امانگەلدى ايتالى, فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى, پروفەسسور: استانا سانامىزعا سەرپىلىس سىيلادى
بيىل ەلوردامىز ارقا توسىنە كوشىرىلىپ, اياۋلى استانامىز بوي تۇزەگەلى جيىرما جىل تولىپ وتىر. استانا بۇل جىلدارى ساياسي-باسقارۋ ورتالىعى عانا ەمەس, ەلدىڭ مادەني-رۋحاني ورداسىنا اينالىپ ۇلگەردى. قالا حالقى ميلليوننان استى. الدىنا ۇلكەن ماقساتتار قويىپ, ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن ەلورداعا كەلىپ قونىس تەپكەن ازاماتتار بۇل قالادا جاڭاشا مەنتاليتەت, جاڭا ورتا قالىپتاستىرىپ, وزگەشە الەۋمەتتىك توپ قۇرادى. وسى ورايدا ءبىز بەلگىلى عالىم, مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى, قازاقستان الەۋمەتتىك عىلىمدار اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى امانگەلدى ايتالى اعامىزدى اڭگىمەگە تارتتىق.
– اعا, استانانى اۋىستىرعاندا الدىمىزعا ۇلكەن ماقسات-مۇددە قويىلعانى انىق. وسى شەشىمدى تالقىعا سالعان ۇلكەن جيىنداردىڭ بىرىندە بەلگىلى دەموگراف-عالىم ماقاش ءتاتىموۆ تە ەل ورداسىن سارىارقا توسىنە كوشىرۋ ارقىلى قازاقتاردى سولتۇستىككە قاراي تارتۋعا, سولتۇستىكتى قازاقتاندىرۋعا بولاتىنىن ايتقان ەكەن. سول كەزدەر ءسىزدىڭ ەسىڭىزدە مە؟ ءسىز ەل استاناسىن كوشىرۋدەن قانداي ءۇمىت كۇتتىڭىز؟
– استانانى كوشىرەردە ماقاش ءتاتىموۆتىڭ نە ايتقانىن ءوزىم انىق ەستىگەن جوقپىن. سوندىقتان ول جونىندە ايتا المايمىن. بىراق بۇل باستامانىڭ استارىندا ەلىمىزدىڭ سولتۇستىك وبلىستارىن قازاقتاندىرۋ يدەياسى جاتقانى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى ەدى. ونى رەسەيدىڭ ساياساتكەرلەرى جاقسى اڭعاردى. «قازاق ەل بولدى, تاۋەلسىزدىك الدى, قازاقتار وزدەرىنىڭ استاناسىن تاڭدادى. استانانى سولتۇستىك وبلىستارعا قاراي كوشىردى. ەندى قازاقتىڭ كوشى سولتۇستىك وبلىستارعا قاراي بەت الادى» دەپ, ونى قابىلداي الماي, نۇرسۇلتان ءابىشۇلىن سىناپ جازدى دا. بىراق نۇرسۇلتان نازارباەۆ: «ءبىز رەسەيدەن قاشىق بولايىق دەپ جاتقانىمىز جوق. كەرىسىنشە, سولتۇستىك وبلىستارعا جىلجىپ, وعان جاقىندايىق دەگەن نيەتىمىز بار» دەپ جاۋاپ بەردى. ول كەزدە اقمولا قالاسىندا دا, اقمولا وبلىسىندا دا ءاربىر جەتى ادامنىڭ بىرەۋى عانا قازاق ەدى. قاراعاندى, پاۆلودار, سولتۇستىك قازاقستان وبلىستارىنىڭ بارىندە دە جاعداي وسى شامادا بولاتىن. ال استانانىڭ كوشۋىمەن