الداعى «EXPO-2017», باسقاسى ءوز الدىنا, استانانىڭ كورمە تاقىرىبىنا قاي جاعىنان دا ساي بولۋىن تالاپ ەتەدى. وسىنداي جاقسى جەلەۋمەن قالالىق اكىمدىك ەلوردا جۇرتشىلىعى مەن كاسىپورىنداردى ەلەكترقۋاتىن ۇنەمدەۋشى ديودتى شامداردى جاپپاي تۇتىنۋعا شاقىرادى.
«ۇنەمدە» دەگەن ءسوز قۇلاعىمىزعا جاقپايتىن قۇلىقسىزداۋ حالىقپىز عوي. ءتىپتى, پالەن اتوم ەنەرگيا ستانساسى بار فرانتسۋزدار جارىقتى كىرگەن-شىققان سايىن ءوشىرىپ جۇرەدى ەكەن, نەمىستەر سۋدى پالەن مارتە قايىرا پايدالانادى ەكەن دەپ مىسال كەلتىرگەندەردى مۇقاتۋعا شەبەرمىز. سوندىقتان دا دالەل مەن دايەك كەلتىرە سويلەيىك. وندىرىلەتىن قۋاتتىڭ 70 پايىزعا جۋىعى جارىقتاندىرۋعا, 20 پايىزى ءۇي-جاي, عيماراتتاردى جەلدەتۋ مەن جىلىتۋعا, 10 پايىزى ەلەكترقۇرىلعىلارعا جۇمسالادى ەكەن. سونىڭ ىشىندە جىلدىڭ ءتورت ايى قىس بولاتىن, حالقى دا, ونەركاسىپ-كاسىپورىندارى دا تولاسسىز ارتىپ كەلە جاتقان استاناداي ۇلكەن قالا قۋاتتى مەگاۆاتىمەن قىلعىتاتىنداردىڭ قاتارىندا. بىلتىر 2,3 ملرد كۆتتى جاعىپ جىبەردىك. ءجا, بۇيتە بەرسە, ەكىباستۇز بەن قاراعاندى كومىرىنىڭ ءتۇبى كورىنىپ, توزاڭىن تەرىپ جاعاتىن جاعدايعا جەتەرمىز دەسەك, قىلپ ەتپەسسىز. ودان دا اي سايىن ەسىگىڭىزگە قىستىرىلىپ كەلىپ تۇراتىن تولەم تۇبىرتەگىڭىزدى ءبىر شولىپ, كەرەگەنىڭ باسىنا قاراپ جاتىپ شىعىنىڭىزدى تاعى ءبىر ساناپ كورىڭىز.
نە ىستەمەك كەرەك دەيسىز عوي؟ اۋەلى جارىقتى ۇنەمدەڭىز. كىرگەن-شىققان سايىن نەمىس بول دەمەيمىز. جارىقشامدارىن ديودتى شامدارعا ايىرباستاساڭىز جەتىپ جاتىر. ديودتى شامدار كادىمگى ۆولفرام تەكتى «يليچ شىراعىنا» قاراعاندا قۋاتتى ون بەس ەسە, ليۋمينەستسەنتتى شامدارعا قاراعاندا ءۇش ەسە از شىعىندايدى ەكەن. باسقا ارتىقشىلىقتارىن ايتار بولساق, اۋەلى ءبىر اۋىستىرساڭىز, ون جىلعا دەيىن پايدالانۋعا بولادى, جالپ ەتىپ ءسونىپ, تارس ەتىپ سىنىپ قالمايدى. قاتتى سۋىق پەن اپتاپ ىستىققا ءتوزىمدى كەلەدى. ليۋمينەستسەنتتى شامدار سياقتى سىنابى جوق, سوندىقتان دا ارنايى ۋتيليزاتسيانى قاجەت ەتپەيدى. ال اۋا جايىلعان سىناپ دەنساۋلىققا, قورشاعان ورتاعا قاراداي زيان ەكەنىن كوزى اشىق وقىرمان ونسىز دا بىلەر دەپ ويلايمىز.
