بىرەگەي تۇلعالار بولادى. ءومىرى ءبىر ەلدىڭ تاريحىنداي. ءبىر ءوزى ءبىر ءداۋىردىڭ جارشىسىنداي.
جۇزگە جەتىپ, كەشە عانا دۇنيەدەن وزعان قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى حابيبا ەلەبەكوۆا سونداي ەرەكشە جان ەدى.
1916 جىلدىڭ 16 شىلدەسىندە قاراعاندى وبلىسى قارقارالى اۋدانىنىڭ تومار اۋىلىندا شىر ەتىپ دۇنيە كەلگەنىندە, ءسابيدىڭ ماڭدايىندا ءبىر عاسىرلىق عۇمىر جازىلىپتى. بالالىق شاعىن ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىستەر بۇرق-سارق ەتكەن قازاق جەرىنىڭ ورتالىعىندا, قاراپايىم وتباسىندا وتكىزۋ ءناسىپ بولعان. الايدا, ونىڭ بويىنا جاراتۋشى يەدەن ەرەكشە يلحام ونەر دارىعان ەدى. سول ونەر 1934-1935 جىلدارى بوي تۇزەپ, تولىسقان ارۋدى قارقارالى جەرگىلىكتى تەاترىن توڭىرەكتەتىپتى. 1935 جىلى قازاق دراما تەاترىنىڭ ساحناسىنا جەتەلەدى. تەاتر تابالدىرىعىندا ءجۇرىپ, ول سونداعى اكتەرلىك ستۋديادا ءوز قابىلەتىن شىڭدادى. ءسويتىپ, وزىنە عۇمىرلىققا ساحنا دەگەن كيەلى ۇعىمدى سەرىك ەتىپ الدى.
جۇمات ءشانيننىڭ «ارقالىق باتىر» سپەكتاكلىندەگى قاراگوز ءرولى ونەر جولىنداعى العاشقى ءرولى بولىپ ماڭدايىنا جازىلىپتى. ودان ءارى اكتريسا جىلدان-جىلعا شيرىعا تۇسەدى. قازاق تەاترىنا قىزمەت ەتۋگە ارنالعان بۇكىل سانالى عۇمىرىندا 100-دەن استام وبرازدى سومداۋ باقىتىنا يە بولادى. ءارتىستى تۇلعالىق بيىككە كوتەرگەن, كەمەلدەندىرگەن كورنەكتى رولدەرى م.اۋەزوۆتىڭ «ابايىنداعى» قانىكەي, ۇلجان, ع.مۇسىرەپوۆتىڭ «قوزى كورپەش – بايان سۇلۋىنداعى» ماقپال, ب.مايلين مەن ع.مۇسىرەپوۆتىڭ «امانگەلدىسىندەگى» قىرمىزى, ب.ءمايليننىڭ «مايدانىنداعى» مامىق, ق.امانجولوۆتىڭ «دوسىمنىڭ ۇيلەنۋىندەگى» ايعانىم, يران-عايىپتىڭ «ەستايدىڭ قورلانىنداعى» ايناش, تاعى باسقا بولىپ جالعاسىپ كەتە بەرەدى.
كوزى تىرىسىندە «اپا» دەپ ىزدەگەن بارشا قازاق قىزىنا قامكوڭىل قاراي بىلگەن حابيبا ەلەبەكوۆانىڭ ءوز ونەرىنەن بولەك تاعى ءبىر سىڭىرگەن ەڭبەگى بار. ول – امىرە قاشاۋباەۆ, قالي بايجانوۆ, عابباس ايتپاەۆ, ماناربەك ەرجانوۆ سىندى ءدۇلدۇل انشىلەر قالدىرعان سۇرلەۋمەن ءومىر سۇرگەن ءانشى, كومپوزيتور جۇسىپبەك ەلەبەكوۆكە جار بولعانى ەدى.
جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ ءجاي عانا ورىنداۋشى ەمەس. ول وتكەن عاسىردىڭ العاشقى شيرەگىندە پاريجدە وتكەن ەكسپو كورمەسىندە ءان شىرقاپ, فرانتسۋز حالقىنىڭ ۇلكەن كونتسەرت زالدارىنىڭ ليۋستراسىن سىڭعىرلاتقان امىرە قاشاۋباەۆتىڭ اماناتىن ارقالاعان ۇلكەن مۋزىكانت. تاعدىرى توعىسقان كۇننەن باستاپ, بويىنا ءبىر-ءبىر ونەر قوندىرىپ, ءبىر-ءبىر جاۋاپكەرشىلىك, ءبىر-ءبىر امانات ارقالاعان حابيبا ەلەبەكوۆا مەن جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ ءارى قاراي قازاق رۋحانياتىن دامىتۋعا بىرلەسىپ كۇش سالدى. جۇسىپبەك ەلەبەكوۆتىڭ قولىندا امىرەدەي ۇستازى ءوز قولىمەن ۇسىنعان قارا دومبىرا بار ەدى. اسپابىن ارقالاعان ءانشى كۇن-ءتۇن دەمەي, ەل ارالاپ, حالىقتىڭ الدىندا ءجۇردى. ال تەاترداعى اكتەرلىگىنەن بولەك, ءاندى دە ەرىنەن كەم سالماعان حابيبا ەلەبەكوۆا ازاماتىنىڭ ابىرويىن ويلاپ, بابىن جاساپ, شاڭىراعىنىڭ قۇتىن ارتتىرىپ وتىردى.