وسى ايماقتارعا قازاقتاردىڭ قونىستانۋى باستالدى دەپ ايتۋعا بولادى. ونى جەرگىلىكتى تۇرعىندار دا بايقادى. كوبى نارازى بولعانى دا راس. ويتكەنى ولار قالىپتاسىپ قالعان جاعدايدىڭ وزگەرگەنىن قالامادى. مۇنىڭ ءبارى قالاداعى ەتنودەموگرافيالىق جاعدايدىڭ, قالا تۇرعىندارىنىڭ ۇلتتىق قۇرامى وزگەرۋىنە الىپ كەلەتىنىن ءتۇسىندى. راس, باستاپقىدا ونى اسىعىس قابىلدانعان شەشىم دەپ ەسەپتەگەندەر بولدى. سوندىقتان كەيبىرەۋلەر «قايتەر ەكەن» دەپ, سىرت كوزبەن قاراپ, ءالىپتىڭ ارتىن باقتى. ءسال قيىس باسىپ, قاتەلىك جىبەرسەك, سىناۋعا, تابالاۋعا دايىن بولدى. ال قازىر, بايقاساڭىز, بارى دە ءوز ساتىمەن ءجۇرىپ, استانا حالىقارالىق دەڭگەيدەگى ابىرويلى ءىس-شارالاردى وتكىزگەن بەدەلدى قالاعا اينالىپ وتىر. باياعى ەلوردانى كوشىرۋگە نارازى بولعاندار دا قازىر بۇل قالانىڭ جەتىستىكتەرىنە قۋانىپ, ءححى عاسىرعا لايىق گۇلدەپ, وركەندەگەن, قازاقتانعان جاڭا استانامىزداعى ورتاعا بەيىمدەلىپ كەلە جاتىر.
– استانانىڭ بۇگىنگى ەڭ ۇلكەن جەتىستىگى نە دەپ ويلايسىز؟
– استانانىڭ ارقاعا كوشۋىنىڭ استارىندا ۇلكەن پسيحولوگيالىق, رۋحاني وزگەرىستەر جاتىر.
ەڭ باستىسى – وسى. ءبىز استانانىڭ ساۋلەتىن, جاڭا قالانىڭ بۇگىنگى كوركىن ماقتانىش ەتىپ ايتامىز. قالا ەل بيۋدجەتىنە ۇلەس قوسىپ, ەكونوميكانىڭ وسۋىنە دە ايتۋلى ىقپال ەتىپ كەلە جاتقانىن بىلەمىز. ول دۇرىس تا. بىراق, شىن مانىندە, استانانى كوشىرۋدەگى ەڭ ۇلكەن جەتىستىك, ەڭ ۇلكەن ۇتىس – ول سانامىزداعى وزگەرىس. كوپۇلتتى قازاقستان حالقىنىڭ, اسىرەسە, قازاق حالقىنىڭ ساناسىنداعى ماقتانىش, ساناداعى سەرپىلىس, سانانى وتارسىزداندىرۋعا تيگىزگەن ىقپالى.
«ءبىز استانامىزدى ءوزىمىز تاڭدادىق» دەگەن ماقتانىش سەزىمى ءبىزدىڭ ەڭسەمىزدى كوتەردى. بۇرىن قالا تسەلينوگراد اتالىپ تۇرعاندا, ول ماسكەۋدىڭ بەرگەن اتاۋى ەدى عوي. سونى اقمولا دەپ وزگەرتكەندە «تاريحي ادىلدىك ورنادى», «قالاعا ءوز اتاۋىن قايتارىپ بەردىك» دەپ قۋانعان ەدىك. سونىڭ ءوزىن جۇبانىش ەتىپ ەدىك. ال استانانىڭ اقمولاعا كوشۋى مۇلدە باسقا قۇبىلىس بولدى. بۇل قۇبىلىس – وزگەرىستىڭ باستاۋى. ول پروتسەسس ءالى سانامىزدا ءجۇرىپ جاتىر. سانانىڭ وزگەرۋى, تاۋەلسىز سانانىڭ قالىپتاسۋى دەگەن قالانىڭ كىرپىشى قالانعانداي تەز ءتۇزىلىپ, تەز قالىپتاسا سالمايدى. وعان ءبىراز ۋاقىت كەرەك. ساناداعى وزگەرىس قاشاندا ماتەريالدىق وزگەرىستەردەن كەش جۇرەدى.