استانادا ديودتى شام وندىرۋمەن ەكى كاسىپورىن اينالىسادى. جىلىنا 60000 شام شىعارۋدى جولعا قويعان «Led Solution» كومپانياسىنىڭ ديرەكتورى قانىبەك ايتاقوۆ:
– قالاداعى قاپتاعان مەملەكەتتىك مەكەمەلەر مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ ارقىلى وسى شامداردى تۇتىنسا, بيۋدجەت قارجىسىن ۇنەمدەر ەدى. راس, باعاسى كادۋىلگى شامداردان قىمباتتاۋ, ۆاتت مولشەرىنە قاراي 1500-3000 تەڭگەنىڭ ارالىعىندا بولادى. بىراق ءبىر اۋىستىرساڭىز, ون جىلعا شىدايدى. شام اۋىستىرۋ دەگەندى ۇمىتاسىز. سوندىقتان, باسقالارعا ۇلگى بولسىن دەپ, كومپانيامىزدىڭ ەسەبىنەن استاناداعى ءبىراز مەملەكەتتىك مەكەمەلەرگە, اتاپ ايتساق, №40 مەكتەپكە, پسيحولوگيالىق سىرقاتتاردى ەمدەۋ ورتالىعىنا, بالاباقشاعا قويدىق. كادىمگى كۇندىزگى جارىقتاي اسەر ەتەتىندىكتەن, كوزگە, پسيحيكاعا زيانى جوق ەكەنىن مۇعالىمدەر, دارىگەرلەر ايتىپ جاتىر, – دەيدى.
ءسوزى دالەلدى بولۋى ءۇشىن قانىبەك بولاتۇلى ەكى شامدى ۇيالى تەلەفوننىڭ كامەراسىنا ءتۇسىرىپ تە كوردى. ليۋمينەستسەنتتىسىنەن ەكران بەتى جىبىرلاپ, كوزگە كادىمگىدەي كۇش تۇسىرەتىنىن ءوزىمىز دە سەزىندىك.
قالالىق اكىمدىك قۇرامىندا سىنابى بار ليۋمينەستسەنتتى شامداردى ۋتيليزاتسيا جاساۋدىڭ قاناتقاقتى جوباسىنا كىرىسكەلى وتىر. جەرگىلىكتى قارجى ەسەبىنەن 5 شىلدەگە دەيىن ەسىل اۋدانىنا – 50, سارىارقا, الماتى اۋداندارىندا 25-تەن ارناۋلى كونتەينەر قويىلادى. انتيۆاندالدى كونتەينەرلەردىڭ سونىمەن قاتار, رادياتسيالىق زياندى باتارەيالار مەن اككۋمۋلياتورلاردى دا جينايتىن بولىگى بار. استانا قالاسىنىڭ تابيعي رەسۋرستاردى جانە تابيعاتتى پايدالانۋدى رەتتەۋ باسقارماسىنىڭ باستىعى يۋسيپ كەليگوۆتىڭ ايتۋىنشا, وسى ارقىلى بيىل حالىقتان 500 مىڭداي شامدى جيناپ الۋ جوسپارلانىپ وتىر. قاراپايىم تۇرعىندارعا تەگىن, ال كاسىپكەرلىك نىساندارى ءار لاقتىرىلعان ليۋمينەستسەنتتى شام ءۇشىن اقشا تولەيدى. ويتكەنى, اشىق-شاشىق تاستاۋ زاڭمەن قۋدالانادى, سالىناتىن ايىپپۇلى دا وڭاي ەمەس. سوندىقتان, بالەكەيى كوپ شامنان قۇتىلىپ, پايدالىراق شامدى قولدانۋعا كوشۋدى وسى باستان ويلانۋىمىز كەرەك.
نازەركە ابىكەەۆا,
ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 4-كۋرس ستۋدەنتى