دەسە دە, كوزى تىرىسىندە ءوزى ايتىپ كەتكەندەي, تۇرمىستىڭ قاتپار-قاتپار قيىنشىلىقتارى مەن قوعامنىڭ كولەڭكەلى جاقتارىنان, ادامداردىڭ كەيدە بۇركە المايتىن ايارلىعى مەن الاياقتىعىنان, قاتىگەزدىگى مەن قاراۋلىعىنان ونى ۇنەمى ونەر قۇتقارىپ وتىرىپتى. «مەن ساحناعا شىققاندا ءوز رولىمە بەرىلە تۇسەتىنىم سونشا, ءبارىن ۇمىتىپ كەتەتىنمىن. ءتىپتى, ءوزىمنىڭ جاسىم كەلىپ قالعانىن, ومىردەگى ساتسىزدىكتەردى, اۋىرتپالىقتاردى – ءبارى-ءبارى ءبىر ساتكە ەسىمنەن شىعىپ كەتەتىن ەدى. باسقا الەمدە جۇرگەندەي بولاتىنمىن» دەپ اقتارىلعانى دا سوندىقتان.
الايدا, ونەردى ءومىرىم دەپ ءبىلىپ, ساحناعا كەلگەندە بار الەمدى ۇمىتقان حابيبا ەلەبەكوۆا جار الدىنداعى پارىزىن ءبىر ساتكە دە ۇمىتقان جوق. جۇبايى, ءانشى جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ ومىردەن وزعاننان كەيىن دە ەرىنىڭ شىعارماشىلىق تاعدىرىنا زور قۇرمەتپەن قارادى. سول قۇرمەتىنىڭ بەلگىسى رەتىندە 1981 جىلى جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ تۋرالى «ءۇنى كەتپەس قۇلاقتان» اتتى مەمۋار كىتابىن جازدى. كەيىن بۇل كىتاپ 1989 جىلى تولىقتىرىلىپ «ءان-امانات», ودان سوڭ 1998 جىلى «قايران ءجۇسەكەم» دەگەن اتپەن قايتا باسىلىپ شىقتى.
ءومىرىنىڭ 80 جىلىن تەاترعا ارناعان حابيبا ەلەبەكوۆانىڭ قازاق مادەنيەتى مەن ونەرىنە قوسقان ۇلەسى ۇشان-تەڭىز. ول ابايدىڭ «سەگىز اياق» ءانىن جانە باسقا دا حالىق اندەرىن تۇپنۇسقاسى بويىنشا بۇگىنگە جەتۋىنە ىقپال ەتكەن. قازاق ايەلىنە ءتان سانالىلىق پەن دانالىقتىڭ ۇلگىسى بولا ءبىلدى. جاسى جۇزگە تولعاندا دا الاش ارىسى, اقىن ماعجان جۇماباەۆتىڭ جىرلارىن جاتقا وقىپ, كوپشىلىكتى تاڭداندىردى.
ەتكەن ەڭبەگىنە قاراي 1976 جىلى قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى اتاعىن العان ءارتىستى ەلى دە ەلەۋسىز قالدىرماۋعا تىرىسقانى راس. 2012 جىلى تەاتر ارداگەرىنە «مادەنيەت ۇزدىگى» توسبەلگىسى تابىستالدى. بەلگىلى سىنشى ءاليا بوپەجانوۆانىڭ باستاماسىمەن «حابيبا ەلەبەكوۆا» كىتابى دۇنيەگە كەلدى.
2009 جىلى «ءبىرجان سال» فيلمىندە قازاق اناسىنىڭ ادەمى وبرازىن سومداپ, كينو الەمىنە دە ءىز قالدىرعان حابيبا ەلەبەكوۆانىڭ دۇنيە سالۋى ءدۇيىم قازاق جۇرتىنىڭ قابىرعاسىن قايىستىردى.
مارقۇمدى شىعارىپ سالۋ بۇگىن ساعات 10.00-دە ءوزى 80 جىل قىزمەت ەتكەن م.اۋەزوۆ اتىنداعى قازاق دراما تەاترىندا وتپەك.
ءنازيرا بايىربەك