– بوداندىقتان بوساعان ەلدەردىڭ استاناسىن اۋىستىرۋ ارقىلى «ساناعا توڭكەرىس جاساۋعا» تىرىسقان مەملەكەتتەر الەمدىك تاجىريبەدە بار ما؟
– جالپى, حح عاسىرداعى 60-جىلدار – افريكا, ازيا, لاتىن امەريكاسى ەلدەرىنىڭ وتارلاۋدان ارىلعان جىلدارى. سول كەزدە ءبىزدىڭ وقۋلىقتارىمىزدا, ەلدەگى كەيبىر مەكەمەلەردە, اسىرەسە, پارتيا عيماراتتارىندا «وتارشىلدىققا جول جوق» دەپ قارا ءناسىلدى ادامنىڭ ەكى قولىمەن ءوزىنىڭ وتارلىق بۇعاۋىن بۇزىپ تۇرعان سۋرەتى تۇرۋشى ەدى. ول كوپ ەلدەر تاۋەلسىزدىك العان جىلدار بولاتىن. ال بوداندىقتان بوساعان ەلدەردىڭ ءبارى دەرلىك ەڭ الدىمەن ءوز ەلدەرىنىڭ استانالارىنىڭ اتىن وزگەرتتى. ەكىنشىدەن, سول استانا جانە باسقا دا قالالارىنداعى كوشەلەردىڭ اتىن اۋىستىردى. ولاردىڭ كوبى مۇنداي ءىستى ۋاقىت وتكىزبەي, ءبىر-اق كۇندە جاسادى. ونى ءتىپتى سونداعى تۇرعىندار دا, ەۋروپا حالقى دا تۇسىنبەي قالدى. وتارشىلدىق زامانىنداعى بارلىق ەسكەرتكىشتەر جويىلدى. ويتكەنى ولار, نەگىزىنەن, وتارلاۋشىلاردىڭ ەسكەرتكىشتەرى ەدى. بىزدە كولپوكوۆسكيدىڭ ەسكەرتكىشى ءالى تۇر عوي. ول ءبىزدىڭ نامىسىمىزدىڭ تومەندىگىنەن, قول ۇشىمىزدى تيگىزە الماي ءالى كۇنگە ساقتاپ وتىرمىز. ال ولار وتارلاۋ كەزىندە قىزمەت ەتكەندەردىڭ ءبارىنىڭ ەسكەرتكىشىن جويدى. ويتكەنى ول تۇلعالاردىڭ مەملەكەتكە پايداسى تيمەگەن. تەك ەلدى شيكىزات كوزى رەتىندە پايدالانىپ, باسىپ جانشىپ, بايلىعىن – ءسولىن سورىپ وتىرعان. رۋحاني وتارسىزدانۋ باعىتىنداعى مۇنداي جۇمىستار بالتىق جاعالاۋىنداعى ەلدەردە دە بولدى. ولار كۇنى بۇگىنگە دەيىن كەڭەس اسكەرلەرىنىڭ ەسكەرتكىشتەرىن جويىپ جاتىر. ول تۋرالى پىكىر ءارتۇرلى ەكەنى راس. ءبىزدىڭ ارامىزدا دا ونى تۇسىنبەيتىندەر بار. بىراق وتارلاۋشىلاردىڭ ەسكەرتكىشتەرىن جويۋ ارقىلى بالتىق ەلدەرى وتكەندى ەسكە سالىپ, ەڭسەسىن باسىپ تۇراتىن جىلداردى, سونىڭ ساقتالىپ كەلە جاتقان اسەرىن جويۋعا تىرىستى. افريكادا, بالتىق جاعالاۋى ەلدەرىندە ەل تاۋەلسىزدىك العاندا بۇرىن وتار كەزدە وتارلاۋشىعا بولىسىپ, سولاردىڭ ساياساتىن جۇرگىزگەن, سول كەزدە بيلىككە ارالاسىپ, لاۋازىمدى قىزمەتتەر اتقارعان بارلىق شەنەۋنىكتەردى قىزمەتىنەن بوساتتى. راس, ولاردىڭ ەشقانداي قۇقىن شەكتەگەن جوق. اگرونوم بولسا – اۋىل شارۋاشىلىعىندا, مەديتسينا مامانى بولسا دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا ءوز ماماندىعى بويىنشا جۇمىس ىستەۋىنە مۇمكىندىك بەردى. بىراق بيلىك قۇرامىندا قىزمەت ەتۋگە شاقىرعان جوق. بۇرىنعى پارتيا قىزمەتكەرلەرى جاڭا قوعامدا قىزمەت ەتسە دە, بۇرىنعى ينەرتسيادان ارىلا المايتىنىن ءتۇسىندى. وسىلايشا, اتالعان ەلدەردە تاۋەلسىزدىك پەن ساناداعى توڭكەرىس قاتار ءجۇردى.
