ەلوردانىڭ ءجۇز مىڭنان استام تۇرعىنى زەينەتكەرلەردەن تۇرادى. شاشىن اق قىراۋ باسقانمەن, كوڭىلى سەرگەك قارتتارىمىز ەلوردانىڭ قوعامدىق ومىرىنە ءبىر كىسىدەي ارالاسۋدا. قالامىزدا ولاردى قولدايتىن ورتالىقتار اشىلىپ, شيپاجايلىق ەمدەۋ ورىندارىندا دەنساۋلىعىن تۇزەي الادى. اكىمدىك بارىنشا قولداۋ كورسەتىپ, زەينەتكەرلەردىڭ بەلسەندى ومىرىنەن اجىراپ قالماۋىنا ءمان بەرىپ وتىر.
ءدال وسى الپىستان اسقانداردى, جەتپىسكە جەتكەندەردى «كۇمىس ەكونوميكانىڭ» بەلسەندىلەرىنە اينالدىرا الامىز با دەگەن سۇراق العاش رەت 2005 جىلى جەر شارى تۇرعىندارىنىڭ قارتايۋىنا بايلانىستى باتىس ەۋروپادا وتكەن جيىندا ايتىلىپ, تۇجىرىمداماسىن جاساپ, قولدانىسقا ەنگىزدى.
بۇل ءسوزدى ويلاپ تاپقان كىم ەكەنى بەلگىسىز, بىراق تەرمينولوگيانى رەسمي دەڭگەيدە الپىستىڭ قىرقاسىنان اسىپ كەتكەندەرگە قارتتىقتىڭ راحاتىمەن قوسا, بەينەتىن دە جالعاستىرا بەرۋ تۋرالى ۇسىنىسپەن ايشىقتادى. ولارعا جاعداي جاساپ, جاي قۇرمەتىن كورسەتىپ قويماي, قاتاردان قالدىرماي, جۇمىس ورىندارىنىڭ كوپتەپ اشىلۋىن قامتاماسىز ەتۋ يننوۆاتسيالاردىڭ نەگىزگى ناتيجەلەرىنىڭ ءبىرى رەتىندە قاراستىرىلۋدا. ياعني الداعى ۋاقىتتا قارتتاردى جاسىم كەلدى دەپ جاتقىزباي, ولاردى ەڭبەكتەن قول ۇزدىرمەي, ەكونوميكانىڭ قوزعالتقىش كۇشىنىڭ ءبىرى رەتىندە قارايتىن بولادى. ادامداردىڭ ۇيرەنشىكتى پىكىرىنەن ارىلىپ, قالىپتاسقان كوزقاراستى وزگەرتۋ ماسەلەسى دە وزەكتى بولىپ تۇر.
ءبىزدىڭ ەلىمىزدە وسى تەكتەس «كۇمىس جاس» جوباسى ىسكە قوسىلىپ جاتىر. الايدا بۇل كۇننەن-كۇنگە قوردالانىپ كەلە جاتقان ماسەلەنىڭ ناقتى شەشىمى ەمەس. قۇلاققا ءسىڭىستى بولعان «جاسارىمىزدى جاسادىق, اسارىمىزدى اسادىق, قولىمىزدان كەلگەنشە ەڭبەك ەتتىك, ەندىگى جەردە بەينەتىمىزدىڭ زەينەتىن بەرسىن» دەيتىن ءۋاج كەلەشەكتەگى قارتتار ءۇشىن ماڭىزىن جوياتىن سياقتى. ادام مۇمكىندىگىن بارىنشا سارقا پايدالانۋعا نەگىزدەلگەن, ەل دامۋىنىڭ جاڭا رەسۋرسى – «كۇمىس ەكونوميكانىڭ» باستى تىرەگى زەينەتتەگى قارتتار بولادى دەيدى عالىمدار.
