تاريحتا التىن ارىپپەن جازىلاتىن ماڭىزدى وقيعالاردىڭ ءبارى ايبىندى قالا توسىنەن ورىن الىپ, ەرتەڭىنىڭ ەستەلىگى بولىپ جازىلۋدا. 1997 جىلدىڭ 9 جەلتوقسانىندا الماتىدان شىققان كوش, پارلامەنتتىڭ ءبىرىنشى شاقىرىلىمىنىڭ دەپۋتاتتارى مىنگەن ارنايى پويىز اقمولاعا جەتتى. دالا اياز, ىزعىرىقتى بوران سوعىپ تۇر. ءوڭمەنىڭنەن ءوتىپ بارادى. جان-جاققا قارايلاۋعا شاما جوق. ءبىزدى كۇتكەن اۆتوبۋستارعا تەز ءمىنىپ, «تۋريست» قوناق ۇيىنە كەلدىك.
– زدراۆستۆۋيتە! دەپ ءبىزدى سۋىقتاۋ قارسى العان جاستار كوميتەتىنىڭ وكىلى, قارا تورى قىزدىڭ ىزىنەن ەرىپ كەلەمىز. قاسىمدا اقتوبەلىك دەپۋتات تولەگەن قۋانىش بار. قايدا الىپ بارا جاتقانىن الدىن-الا بىلگىسى كەلدى مە, تولەگەن:
– قالقام, اتىڭ كىم؟ – دەي بەرىپ ەدى, ىلە-شالا قاباعىن قارس جاۋىپ تۇرعان الگى قىز:
– ەتو نە وبيازاتەلنو! – دەپ گۇرس ەتتى. مىنا سوزگە شىداي الماي, «سۋىق» قىزعا سۋىت ءتىل قاتتىم:
– اينالايىن, قالقام, قازاق ءتىلىن بىلەسىڭ بە ءوزىڭ؟
– ؟؟؟
ءۇنسىز قالعان جانعا:
– تەپەر ەتو وبيازاتەلنو! – دەدىم قاتقىل ۇنمەن. سودان سوڭ ءبىزدى جاقتىرماعان الگى قىزدىڭ نۇسقاعان بولمەسىنە ورنالاستىق.
ءبىر وكىنىشتىسى, قوناق ءۇي قىزمەتكەرلەرىنىڭ ءبارى وزگە ۇلت وكىلدەرى. ءبىر قازاق تاپپاي قىنجىلاتىنمىن. قازاقتىڭ قاراپايىم دا شۇرايلى تىلىنە شولدەپ, تومەنگى قاباتتا ورنالاسقان دۇڭگىرشەكتەگى ساتۋشى ايەلگە:
– «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىن بەرىڭىزشى, – دەي بەرىپ ەدىم:
– ا ەتو چتو زا گازەتا؟ – دەپ وزىمە قارسى سۇراق قويدى.
– «قازاق ادەبيەتى» بار ما؟
– ا چتو ەتو؟ – دەپ بۇل جونىندە ەستىمەگەنىن جەتكىزدى. «انا ءتىلى», «جاس الاش» جانە تاعى باسقا دا قازاق تىلىندەگى گازەتتەردى سۇراسام دا ساتۋشى كەلىنشەك:
– تاكيە گازەتى نە پرودايۋتسيا, – دەپ جاۋاپ بەرۋدەن جالىقپادى.
– ا ەتو چتو زا گازەتا؟
– ۋ ناس نا كازاحسكوم يازىكە گازەت نەتۋ, – دەدى.
مۇنى ەستىپ, شىندىعىنا كوزىمدى جەتكىزبەك بولىپ كوشەگە شىقسام, راسىمەن دە سولاي. قازاق تىلىندەگى گازەتتى وقىماق تۇگىلى, قازاق تىلىندە سويلەيتىن ادام تاپپاي قاتتى قينالدىم.
بارلىق جەردە جايىلىپ تۇرعان تەك رەسەيدىڭ گازەت-جۋرنالدارى.
جەرگىلىكتى گازەتتەر مۇلدەم جوق. جانە ساتۋشىلار ونداي گازەتتەردىڭ اتىن العاش ەستىپ تۇرعاندارىن ايتتى. بولماعان سوڭ پوشتاعا, باسشىلارىنا حابارلاسىپ, «ولارعا سۇرانىس جوق» دەگەندەرىنە قاراماي, ۇلكەن جانجالمەن قازاق ءباسپاسوزىن الدىرتتىم.
مىنە, وسىلايشا «تۋريست» قوناق ۇيىنە قازاق گازەتتەرى كەلە باستادى. تاڭەرتەڭ دەپۋتاتتار قاۋىمى ءوز تىلىمىزدەگى باسپاسوزگە كەزەككە تۇراتىن. ەرتەرەك الماساڭ, جەتپەي قالاتىن.
10 جەلتوقسان كۇنى ەلباسى پارلامەنت دەپۋتاتتارى مەن ۇكىمەت مۇشەلەرىنىڭ باسىن قوسقان ءۇلكەن جيىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ استاناسى اقمولا»
دەپ جاريا ەتتى.
