باۋىرجان كەرىمبەكوۆ, استانا قالاسى ەكونوميكالىق جانە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس دەپارتامەنتى سىبايلاس جەمقورلىق تۋرالى قىلمىستاردى اشۋ جانە الدىن الۋ باسقارماسى باستىعىنىڭ ورىنباسارى: ءبىزدىڭ مىندەت – قالانىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ
وتكەن اپتادا قارجى پوليتسياسى سىبايلاس جەمقورلىق تۋرالى قىلمىستاردى اشۋ جانە الدىن الۋ باسقارماسى باستىعىنىڭ ورىنباسارى باۋىرجان كەرىمبەكوۆ بۇقارامەن تىكەلەي تىلدەستى. وقىرمان ساۋالدارىنىڭ باسىم بولىگى قالاداعى جەمقورلىق ارەكەتتەرىنىڭ بەلەڭ الۋىنا قاتىستى ءوربىدى. ەندەشە, ءسىز دە قۇلاق ءتۇرىڭىز.
–اللو, سالەمەتسىز بە؟ مەن – بايتاسوۆ ەرجان بولامىن. قالامىزدا جەمقورلىق قاي سالالاردا ەرەكشە كوزگە تۇسەدى؟
–ەرجان, سوڭعى بەس ايدىڭ ىشىندە قارجى پوليتسياسى 20 جەمقورلىق فاكتىسىنىڭ بەتىن اشتى. ونىڭ بەسەۋى بويىنشا قىلمىستىق ءىس سوتقا تاپسىرىلدى. انىقتالعان جەمقورلىق دەرەگىنىڭ جەتەۋى قىزمەت وكىلەتتىلىگىن تەرىس پايدالانۋمەن, 7 – پارا الۋ, 3 – بيۋدجەت قاراجاتىن جىمقىرۋ, 1 – بيلىكتى اسىرا پايدالانۋمەن بايلانىستى.
قارجى پوليتسياسى ورگاندارىنىڭ ستاتيستيكاسى كورسەتكەندەي, مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلار مەن سالىق ورگاندارى جەمقورلىققا ەرەكشە شالدىققان سالالار بولىپ وتىر.
سالىق ورگاندارىنا قاتىستى 3 قىلمىستىق ءىس قوزعالسا, مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلار سالاسىندا 4 جەمقورلىق قىلمىس انىقتالدى.
– كەيبىر انىقتالعان جەمقورلىق قىلمىستارى تۋرالى كەڭىنەن ايتىپ بەرسەڭىز…
– ماسەلەن, ءوزىنىڭ قىزمەت بابىن پايدالانا وتىرىپ, جاعىمدى سوت ۇكىمىن شىعارۋعا ىقپال ەتە الاتىندىعىنا ازاماتتى سەندىرىپ, سوتقا 3 مىڭ اقش دوللارى سوماسىندا پارا بەرۋگە ايداپ سالعان شورتاندى اۋداندىق ىشكى ىستەر باسقارماسىنىڭ ءبولىم باستىعى بەكاحمەتوۆ ءۇش جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلدى.
سونداي-اق, ورىنداۋ سانكتسياسى بويىنشا ءىس شارانى قولدانباۋ ءۇشىن ءوندىرىلىپ الۋعا ءتيىستى سومانىڭ 10 پايىزىن, ياعني 250 مىڭ تەڭگە سوماسىندا پارا الۋ كۇدىگى بويىنشا استانا قالاسىنىڭ سوت اكتىلەرىن ورىنداۋشىسى ماحانتاەۆ ۇستالدى.
– جاقىندا «بىرەۋگە ديپلوم الىپ بەرۋگە ۋادە بەرگەن ايەل ۇستالدى» دەگەن اقپاراتتى جاڭالىقتان ەستىدىم. بىلگىم كەلگەنى, سول ايەلدىڭ تاعدىرى نە بولدى؟ كەشىرىم بەرۋگە بولا ما؟ اتى-ءجونىم – قۋاندىقوۆا قارلىعاش.
