اسەت يسەكەشەۆ, استانا قالاسىنىڭ اكىمى: ەلدىگىمىزدىڭ ۇيىتقىسىنا اينالعان ەلوردا

استانا – مىڭجىلدىقتار توعىسىندا سالىنعان الەمدەگى بىرەگەي قالا, تەك ەلىمىزدىڭ عانا ەمەس, تۇتاس ەۋرازيا قۇرلىعىنىڭ جۇرەگىندە, وركەنيەتتەردىڭ توعىسىندا ورنالاسقان فۋتۋريستىك شاھار. استانانىڭ ارحيتەكتۋرالىق بەينەسىنە قاراپ باتىس پەن شىعىس دۇنيەتانىمىنىڭ جانە ۇلتتىق ءستيلدىڭ ءوزارا ۇيلەسىم تاپقانىن كورۋگە بولادى.

بەدەرلى جيىرما جىل نەمەسە باياندىلىق باستاۋى

استانا – تاۋەلسىزدىكتىڭ سىيى. ەلباسىمىز «استانا – وتانىمىز­دىڭ جۇرەگى, تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تىرەگى» دەگەن بولاتىن. بيىل – ءبىز ءۇشىن مەرەيلى جىل. وسىدان جيىر­ما جىل بۇرىن ەلباسى
ن.ءا.نازارباەۆتىڭ تاريحي شە­شىمىمەن اقمولا قالاسى ەلى­مىزدىڭ جاڭا استاناسى اتاندى. سول كەزدە قالا تۇرعىندارىنىڭ سانى نەبارى 300 مىڭداي عانا بولاتىن. ينفراقۇرىلىمى, ەكونوميكاسى تۇرالاعان, قالانىڭ جاعدايى تۇرماق, مەملەكەتتىڭ ءوزى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق تۇرعىدان قيىن كەزەڭدى باستان كەشىرۋدە ەدى. سول كەزدە ەسىلدىڭ سول جاعالاۋىندا بۇگىنگىدەي ءزاۋلىم عيماراتتار, عاجايىپ قالا سالىنادى دەگەنگە كوپشىلىك سەنە قويماعانىن جاقسى بىلەمىز. بىراق ۋاقىت وتە كەلە ءبارى دە وزگەردى.
قازىر استانا تۇرعىندارىنىڭ سانى 1 ميلليوننان استى, جالپى وڭىرلىك ءونىم 190 ەسەگە ءوسىپ, 5 ترلن تەڭگەگە جەتتى. قۇرىلىس كولەمى 46 ەسەگە, جەكە كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرىنىڭ سانى 3 ەسەگە ءوستى. جۇمىسسىزدىق 12 پايىزدان 4 پايىزعا دەيىن ازايدى. استانامىز رەسمي ستاتۋسىن العان ءبىر جىل ىشىندە يۋنەسكو-نىڭ «بەيبىتشىلىك قالاسى» اتاعىن السا, بۇگىندە الەمنىڭ ەڭ ۇزدىك وتىز قالاسىنىڭ قاتارىنا قوسىلۋعا ناقتى قادامدار جاساۋدا. وعان قول جەتكىزۋ ءۇشىن زور مۇمكىندىكتەر, قالىپتاسقان تاجىريبە مەن سالماقتى جوسپار بار.
قازىرگى تاڭدا استاناعا قاراپ ەلىمىزدىڭ وزگە وڭىرلەرى بوي تۇزەيدى. ەلوردامىز ەل دامۋىنىڭ لوكوموتيۆىنە, ونىڭ الەمدىك دەڭگەيدەگى سيمۆولىنا اينالدى. ەكونوميكا, مادەنيەت, قۇرىلىس, بيزنەس سالالارى اسا قارقىندى دامىپ كەلەدى. بۇلاردىڭ قالا ومىرىندەگى ايشىقتى جەمىسىن ەل-جۇرت كورىپ وتىر.