13 جەلتوقسان كۇنى ون ءبىر اي بويى ۇلكەن كۇرەسپەن قورعاعان, دەپۋتاتتاردىڭ دا, بۇكىلحالىقتىڭ تالقىلاۋىندا دا بولعان تۇڭعىش قازاق تىلىندە جازعان «حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى» زاڭىمدى ەلباسى ماقۇلداپ, قول قويدى. توبەم كوككە ءبىر ەلى جەتپەي قالعانداي, قاتتى قۋاندىم. ويتكەنى, بۇل مەن ءۇشىن عانا ەمەس, استانا ءۇشىن, قازاق حالقى ءۇشىن ۇلكەن تاريحي وقيعا ەدى. ءيا, بۇل ەلوردا بولعان شاقتاعى قول قويىلعان العاشقى زاڭ ەدى. سونداعى كوزىنە جاس الىپ, ورالمان اعايىنداردىڭ قۋانعانىن كورسەڭىز. قازاق تىلىندەگى تەلەديدار مەن راديولار «ءسۇيىنشى» سۇراپ, جار سالعانى ءالى ەسىمدە. ناتيجەسىندە, قازاقستاندىق جۋرناليستەردىڭ باعالاۋى بويىنشا وسى 1997 جىلدىڭ ەڭ ۇزدىك پارلامەنتشىسى دەپ تانىلىپ, «جىل ادامى»
اتاندىم.
بۇل استانادا باستالعان ساياسي ۇلى بەتبۇرىس بولاتىن!
ءيا, كۇن وتكەن سايىن سارىارقاداعى وسىناۋ قالا – استانا گۇلدەنە, كوركەيە باستادى. ەلوردا ايبىنىن ايعاقتايتىن الىپ قۇرىلىستار سالىندى. قىزۋ تىرشىلىگى قازانداي قايناپ جاتقان باس قالاعا قازاقستاننىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن, جاستار كۇن سايىن اعىلىپ كەلىپ جاتتى. وسىندا وقىپ, جۇمىس جاساپ, بولاشاق باقىتىن وسى قالادان تابامىز دەگەن اسىل ارمانمەن تۇراقتاپ قالعاندارى قانشاما! سارىارقامەن قۇدا بولىپ, شىن مانىندە باقىتقا ءبولەنىپ, ارماندار بيىگىنە جەتكەندەرى قانشاما! سونىڭ ءبىرى – مەنمىن. ءوزىمنىڭ ءۇش پەرزەنتىم دە وسىندا ءوسىپ, ارقانىڭ ارعىن ەلىمەن تابىستىرىپ, قۇدا-جەكجات ەتتى. قازىر وسىندا دۇنيەگە كەلگەن ەكى نەمەرەم بار.
ۋاقىت وتكەن سايىن استانانىڭ سۋىق اۋا رايى دا وزگەرىپ, ءوڭى دە جىلي باستادى. جىلى, شۋاقتى جاندار كوبەيىپ, قازاق تىلىندەگى سوزدەر ءجيى ەستىلە باستادى. ولار استانانىڭ دامۋىنا ەل وركەندەۋىنە ءوز ۇلەستەرىن قوستى. وسىلايشا الاقانداي ۋاقىتتىڭ ءىشىندە, دالاعا شىقساڭ ۇسكىرىك جەلى وكپەڭدى تەسىپ وتەتىن استانا الىپ عيماراتتارمەن تولىقتى. سول جاعالاۋدان جاڭا قالا سالىنىپ, ورەلى وركەنيەتكە بەت بۇردى. استانانىڭ الەم تانىعان قالاعا اينالۋىنا, ءتىپتى ءار كوز تارتار عيماراتىنىڭ بوي كوتەرۋىندە قازاقستاننىڭ ءاربىر ازاماتىنىڭ ءوز ۇلەسى بار.
اڭىز بەن اقيقاتتىڭ ايدىنى, شىندىق شىرايىنداي استانا بۇكىل حالىقتىڭ باسىن قوسقان قاسيەتتى جەر, قۇتتى مەكەن. قاجىمۇقان اتامىز ورداباسى توپىراعىندا ماڭگىلىك ورىن تەپسە, ال ونىڭ اتا-بابالارى سارى بەل سارىارقانىڭ جۇپار اۋاسىمەن تىنىستاعان. بەلگىلى قايراتكەر جۇمابەك تاشەنوۆ وڭتۇستىك قازاقستان ءۇشىن ۇلكەن ەڭبەك سىڭىرسە, كىندىگىن وسى جەردە كەسكەن. قاسيەتتى ورداباسىدان ءوسىپ, ونسەم دە استانا تۋعان جەرىمدەي قىمبات! ويتكەنى, مەنىڭ تىنىس-تىرشىلىگىم, توككەن تەرىم وسى قالامەن ۇشتاسىپ جاتىر. مەن – استانالىقپىن! بۇگىندە وسىلاي دەپ جار سالا ماقتانىشپەن ايتا الامىن.
اكىم ىسقاق,
قازاقستاننىڭ مادەنيەت قايراتكەرى, اقىن, سازگەر