– ءبىلىم مينيسترىلىگىنە قاراستى عىلىمي كادرلاردى دايارلاۋ جانە باقىلاۋ بويىنشا باسقارما باستىعى سمايلوۆا قىلمىس ۇستىندە قولعا تۇسكەن بولاتىن. ول ىزدەنۋشىدەن زاڭ عىلىمىنىڭ كانديداتى ديپلومىن الۋعا كومەك كورسەتۋ ءۇشىن 10 مىڭ اقش دوللارىن بوپسالاعان. ءبىزدىڭ دەپارتامەنتكە شاعىمدانعان ازامات وزىنە تيەسىلى ديپلومدى جانە زاڭ عىلىمىنىڭ كانديداتى عىلىمي دارەجەسىن ءبىر جىل بويى الا الماي جۇرگەن. كەيىننەن سمايلوۆا پارا مولشەرىن 5 مىڭ اقش دوللارىنا دەيىن تومەندەتكەن. 23 ماۋسىم كۇنى دەلدال ارقىلى 2 مىڭ اقش دوللارى سوماسىندا باستاپقى پارانى العاننان كەيىن سمايلوۆا ۇستالدى. وتباسى جاعدايىنا, كامەلەتتىك جاسقا تولماعان بالاسىنىڭ بار بولۋىنا جانە قىلمىسىن تولىق مويىنداۋىنا بايلانىستى ول قاماۋعا الىنعان جوق, ودان ەشقايدا كەتپەۋ تۋرالى قولحات الىندى.
– تىركەلگەن جەمقورلىق قىلمىستارىنىڭ ناتيجەسىندە مەملەكەتكە كەلتىرىلگەن زيان مولشەرى قانداي؟
– قارجى پوليتسياسى دەپارتامەنتىنىڭ ارالاسۋىمەن انىقتالعان جەمقورلىق قىلمىستارى بويىنشا زالال مولشەرى 1,5 ميلليارد تەڭگەدەن اسىپ وتىر.
– مەنىڭ اتىم – قانات. پوليتەحنيكالىق كوللەدجدىڭ ستۋدەنتىمىن. بيىلعى جىلدىڭ انىقتالعان ەڭ ۇلكەن جەمقورلىعىن اتاي الاسىز با؟
– قانات, جەمقورلىقتىڭ كەز كەلگەن ءتۇرى – قىلمىس. ول بويىنشا بارلىق ادام جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلادى. مۇمكىن, ءسىزدىڭ ساۋالىڭىز, مەملەكەتكە ەڭ كوپ شىعىن اكەلگەن جەمقورلىقتىڭ ءتۇرى بولار.
استانا قالاسىنىڭ قارجى پوليتسياسى قىزمەتكەرلەرى رەسپۋبليكانىڭ 7 وبلىسىندا ورنالاسقان 36 سۋ شارۋاشىلىق جۇيەلەرىن تەكسەرۋگە بولىنگەن 1,5 ملرد تەڭگەنى ۇرلاۋ فاكتىسى بويىنشا سۋ رەسۋرستارى كوميتەتىنىڭ لاۋازىمدى تۇلعالارىنا قاتىستى جانە «اككە استانا» جشس-ءنىڭ باسشىلارىنا قاتىستى قىلمىستىق ءىس قوزعادى. اتالعان بيۋدجەت قاراجاتىن جىمقىردى دەگەن ايىپپەن كوميتەت توراعاسىنىڭ ورىنباسارى كۋماشەۆ پەن جشس ديرەكتورى مۇرات ۇستالدى. جشس ديرەكتورىنا 28 ماۋسىم كۇنى الماتى اۋداندىق سوتىنان 2 ايعا قاماۋعا الۋ تۋرالى سانكتسياسى بەرىلدى.