20 جىل ىشىندە قالاعا سالىنعان ينۆەستيتسيانىڭ جالپى كولەمى 8 ترلن تەڭگەگە جەتتى. تابىستى ەكونوميكالىق دامۋ ۇلگىسىنىڭ ارقاسىندا جيىرما جىل ىشىندە مەملەكەتتىك قازىناعا ەلوردادان 6,3 ترلن تەڭگە قاراجات ءتۇستى. اتالعان كەزەڭدە الىنعان ترانسفەرت كولەمى 2,3 ترلن تەڭگەنى قۇرادى. وسى رەتتە مەملەكەتتىڭ قالانى سالۋعا بولگەن ينۆەستيتسياسى 2,5 ەسە قايتارىمعا يە بولدى. قالا ەكونوميكاسىنىڭ شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىككە نەگىزدەلگەن تولىققاندى قۇرىلىمى جاسالدى. وسى باعىتتا وندىرىلگەن ءونىم كولەمى 4 ترلن 300 ملرد تەڭگەگە جەتتى.
استانا قالاسىندا ەڭبەك ەتىپ كەلە جاتقانىما بىرنەشە جىل­داردىڭ ءجۇزى بولدى. وسى ۋاقىت ىشىندە قالامىز كوز الدىمدا ءوسىپ, وركەندەپ كەلەدى. بۇل وڭ وزگەرىسكە قاراپايىم جۇرتشى­لىقتىڭ قوسقان ۇلەسى زور. قۇ­رىلىس قارقىندى دامىپ وتىر. حالىقتىڭ الەۋمەتتىك-تۇرمىس­تىق جاعدايى, رۋحاني سالادا ايتارلىقتاي ىلگەرىلەۋ بار. قالامىزدا زيالى ورتا قالىپتاسىپ كەلەدى. ۋاقىت وتكەن سايىن استانالىق مادەنيەت, تۇرمىس سالتى ورنىعۋدا. الەمدىك ليدەرلەر مەن ساراپشىلاردىڭ باسىن قوسقان القالى باسقوسۋلار وتكىزىلىپ كەلەدى ەلوردامىزدا.
قالا ءتۇرلى يدەيالار مەن شەشىمدەردى, مادەني جانە تاريحي قۇندىلىقتاردى ءوز بويىنا سىڭىرە وتىرىپ, ماڭگىلىك ەلدىڭ تەمىرقازىعىنا اينالدى. ەلوردانىڭ دامۋى الەمدىك باسەكەگە توتەپ بەرەتىن ومىرشەڭ قاعيدالاردىڭ ىسكە اسۋىندا جاتىر. قالامىز ەلدەگى يننوۆاتسيالىق دامۋدىڭ ورداسىنا, ءتورتىنشى ونەركاسىپ رەۆوليۋتسياسىن قالىپتاستىراتىن جاڭا يدەيالار ورتالىعىنا اينالدى.

مەرەيلى جىلدىڭ مەرەكەسى

بيىل استانانىڭ 20 جىلدىق مەرەيتويى تۇتاس رەسپۋبليكا كولەمىندە اتاپ وتىلۋدە. مەرەي­توي اياسىندا حالىق, ەسترادا جانە كلاسسيكالىق اۋەندەرىنىڭ كون­تسەرتتەرى, تەاترلاردا پرەمەرا­لار جانە ولاردىڭ گاسترولدىك ساپارلارى, جاستارعا ارنالعان شوۋ-باعدارلامالار, سۋرەت, دەكوراتيۆتىك-قولونەر كورمەلەرى, فو­توكورمەلەر, جارمەڭكەلەر, پرو­مو-اكتسيالار جانە وزگە دە فور­­ماتتاردا 600-دەن استام ءىس-شارا وتكىزۋدى جوسپارلاپ وتىر­مىز.