– كادر الماسپاعانىمەن, ءبىزدىڭ ەلىمىزدە دە كوشەلەردىڭ, قالالاردىڭ اتى اۋىستىرىلعانى بەلگىلى. بىراق تاۋەلسىزدىك العان العاشقى جىلدارى بۇل شارۋا كەشەندى جۇرگىزىلگەنىمەن, كەيىن ۇزاق جىلدار بويى ءۇزىلىپ قالدى. بيىلعى جىلى عانا قايتا قولعا الىنىپ جاتقانى بايقالادى. وسى تۋرالى نە ايتاسىز؟
– بىزدە كوشەلەردىڭ اتى وزگەرتىلدى. بىراق وتارلاۋشىلار سالىپ كەتكەن ساياساتتىڭ ءىزى ءبارىبىر قالدى. ورىس وتارلاۋشىلارىنىڭ اتىن الىپ تاستاعانىمەن, باياعى كەڭەس كەزىندەگى وبلىستىڭ ءبىرىنشى حاتشىلارى, اۋداننىڭ ءبىرىنشى حاتشىلارى, ىلعي, كەڭەستىك داۋىردە وتارشىلدارعا قىزمەت ەتكەندەردىڭ ەسىمدەرى كوشەلەرگە بەرىلدى. شىنىمەن, سانانى وتارسىزداندىرۋ, سانادا توڭكەرىس جاساۋ قاجەت بولسا, ولاردىڭ ورنىنا الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ەسكەرتكىشتەرىن قويىپ, كوشەلەرگە الاش ارىستارىنىڭ اتىن بەرۋ كەرەك ەدى. ولاي بولمادى, وكىنىشكە قاراي. قازىر, مىسالى, اقتوبەدە قالاداعى ەڭ ۇلكەن كوشەلەرگە پارتيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ اتىن قويىپ جاتىر. ارۋاعى رازى بولسىن, ولاردىڭ ەشقانداي كىناسى جوق. بىراق قولىنداعى بيلىگى مەن بايلىعىن پايدالانىپ, ونى بالالارى جاساپ وتىر. مىسالى, ءبىرى «مەن مىنا كوشەگە اسفالت توسەپ بەرەمىن, كوشەگە مەنىڭ اكەمنىڭ اتى قويىلسىن» دەپ شارت قويادى. تاعى ءبىرى قىزمەتىن پايدالانىپ, ءوز دەگەنىن ىستەتەدى. ولاردى سىناساڭ, سول اۋلەتتىڭ دۇشپانى سياقتاناسىڭ. نەگە بۇلاي؟ دۇرىس باعالاۋ قايدا؟ الاش ارىستارىنىڭ قاسىندا سەنىڭ اكەڭ كىم؟ ول نە ىستەدى؟ وسىلاردى ويلاۋعا بولماي ما؟ سوسىن بايقايتىنىم, ءاليحان بوكەيحانوۆ سەكىلدى ۇلكەن تۇلعانىڭ اتىنا كىشكەنتاي كوشە بەرە سالادى دا, ۇلكەن كوشەنى پارتيا حاتشىسىنىڭ ەسىمىمەن قويادى. بۇل ادىلەتسىزدىك ەمەس پە؟ مەنىڭ ويىمشا, كوپ جاعدايدا «الاش ارىستارىنىڭ اتىنا كوشە بەرمەپتى» دەمەسىن دەپ قانا كىشكەنتاي كوشەگە اتىن بەرە سالاتىن سياقتى. مەنىڭشە, ءالى بۇل جاعداي وزگەرەدى. جاڭا ۇرپاق كەلەدى. تاعى دا جاڭارۋ باستالادى. شىنايى رۋحاني جاڭارۋ بولادى. سول كەزدە الاش قايراتكەرلەرىنىڭ, ەلگە, قازاققا ەڭبەگى سىڭگەن باسقا ادامداردىڭ اتى اتالادى, ولار ۇلىقتالادى دەپ ويلايمىن.