– امانسىڭ با, تىكەلەي تىلدەسۋ مە ەكەن؟ مەن – زەينەتكەرمىن. مەنىڭ بالام ءبىر مەكەمەدە باستىق بولىپ ىستەيدى. كەيدە جەكە ماسەلەلەرمەن قىزمەتتىك كولىگىن سۇراي قالساڭ, ات–تونىن الا قاشادى. سوندا بالامنىڭ كولىگىن نەمەسە قىزمەتكەرلەرىن كومەكتەسۋگە جۇمساساق, ول دا جەمقورلىققا جاتا ما؟
– بيلىكتى نەمەسە وكىلەتتىگىن اسىرا پايدالانۋ اۋىر جەمقورلىقتىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. سىزگە وسىعان ۇقساس ءبىر جايتتى ايتىپ بەرەيىن. استانا قالاسى بويىنشا قىلمىستىق اتقارۋ جۇيەسى دەپارتامەنتى باستىعىنىڭ ورىنباسارى مەيرامبەكوۆ ءوزىنىڭ ماقساتى بويىنشا سوتتالعاندارعا جۇمىس ىستەتكىزگەن. ول قىزمەت بابىنىڭ شەگىنەن شىعا وتىرىپ, وزىنە تيەسىلى قۇرىلىس ماتەريالدارىن جەتكىزىپ سالۋ ءۇشىن قىزمەتتىك اۆتوكولىكتى جانە 2 سوتتالعان ازاماتتى جۇمساۋ تۋرالى قول استىنداعىلارعا نۇسقاۋ بەرگەن. ولار مەيرامبەكوۆتى مەكەنجايىنا اپارىپ, سوڭىنان ونىڭ نۇسقاۋىمەن قۇرىلىس ماتەريالدارىن يلينكا ەلدى مەكەنىنە جەتكىزگەن. وسىلايشا, ءوزى باسشى بولا وتىرىپ, مەملەكەتتىك كولىكتى جانە سوتتالعانداردىڭ ەڭبەگىن زاڭسىز پايدالانعان. قازىرگى تاڭدا قىلمىستىق ءىس بويىنشا تەرگەۋ اياقتالىپ, ءىس سوتقا جىبەرىلدى.
سوندىقتان, ءسىزدىڭ بالاڭىزدىڭ ءىس-ارەكەتىن دۇرىس دەپ قۇپتايمىن. مەملەكەتتىك كولىك پەن قىزمەتكەرلەردىڭ ەڭبەگىن زاڭسىز پايدالانعاندار دا جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلادى.
–سالەمەتسىزدەر مە, مەنىڭ اتىم بايان. زاڭ سالاسىنىڭ مامانىمىن. مەنى قىزىقتىرعان ساۋال – زاڭدى بىلە تۇرا, زاڭگەرلەردىڭ دە قىلمىسقا بارۋى مۇمكىن بە؟
– بايان, ساۋالىڭىز ورىندى. قۇقىقبۇزۋشىلىقتى بىرەۋلەر بىلمەي جاساسا, كەيبىرەۋلەر ءبىلىپ ىستەيدى. وسى رەتتە ايتا كەتەيىن, جاقىندا استانا قالاسىنىڭ 87 جاستاعى تۇرعىنى ۋليانا پاۆلوۆنا ءبىزدىڭ قىزمەتكەرلەرگە العىس ايتىپ كەلدى.
ول زاڭنامالىق قىزمەت الۋعا بايلانىستى ءبىر ازاماتتان كومەك سۇراپ بارعان. ولار زاڭنامالىق قىزمەتتەردى كورسەتۋ جايلى كەلىسىمشارتقا قول قويعان. الگى ازامات الداۋ جولىمەن ۋليانا پاۆلوۆنانىڭ 600 مىڭ تەڭگە اقشا قاراجاتتارىن يەلەنىپ الىپ, كەلىسىمنىڭ شارتتارىن ورىنداماي, جارتى جىلداي جاسىرىنعان. اعىمداعى جىلعى مامىردا ازاماتشا دەپارتامەنتكە ارىزبەن جۇگىندى. بىرنەشە كۇن ىشىندە قارجى پوليتسياسى قىزمەتكەرى الداعان ازاماتتىڭ ورنالاسقان جەرىن انىقتاپ, اقشانىڭ بارلىق سوماسى ارىزدانۋشىعا قايتارىلدى. سوندىقتان قۇقىقبۇزۋشىلىققا زاڭگەرلەر بارمايدى دەگەن پىكىرمەن داۋلاسۋعا بولادى.
–حالىق قارجى پوليتسياسى ورگاندارىنىڭ «144» سەنىم تەلەفونىنا حابارلاسا ما؟ ول بويىنشا ازاماتتاردىڭ شاعىمى قانشالىقتى ورىندالۋدا؟
– دەپارتامەنتتە سەنىم تەلەفونى تاۋلىك بويى جۇمىس ىستەيدى. حابارلاسقان ازاماتتاردىڭ شاعىمى كەزەكشى بولىمدە تىركەلەدى. جەمقورلىق, قىزمەت بابىن تەرىس پايدالانۋ, پارا الۋ, تاعى باسقا ماسەلە بويىنشا حابارلاسقان ازاماتتىڭ شاعىمى قاراۋسىز قالمايدى.
اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
گۇلميرا ايماعانبەت