مىسالى, بيىل «سەرپەر» حالىق اسپاپتارى وركەسترلەرىنىڭ حالىقارالىق فەستيۆالى وتكىزىلەدى. حالىق اۋەندەرىن ءسۇيىپ تىڭدايتىن تالعامپاز تىڭدارمان حالىق اسپاپتارىنان توگىلگەن عاجايىپ اۋەندەرگە قۇلاق قۇرىشتارىن قاندىراتىن بولادى.
بيىل جىل باسىنان بەرى وتكى­زىلىپ كەلە جاتقان مادەني-كوپ­شىلىك ءىس-شارالاردىڭ ەرەكشەلىگى – ولاردىڭ بۇقارالىق سيپاتتا بولۋى. ءىس-شارالاردى ساياباق, گۇلزار جانە قالالىق الاڭداردا وتكىزۋگە باسىمدىق بەرىلۋدە. سالاماتتى ءومىر سالتىن ۇستاناتىن اۋەسقويلارعا ارنالعان سپورتتىق باعدارلاما استانا كۇنىن مەرەكەلەۋدىڭ ءداستۇرلى بولىگى سانالادى. ەلوردادا وسى جىلى بىرقاتار ءىرى حالىقارالىق سپورتتىق ءىس-شارالار وتەدى. اعىمداعى جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا 39 جىلدان بەرى تمد ەلدەرى اۋماعىنا تۇڭعىش رەت «Ironman» ترياتلون بويىنشا جارىس وتكىزىلەدى. وعان الەمنىڭ 35 ەلىنەن 3 مىڭ سپورتشى قاتىسادى دەپ كۇتىلۋدە. سونداي-اق «ەلوردانىڭ 20 جىلدىق مەرەيتويىنا سىي» شاراسى اياسىندا وڭىرلەردەن سىي رەتىندە 10 جاڭا نىسان پايدا بولادى.
20 جىلدىقتى مەرەكەلەۋ جۇ­­مىس­تارىنا استانانىڭ باۋىر­لاس قالالارى مەن شەتەلدىك ەلشىلىكتەر دە ۇلەس قوسۋدا. بيىل 2-3 شىلدەدە بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم سارا­يىندا وتەتىن جىبەك جولى ەلدەرى قالالارى اكىمدە­رىنىڭ فورۋمىن اتاۋعا بولادى. فورۋم قورىتىندىسى بويىنشا جىبەك جولى ەلدەرى قالالارى اكىمدەرىنىڭ كلۋبى, كاسىپكەرلىك, عىلىم, ءبىلىم, ادەبيەت, تۋريزم, سپورت جانە ۇەۇ سالالارى بويىنشا قاۋىمداستىقتار قۇ­رى­لادى دەپ كۇتىلۋدە. تۋلۋزا قالاسى اكىمدىگىمەن بىرلەسىپ, «كومەتالار», «سۋ – توبەدەن كورىنىس» سىندى عارىشتىق تاقىرىپتاردا كورمەلەر ۇيىمداستىرىلادى.
سونىمەن قاتار اۆستريا وڭىرلەرىنىڭ فورۋمى, ۆەنا بالى, تاتارستاننان سابانتوي, انكارا كۇندەرى, اتاقتى فرانتسۋز ديريجەرى ف.ءيۋيدىڭ قاتىسۋىمەن وتەتىن «گوفمان ەرتەگىلەرى» اتتى سيمفونيالىق وركەستر كونتسەرتى, ءۇندىستان ەلشىلىگىنىڭ قولداۋىمەن ۇيىمداستىرىلاتىن يوگا اپتالىعى جانە وزگە دە ايتۋلى ءىس-شارالار استانانىڭ بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىم ورداسى ەكەندىگىن تاعى ءبىر مارتە ايعاقتاي تۇسەتىنى انىق.