– نۇرسۇلتان نازارباەۆ وتكەن ايدا استاناداعى كوشەلەردىڭ اتىن سىنعا العان. «بۇل قالاعا تەك قانا استاناعا ەڭبەگى سىڭگەن ادامداردىڭ ەسىمىن بەرۋ كەرەك» دەپ ەدى. ءسىز قالاي ويلايسىز؟
– مەنىڭ ويىمشا, استاناداعى كوشە اتاۋلارىن اۋەلى جاقسىلاپ ءسۇزىپ شىعۋ كەرەك. بىراق استانا تەك ءبىر ايماقتىڭ قالاسى ەمەس. استانا – قازاقتىڭ استاناسى. سوندىقتان استاناعا ەڭبەگى سىڭگەن, قازاق ازاتتىعىنا ەڭبەگى سىڭگەن ادامداردى ىرىكتەپ الۋ كەرەك. مىسالى, الاش ارىستارىنىڭ قازاقتىڭ تاۋەلسىزدىگى مەن ازاتتىعىنا قىزمەت ەتكەنى, حح عاسىردا-اق ۇلكەن مەملەكەتتىلىكتەن ءۇمىتتى بولىپ, سوعان نەگىز جاساپ, بەلگى تاستاپ كەتكەنى – استاناعا قىزمەت ەتكەنى.
– بۇرىنعى ءبىر سۇحباتىڭىزدا «سوتسيولوگيا بويىنشا, نە قالالىقتار سىرتتان كەلگەندەردى ءسىڭىرىپ الادى نەمەسە سىرتتان كەلگەندەر قالا ومىرىنە ىقپال ەتىپ, وزگەرىسكە ۇشىراتادى» دەپ ەدىڭىز. قازىرگى استانادا وسىنىڭ قايسىسى ءجۇرىپ جاتىر؟
– استانادا ۇلكەن ارپالىس ءجۇرىپ جاتىر-اۋ دەيمىن.
قازاقتاردىڭ كوبى مۇندا اۋىلدان كەلگەن. ولار قالاعا قازاقى مەنتاليتەتتى, ءتىلدى, ۇلتتىق سالت-سانانى الىپ كەلىپ جاتىر. ايتسە دە, بۇل شەنەۋنىكتەردىڭ قالاسى عوي. ورىسشا سويلەپ قالعان شەنەۋنىكتەر مەن بۇرىننان كەلە جاتقان ورىس ءتىلدى تۇرعىندار ءبىر جاعى اۋىلدىق قازاقتارعا اسەر ەتىپ, ەكىنشى جاعىنان وزدەرى دە سىرتتان كەلگەندەردىڭ ىقپالىنا ۇشىراپ, ءوزارا تارتىس, كۇرەس ءجۇرىپ جاتقان سياقتى.
سوندىقتان استانا ەتنودەموگرافيالىق جاعىنان, سان جاعىنان قازاقي قالا بولىپ كەلگەنىمەن, ساپا جاعىنان, ۇلتتىق پسيحولوگيا جاعىنان ءالى دە پىسەدى دەپ ويلايمىن.
– ياعني استانالىق مەنتاليتەت ءالى دە قالىپتاسۋ ۇستىندە دەيسىز بە؟
– ءيا, ول ءالى قالىپتاسۋ جاعدايىندا. بىراق مۇنداي پروتسەستى بۇكىل رەسپۋبليكامىزدان كورۋگە بولادى. نەگە دەسەڭىز, قازاقتاردىڭ كوبى قازىر كۇنكورىس كوزىن ىزدەپ قالاعا كوشىپ جاتىر. ىشكى ۋربانيزاتسيا وتە جوعارى. ورىستانعان قالا حالقى مەن قازاقي اۋىل حالقى ميداي ارالاسىپ, جاڭا مەنتاليتەت قالىپتاستىرۋ ۇستىندە.
