىتتىڭ حيكاياسى باياندالادى. ەلىمىزدە جاستاردىڭ ىشىمدىككە سالىنىپ, ازعىنداپ بارا جاتقانى, بۇزاقىلىق, قاراقشىلىق, جەزوكشەلىك دەندەپ ەنە باستاعانى كورىنىس بەرەدى.
وسى تۇستا, جازۋشى, حالىقارالىق «الاش» سىيلىعىنىڭ يگەرى جۇماباي شاشتايۇلىنىڭ: «مارگينالدىق قۇبىلىسقا ايەلدەر قاۋىمى باستاپ بارادى ەكەن. نەگە دەسەڭiز, ولار كورسەقىزار كەلەدi. جاڭاشىلدىققا, جاڭا نارسەلەرگە قۇمارتىپ, ۇمتىلۋمەن بولادى. ءسويتiپ, اقىرى ۇلتتىق قۇندىلىقتارىن, ۇلتتىق ەرەكشەلiكتەرiن قالاي تارك ەتكەنiن ءوزi دە بايقاماي قالادى. ال ايەلدەردiڭ ىقپالىنا ەرiپ, ارتىنان بۇكiل قوعام ۇلتتىق بولمىسىنان اجىراي باستايدى» دەگەن ءسوزى ويعا ورالادى.
راسىندا دا, بودان قوعامدا تۋعان ەلىنە اسكەر كىرگىزىلىپ جاتقانى, ىشكىلىك, جەڭىلتەكتىك, باسقا دا ۇلتتى ىرىتەتىن ىندەت تارالىپ جاتقانى جانىنا باتقانى ازداي, سۇيگەن قىزى جىگىتتىڭ ساعىن سىندىرادى. جەڭىل جۇرىسكە سالىنىپ, نامىسىن اياققا تاپتايدى. ال قىز نامىسى ءۇشىن كورىنگەنمەن جاعالاسقان جىگىت ءفيلمنىڭ سوڭىندا بەلگىسىز بۇزاقىلاردان سوققى الىپ, قالانىڭ سىرتىنا, جالاڭاش كۇيدە تاستالادى… ارەڭ جولعا شىققاندا جۇيتكىگەن كولىكتەردىڭ اراسىنان ءبىر شەتەلدىك ماشينا توقتاپ, وتىرعىزىپ الادى…
ەسىمى جالپاق جۇرتقا بەلگىلى بولسا دا, باسقا ونەرگە قول سىلتەپ, كينو سالاسىنا بەل شەشە كىرىسىپ كەتە قويماعان الىشەر سۇلەيمەنوۆ وسىلاي كينو ونەرىندەگى العاشقى تۋىندىسى ارقىلى-اق ءوزىنىڭ قولتاڭباسىن تانىتقان ەكەن.
ال ارادا جيىرما بەس جىل وتكەندە سول «قۇس» ءفيلمىنىڭ جالعاسى رەتىندە ول «اي كۇندى سۇيەدى» اتتى كينوحيكاياسىن ءتۇسىرىپتى. ارت-حاۋس جانرىنداعى بۇل فيلم دە نەگىزگى تاقىرىبىنا ادام, ونىڭ جان-كۇيى, ىشكى الەمى دەگەن ماسەلەنى ارقاۋ ەتكەن.
فيلم ءارتۇرلى الەۋمەتتىك جاعدايداعى, ءارتۇرلى دەڭگەيدەگى ادامداردىڭ جان-سەزىمىن كورسەتەتىن شاعىن حيكايالاردان تۇرادى. بالاسىنىڭ جولىن توسىپ, تۋعان ءۇيدىڭ جىلۋى مەن جاقىن ادامدارىنىڭ قۇشاعىن اڭساعان قارتتار ۇيىندەگى كەيۋانا, دۇنيەسى تاسىپ, ءشىرىپ جاتسا دا, ادامي ماحابباتتى اڭساعان داۋلەت يەسى جانە كۇنى-ءتۇنى تاكسيشىلىك جاساعان كىسىنىڭ جولىن توسىپ, سارىلعان ۇيدەگى سۇيىكتى جارى…
ايتپاقشى, 1990 جىلعى «قۇس» ءفيلمى تازا قازاق تىلىندە تۇسىرىلگەن بولسا, سول ءفيلمنىڭ جيىرما بەس جىلدان كەيىنگى جالعاسى «اي كۇندى سۇيەدى» تەلەحيكاياسىنىڭ كەيىپكەرلەرى ءۇش تىلدە سويلەيدى. ونىڭ سەبەبىن, اۆتور بۇگىنگى زامانداعى ادامداردىڭ جاي-كۇيىن سول قالپى بەرۋگە تىرىسقانىمەن تۇسىندىرەدى. دەسەك تە, مۇندا ءسوز ءبىرىنشى كەزەكتە ەمەس. كەيىپكەرلەر ءوزىنىڭ ىشكى كۇيزەلىسى مەن جان قالاۋىن نەگىزىنەن ميميكا ارقىلى ۇعىندىرادى. ماسەلەن, قارتتار ۇيىنەن الىپ كەتەدى دەپ سىرتقا شىعىپ, ەكى كوزىنەن ءۇمىت شۋاعى, جۇزىنەن قۋانىش ساۋلەسى توگىلىپ جول توسقان انا كوز الدىڭدا جانارى مۇڭعا تولىپ, ماڭدايىنىڭ اجىمدەرى تەرەڭدەپ, باقىتسىز كەيۋاناعا اينالىپ سالا بەرەدى…
«ادامدارعا بۇگىن ماحاببات جەتىسپەيدى. ءبىز ءبىر-بىرىمىزگە كوڭىل بولە بەرمەيمىز. جانىمىزداعى ادامنىڭ قانداي جاعدايدا ەكەنىنە ءمان بەرۋگە مۇرشامىز كەلمەي جاتادى. سول وكىنىشتى سەزىندىرسەم دەپ ەدىم» دەيدى بۇل تۇرعىدا فيلم اۆتورى ءارى رەجيسسەرى الىشەر سۇلەيمەنوۆ.
ايتپاقشى, وتاندىق كينەماتوگرافيا سالاسىنا ءبىر ولجا بولىپ قوسىلعان بۇل فيلم كيەۆتە وتكەن «جاستىق» حالىقارالىق كينوفەستيۆالىنىڭ ءبىرىنشى جۇلدەسىن جەڭىپ الىپتى.
مۇندا باستى رولدەردە باقىت جانعاليەۆا, باحودىر جالمەتوۆ, باقتيار تۇرسىنوۆ, مارينا كليموۆيچ وينايدى. كينو جەكەلەگەن دەمەۋشىلەردىڭ كومەگىمەن ءتۇسىرىلىپتى. جۋىردا ەلىمىزدىڭ عانا ەمەس, ەۋروپا مەن اقش كينوزالدارىنان دا كورسەتىلەدى دەپ جوسپارلانىپ وتىر.
ايتارىن كوركەم كارتينالارمەن ايقىن جەتكىزە بىلگەن الىشەر سۇلەيمەنوۆ ارت-حاۋس جانرىنداعى بۇل جوبانى ءالى دامىتىپ, وسىناۋ قىسقامەتراجدى فيلمدەردىڭ جالعاسىن تۇسىرە بەرەتىنىن ايتادى.
ءنازيرا بايىربەك