2018 جىلى قالاداعى مادەني جانە بۇقارالىق ءىس-شارالاردى تاماشالايتىن تۇرعىندار مەن قوناقتاردىڭ جالپى سانى ميلليوننان اسادى دەپ كۇتىلۋدە. وسىعان وراي, قالانىڭ ينجەنەرلىك جانە الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىمىن دا­يىنداۋعا, قالا تۇرعىندارى مەن قوناقتارىنىڭ قاۋىپسىزدىگىنە, ولارعا قولايلى جاعداي قالىپتاس­تىرۋعا ايرىقشا كوڭىل بولىنۋدە.

بولاشاقتىڭ قالاسى نەمەسە وزگەرىستەرگە جەتەلەيتىن وڭ باستامالار

استانانىڭ 20 جىلدىعى – بەلەستى كەزەڭ. وتكەندى سارالاپ, كەلەشەكتى باعامدايتىن تۇس. وسى ورايدا, استانا قالاسىن الەمنىڭ ەڭ اقىلدى وتىز قالاسىنىڭ قاتارىنا قوسۋ جۇمىستارى قىزۋ جۇرگىزىلىپ جاتىر. ەڭ اۋەلى, قالا تۇرعىندارى ءۇشىن قولايلى ورتا قالىپتاستىرۋ جانە ساپالى قىز­مەت كورسەتۋگە باسىمدىق بەرىلۋدە. وسى رەتتە, قىزمەت تۇرلەرىن اۆتوماتتاندىرۋ, ۇيدەن شىقپاي قىزمەت الۋ مۇمكىندىكتەرى بارىنشا كەڭەيتىلۋدە. قازىر الەم جۇرتى وسىعان كەلە جاتىر.
بۇگىندە الەم جۇرتىن ەڭسەلى عيماراتتارمەن تاڭعالدىرۋ قيىن. كوممۋنيكاتسيا, تەxنولوگيا دامى­عان زاماندا مۇنداي عاجاپتار الەم جۇرتىنا جات ەمەس. سوندىقتان قالانىڭ دامۋى ەڭ اۋەلى تۇرعىنداردىڭ ءال-­اۋقاتىمەن, ادامدارعا جاسالعان قو­لايلى جاعدايمەن ولشەنەدى. بۇل رەتتە, قالالىق اكىمدىك تاراپىنان استانانى ازاماتتارعا قولايلى قالاعا اينالدىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. ماسەلەن, بيىل بۇلدىرشىندەردى بالاباقشا كەزەگىنە قويۋ, ولاردى اتا-انالارى قالاعان بالاباقشاعا ورنالاستىرۋ قىزمەتىن ەلەكتروندى فورماتقا كوشىردىك. بۇرىندارى بۇل ءاربىر اتا-انا ءۇشىن كەمىندە 5-6 كۇن ۋاقىت الاتىن. بۇگىندە ۇيدەن شىقپاي-اق ەلەكتروندى تسيفرلى قولتاڭبا ارقىلى e.astana.kz سايتىنان 5 مينۋتتا وسى قىزمەتتەردى الۋعا مۇمكىندىك جاسادىق. قازىرگى تاڭدا مىڭداعان قاعاز قۇجات تولتىرۋدىڭ ورنىنا, كومپيۋتەردە وتىرىپ ءوزىڭىز تاڭداعان بالاباقشاعا جولداما الۋىڭىزعا بولادى. بۇل, بىرىنشىدەن, ۋاقىتتى ۇنەمدەسە, ەكىنشىدەن, قىزمەتتىڭ اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتەدى. تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىك ماسەلە, ازاماتتارعا قاجەتتى مالىمەتتەر بازاسى Big Data, ياعني ۇلكەن دەرەكتەر بازاسىن قۇرۋ ارقىلى ازاماتتارعا كورسەتىلەتىن اۆتوماتتاندىرىل­عان قىزمەت تۇرلەرىنىڭ اياسىن كەڭەيتۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز.