بۇل وزگەرىستى, اسىرەسە, بۇرىن ورىسقۇلداۋ بولىپ قالعان قالا ورتالارىنان بايقاۋعا بولادى.
– قازىر استانادا كەيبىر اۋدانداردا بايلار, ال كەيبىر اۋدانداردا ورتا جانە تومەنگى تاپ وكىلدەرى تۇرادى. كوبىنە بايلار تۇراتىن اۋدانداردان تۇرعىنداردىڭ قازاق ءتىلىن بوتەنسيتىنى, ەۋروپالانۋعا بەيىم ەكەنى كورىنەدى دە, قاراپايىم حالىق تۇراتىن اۋدانداردا قازاقشا تىلدىك ورتا جاقسى قالىپتاسقان. وسى الشاقتىقتى بولدىرماۋ ءۇشىن نە ىستەۋگە بولادى؟
– كەز كەلگەن كاپيتاليستىك قوعامدا الەۋمەتتىك جىك پايدا بولادى. وتە باي تاپ, ورتا تاپ, ورتادان تومەن تاپ, كەدەي, قاڭعىباس. مۇنداي الەۋمەتتىك توپتار الەمنىڭ كوپتەگەن قالالارىندا قالىپتاسقان. راس, ولاردىڭ ارقايسىسىنىڭ ءوزىنىڭ الەۋمەتتىك, رۋحاني ورتاسى بار. ولاردىڭ ءوز تالعامى, تۇتىناتىن سەرۆيسى بار. وتە باي تاپتاعى ادامدار كەيدە ءتىپتى جاقىن اعايىن-تۋماسىمەن دە كوپ ارالاسپاي كەتەدى. «باي – بايعا, ساي سايعا قۇيىپ جاتىر». سوندىقتان ول ايىرماشىلىقتى ءبىز جويا المايمىز. مىسالى, استانادا تاڭەرتەڭ بىرەۋ بالاسىن ۇلكەن دجيپپەن الىپ كەلەدى. سودان سوڭ ۇيىرمەلەرگە تاسيدى دجيپپەن. كەشكە بالانىڭ اياعىن جەرگە تيگىزبەي ءجۇرىپ ۇيىنە اكەپ سالادى. ال ەندى بىرەۋلەردىڭ بالالارى دىردەكتەپ مەكتەپكە ارەڭ جەتەدى. مۇنداي مىسالدى بارلىق جەردەن كورۋگە بولادى. سوندىقتان ءبىز قوعامنىڭ بۇلاي الەۋمەتتىك جىككە بولىنگەنىنەن قورىقپاۋىمىز كەرەك. ماسەلە – سول ايىرماشىلىق تىم ءورشىپ كەتىپ, شيەلەنىس تۋماۋىن قاداعالاۋدا.
– مەن دە وسىنى سۇرايىن دەگەم. ءارتۇرلى الەۋمەتتىك توپتاعى ازاماتتاردى ورتاق ماقسات, ورتاق مۇددە بىرىكتىرۋى مۇمكىن بە؟
– مۇنداي توپتاردىڭ بارىندە بىردەي ورتاق مۇرات بولا بەرمەيدى.