ارينە, ءبىرىنشى كەزەكتە, بۇل سانات ومىردەن كورگەن-تۇيگەنى مول, كاسىبىن جاقسى مەڭگەرگەن, ەلگە تۇلعا بولا الاتىنداي ازاماتتارعا باعىتتالعان. جاسى بىرازعا كەلسە دە, قۇدايدىڭ بەرگەن دەنساۋلىعىنىڭ ارقاسىندا ومىردەن قاجىماعان, جۇمىسقا قابىلەتتى, بارلىق ىستە بەلسەندى بولىپ قالاتىن, كەرەك بولسا, جاڭالىقتاردى تەز مەڭگەرىپ, جاڭا جاعدايعا توسەلە الاتىن, ودان قالدى بىلىكتىگى سۇرانىسقا يە وندىرىستىك داعدىلاردى مەڭگەرۋگە مۇددەلى – قارت ادامدار. ءالى باسىن تۇبەگەيلى اشىپ الا الماساق تا, «كۇمىس ەكونوميكا» الەۋمەتتىك-مەديتسينالىق, ەكونوميكالىق-ساياسي احۋالدى ءوزارا تىعىز بايلانىستىرىپ, بىرگە قامتيدى. وسىلايشا بار رەسۋرستاردى جۇمىلدىرا كەلە, حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتا الادى جانە ەگدە جاستاعى ادامدار بەلسەندىلىگىنىڭ ەكونوميكالىق كورسەتكىشتەرگە اسەرى بولماق.
الپىستان اسقانداردى جۇمىسقا تارتۋدىڭ ارنايى جوباسى مەن باعدارلاماسى, ولاردى جۇمىسپەن قامتۋدىڭ ارنايى ستراتەگياسىنىڭ بولۋى كەرەگى العا شىعادى. قانشا دەگەنمەن, جىلدار ءوز دەگەنىن جاسايدى, قاريالاردىڭ بەلسەندى ءومىرىن قالپىندا ۇستاپ تۇرۋعا دا بار مۇمكىنشىلىكتى جاساپ, قايدا بولماسىن ءوزىن جايلى سەزىنەتىن, ءالى دە بولسا قوعامعا بەرەرىن الۋ ءۇشىن جاعداي قاجەت-اق. ولاي بولماعان كۇندە ەكونوميكانىڭ ءبىر شەتىن الىپ جۇرۋگە قانشالىقتى قۇلىقتى بولادى؟
ەگەر جاس كەزىندە جۇمىسقا يكەمدەلسە, جاسى كەلگەندە جۇمىستىڭ, جۇمىس ورنىنىڭ قولايلى, باسقارۋشىلارىنىڭ دا ارەكەتى ەگدە قىزمەتكەرلەردىڭ ىڭعايىنا قاراي ءتۇزىلۋى ءتيىس. بۇل – ءبىر, ەكىنشى ماسەلە – زامان تالابىنا ساي وزگەرىستەردى وقىتىپ, مەڭگەرۋگە دە جۇمىس بەرۋشى مۇددەلى بولۋى كەرەك. وسىنىڭ اراسىندا دەنساۋلىعىن ساقتاۋ, جاقسارتۋ ماسەلەرى دە قاتار قامتىلۋى كەرەك. بۇل ءارى-بەرىدەن سوڭ جاستارعا جاڭا بۋىننىڭ قىزمەت جولىن كەس-كەستەۋى دە مۇمكىن.
كۇندەردىڭ كۇنىندە بۇل ماسەلە ەۋروپالىقتاردان ارتىلىپ, ءبىزدىڭ دە باسىمىزعا تۇسەتىن, «كۇمىس ەكونوميكا» جاڭا ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك مۇمكىندىكتەر ەمەس, كەرىسىنشە, شەشۋى قيىن الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق كۇردەلى ماسەلەگە اينالۋى عاجاپ ەمەس. ەگەر ادامداردىڭ ادەمى قارتايۋى, ۇزاق ءومىر ءسۇرۋى ادامزات دامۋىنىڭ جاعىمدى جەتىستىگى بولسا, ولاردى ەڭبەككە تارتىپ, ەكونوميكالىق كۇشتىڭ كوزىنە اينالدىرۋىن دا قاتار ويلاناتىن ماسەلە بولسا كەرەك.