الەم ەلدەرى جاساندى ينتەللەكتىنىڭ الەۋەتىن ادامزاتتىڭ يگىلىگىنە پايدالانۋ ماسەلەسى جونىندە ناقتى قادامدار جاساۋدا. بۇگىندە قالا تۇرعىندارىنىڭ ءتيىستى مەملەكەتتىك قۇرىلىمدارعا ساۋالدارى مەن بۇيىمتايلارىن جەتكىزۋىنە ىڭعايلى جاعداي جاسالعان. بۇل رەتتە, مەسسەندجەر­لەردەگى چات-بوتتار, «سمارت اس­تانا» موبيلدىك قوسىمشاسى, «109» قىز­مەتى سىندى قۇرالدار ارقىلى حالىقتىڭ ۇسىنىستارى مەن سىن-پىكىرلەرىنە دەر كەزىندە, ۋاقىتىلى جاۋاپ بەرىلۋدە. استانانى اقىلدى قالاعا اينالدىرۋعا قاتىستى بارلىق نەگىزگى جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. بيىل جىل سوڭىنا دەيىن سمارت ءبىلىم, سمارت مەديتسينا, ە-كسك جوبالارىن تولىق اياقتايمىز. 2019 جىلى بىرىڭعاي گەواقپارات جۇيەسى, ITS جانە اقىلدى قۇرىلىس جوبالارى جۇزەگە اسىرىلادى. وسىلايشا كەلەر جىلدىڭ سوڭىنا قاراي «اقىلدى قالانىڭ» نەگىزى تولىق قالانىپ بىتەدى.
ەلباسىنىڭ «بولاشاققا باع­دار: رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسىنداعى نەگىزگى باسىمدىقتار مەن بەس الەۋمەتتىك باستاما اياسىندا قىرۋار جۇمىستار اتقارىلۋدا. مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك ارىپتەستىك اياسىندا حالىققا پايدالى الەۋمەتتىك نىساندار, ماڭىزدى جوبالار جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. بۇل رەتتە, وسى يگىلىكتى شارالارعا بيزنەستىڭ الەۋ­مەتتىك جاۋاپكەرشىلىگىن تەرەڭ ۇعىنعان كاسىپكەرلەردىڭ قوسقان ۇلەسى زور.
ەلوردا نارىعىندا بارىنشا سۇرانىسقا يە ماماندىقتار ءتىزىمى جاسالىپ, حالىقتى تەگىن وقى­تۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. وتكەن جىلى وسى ماقساتتا ءبىلىم العاندار سانى ون التى مىڭنان استى. ولاردىڭ ون مىڭى تسيفرلى سا­ۋاتتىلىق, ءبىر مىڭى كاسىپكەرلىك نەگىزدەرى بويىنشا ءبىلىم الدى.
قورىتىندىلاي كەلگەندە, وسى­عان ۇقساس وڭ وزگەرىستەر از ەمەس. جالپى, استانانىڭ دامۋىن ەلدىگىمىزدىڭ ەرتەڭى مەن الەۋەتىمىزدىڭ بەت-بەينەسىنەن حابار بەرەتىن ايشىقتى ءۇردىس دەپ باعالاۋعا بولادى. استانا تەك جاڭا قالا ەمەس, سان عاسىرلىق بابالار اماناتىنىڭ, حالىق اڭسارىنىڭ ورىندالۋى رەتىندە سيپاتتالادى. ازات ەلىمىزدىڭ ايبىندى قالاسى, اسەم شاھارى ءارى فۋتۋريستىك ورداسىنىڭ الەمدىك كوشباسشى مەگاپوليس اتانۋىنا بارلىق مۇمكىندىك جاسالۋدا. وسى ورايدا, بارشا وقىرمانداردى دا وسىناۋ ورتاق ماقسات جولىندا جۇمىلا ەڭبەك ەتۋگە شاقىرامىن.
استانامىزدىڭ جيىرما جىلدىق مەرەيتويى قۇتتى بولسىن! ەڭسەلى ەلوردامىز جاڭا وزگەرىس­تەر مەن جارقىن وقيعالاردىڭ جارشىسى بولعاي!

«ەگەمەن قازاقستان» گازەتى,
26.06.2018 ج.