– پاتريوتتىق سەزىم, پاتريوتتىق سانا شە؟ مەملەكەتشىلدىك مۇرات…
– قاراڭىز, شىرىگەن بايلاردىڭ كاپيتالى – شەتەلدە. وزدەرى دە شەت ەلدەردەن ءۇي الىپ قويعان, سوندا بارىپ دەم الىپ تۇرادى. بالالارىن شەتەلدە وقىتادى. ءبارى بولماسا دا, كوبىنىڭ جاعدايى سولاي. ال ولاردىڭ ءپاتريوتيزمى تۋرالى نە ايتۋعا بولادى؟ ءبارى بىردەي ەمەس, ارينە, بىراق ولاردىڭ كوبىنە ءبارىبىر. ەلدى كىم باسقارسا دا, كىم كەلىپ ۇستەمدىك ەتسە دە, ولار ءوز مەنشىگىن, ءوز بايلىعىن عانا قورعاپ قالۋعا تىرىسادى. سوندىقتان ەلدى ويلايتىن, ءتىلدى قادىرلەيتىن, جەردى قورعايتىن ادامدار – ولار ورتا تاپ پەن تومەنگى تاپ وكىلدەرى. جەر ماسەلەسىندە باس كوتەرگەن كىمدەر, ەسىڭىزدە مە؟ ورتا تاپ وكىلدەرى, ورتادان تومەن تاپ وكىلدەرى. ءتىل, حالىقتىڭ, ۇلتتىڭ بولاشاعى تۋرالى ايتاتىن دا سول ورتا تاپ وكىلدەرى. سوندىقتان, وكىنىشكە قاراي, پاتريوتتىق سەزىم دە بارىندە بىردەي بولۋى مۇمكىن ەمەس.
– استانامىزدىڭ ەلوردا بولىپ تۇلەگەنىنە بيىل 20 جىل تولىپ وتىر. اڭگىمە باسىندا مەمل ەكەتتىلىك تۇرعىسىندا ەل ورداسىن اقمولاعا كوشىرۋدەن كوپ ءۇمىت كۇتكەنىمىزدى ايتتىق. جيىرما جىلدا سول ءۇمىت اقتالدى ما؟
– جالپى ايتقاندا, ءۇمىتىمىز اقتالدى. باسپاسوزدەگى ماقالالارىمدا دا, جەكە ادامدارمەن سۇحبات قۇرعاندا دا مەن ىلعي ايتىپ ءجۇرمىن: ۇلتتىڭ وركەنيەتتىلىگىنىڭ نەگىزگى بەلگىسى – قالا سالا ءبىلۋ. قالا سالماي, اۋىلدا تۇراتىن قازاق بولساق, ءبىز جوعارى دەڭگەيدەگى ۇلت بولا الماس ەدىك. ال ءبىز ولاي بولمادىق. جارقىراتىپ ءوز استانامىزدى سالدىق. استانادا 50 مىڭنان استام قۇرىلىسشى قازاق ءجۇر. قانداي قيىنشىلىق بولسا دا, بۇل قالادا قۇرىلىس توقتاماي ءجۇرىپ كەلە جاتىر. ەلورداداعى كوپ ۇيلەردىڭ, قۇرىلىس نىساندارىنىڭ جوباسىن جاساعان دا ءوزىمىزدىڭ وتانداستارىمىز. سوندىقتان استانانىڭ سالىنۋىمەن بىرگە ۇلتتىڭ ءوزىنىڭ ىشكى الەۋمەتتىك قۇرىلىمىندا جاڭا ءبىر كۇش, جىگەر پايدا بولدى. ەكىنشى جاعىنان العاندا, استانا ارقاعا كوشكەلى قالاي بولعاندا دا سولتۇستىك وڭىرلەر قازاقتاندى. قازاق مەكتەپتەرى, قازاقشا بالاباقشالار كوبەيدى. كوپتەگەن ازاماتتارىمىز ەلوردامىزدا ەلدىڭ دامۋىنا قاتىستى ءوز پىكىرىن ەركىن ايتىپ, مەملەكەتتىك, ۇلتتىق ماسەلەلەرگە قاتىستى ءوز تالاپتارىن اشىق قوياتىن جاعدايعا جەتتى. ارينە, بۇل جيىرما جىلدا ءبىز ءدىڭ ويلاعانىمىز تۇگەلدەي جۇزەگە اسپاعان شىعار, بىراق مەن ءوزىم ۇلتتىق تۇرعىدا, نەگىزىنەن, ءۇمىتىمىز اقتالدى دەپ ەسەپتەيمىن. جيىرما جىل دەگەن تاريح ءۇشىن كوپ ۋاقىت ەمەس. سوندا دا ءبىزدىڭ جەتىستىكتەرىمىز جامان ەمەس.
اڭگىمەلەسكەن
ءنازيرا بايىربەك
